صلوات در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

صلوات در قرآن (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۶ مهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۰۸:۳۷

۱۶٬۵۵۷ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۶ مهٔ ۲۰۲۱

←‏جستارهای وابسته

دیداریویکی‌متن

Msadeq

مدیران

۱۱۵٬۱۸۳

ویرایش

@@ خط ۳۱: / خط ۳۱: @@
 ===نکات===
 درود بر پیامبرهدف مشخصی دارد برای اینکه درود [[تکریم]] و اجلال وتعظیم است وآن درود وصلوتی که در [[آیه]]: {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي يُصَلِّي عَلَيْكُمْ وَمَلَائِكَتُهُ لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَكَانَ بِالْمُؤْمِنِينَ رَحِيمًا}}<ref>«اوست آنکه بر شما درود می‌فرستد- و فرشتگانش (نیز)- تا شما را به سوی روشنایی از تیرگی‌ها بیرون برد و با مؤمنان بخشاینده است» سوره احزاب، آیه ۴۳.</ref> آمده است درود و [[صلوات]] [[مغفرت]] وتطهیر و اخراج [[مردم]] از ظلمات به سوی [[نور]] است، پس دو صلات و درود به یک معنی نیستند ". (الرسول الاعظم قرانیاً، ص ۳۱) اما در [[حقیقت]] [[فلسفه]] و [[غایت]] [[صلوات]] بر [[پیامبر]] و [[مؤمنین]] با [[شعار]] درود بر [[پیامبر]] اعلام [[همبستگی]] است و در [[آیه صلوات]] بر [[پیامبر]] و [[مؤمنین]] است از صیغه جمع - عَلَیکمْ - وَ کٰانَ بِالْمُؤْمِنِینَ رَحِیماً - استفاده می‌شود.<ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۱، ص ۵۱۳.</ref>.
+==آیه صلوات در دانشنامه معاصر قرآن کریم==
+از آنجا که در [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا}}<ref>«خداوند و فرشتگانش بر پیامبر درود می‌فرستند، ای مؤمنان! بر او درود فرستید و به شایستگی (بدو) سلام کنید» سوره احزاب، آیه ۵۶.</ref>، ابتدا [[صلوات خدا]] و [[ملائکه]] بر [[پیامبر اکرم]]{{صل}} مطرح شده و سپس به [[مؤمنان]] [[دستور]] داده که بر آن [[حضرت]] [[صلوات]] بفرستند، آن را [[آیه صلوات]] نامیده‌اند.
+"صلوات" از ریشه "ص ل و" یا "ص ل ی" در لغت به معنای گرم کردن با [[آتش]]، [[عبادت]] مخصوص و [[دعا]] آمده است. [[صلوات از جانب خدا]]، [[رحمت]] و از جانب مؤمنان به معنی [[طلب رحمت]] است<ref>معجم مقاییس اللغه، ج۳، ص۳۰۰؛ مفردات، ص۴۹۰.</ref>.
+برخی معنای "ص ل و" را توجه و انعطاف و معنای "ص ل ی" را ملازمت با آتش دانسته‌اند<ref>قاموس قرآن، ج۱، ص۲۲۸.</ref>. در التحقیق معنای "ص ل و" (ناقص واوی) را عبادت مخصوص و آن را از لغت [[عبری]] دانسته که به لغت [[عرب]] [[راه]] یافته است و اصل معنای آن را در لغت عرب به معنای ثناءِ [[جمیل]]، ذکر کرده که شامل [[نماز]] و نیز، شامل [[درود]] و صلوات فرستادن بر [[پیامبر]] می‌شود. و "ص ل ی" (ناقص یایی) را به معنی عرضه شدن بر آتش دانسته و معنا کرده است<ref>التحقیق، ج۶، ص۲۷۳-۲۷۵.</ref>.
+صلوات، کلمه کانونی یک میدان از مفاهیم در [[قرآن]] است که از طریق اتصال شبکه‌ای معنای، ویژه‌ای می‌دهد که فراتر از معنای مفرد آن نیست. صلوات به عنوان کلمه کانونی دارای [[ارتباط]] طولی باخدا (درخواست از [[خدا]]) و درود و رحمت فرستادن دارد و از [[جهت]] عرضی دارای ارتباط با فرد از یک سوی و پیامبر و [[آل پیامبر]] از سوی دیگر است. دیگر اضلاع آن عبارتند از عبادت، [[تقرب به خدا]]، [[دعا]]، ملائکه. در قرآن صلوات دارای بار مثبت است. صلوات با توجه به ارتباطش با شبکه مفهومی فوق، حکایت از یک مفهوم و [[عبادت]] [[دینی]] خاص به قصد [[قدردانی]] از [[پیامبر]] و [[آل پیامبر]] دارد؛ یعنی به قصد [[عبادت خدا]]، بر [[پیامبر اکرم]] و [[آل]] او [[درود]] فرستد و از [[خدا]] برای آنان درخواست [[رحمت]] ویژه بکند.
+در [[تفسیر نمونه]] آمده است: این [[آیه]]، نخست می‌فرماید: {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيّ}}، [[خداوند]] و فرشتگانش بر پیامبر، رحمت و درود می‌فرستند؛ [[مقام پیامبر]]{{صل}} آن [[قدر]] والاست که [[آفریدگار]] [[عالم هستی]] و تمام فرشتگانی که [[تدبیر]] این [[جهان]] به [[فرمان]] [[حق]] بر عهده آنها گذارده شده بر او درود می‌فرستند، اکنون که چنین است شما نیز با این [[پیام]] [[جهان هستی]] هماهنگ شوید و بر او درود بفرستید... تعبیر به {{متن قرآن|يُصَلُّونَ}} به صورت فعل مضارع، دلیل بر استمرار است یعنی پیوسته خداوند و [[فرشتگان]]، رحمت و درود بر او میفرستند، رحمت و درودی پیوسته و [[جاودانی]]. در اینکه میان {{متن قرآن|صَلُّوا}} و {{متن قرآن|سَلِّمُوا}} چه فرقی است؟ [[مفسران]] بحث‌های مختلفی دارند. آنچه با ریشه لغوی این دو کلمه و ظاهر آیه مناسب‌تر به نظر می‌رسد این است که: {{متن قرآن|صَلُّوا}} [[امر]] به [[طلب رحمت]] و [[درود فرستادن]] بر پیامبر است، اما {{متن قرآن|سَلِّمُوا}} یا به معنی [[تسلیم]] در برابر فرمان‌های [[پیامبر گرامی اسلام]] است چنان‌چه در آیه ۶۵ [[سوره نساء]] آمده: {{متن قرآن|ثُمَّ لَا يَجِدُوا فِي أَنْفُسِهِمْ حَرَجًا مِمَّا قَضَيْتَ وَيُسَلِّمُوا تَسْلِيمًا}}<ref>«سپس از آن داوری که کرده‌ای در خود دلتنگی نیابند و یکسره (بدان) تن در دهند» سوره نساء، آیه ۶۵.</ref>، [[مؤمنان]] کسانی هستند که به [[داوری]] تو، تن دهند و حتی در [[دل]] از قضاوتت کمترین [[ناراحتی]] نداشته باشند و تسلیم مطلق گردند. چنان‌چه در روایتی از [[امام صادق]]{{ع}} می‌خوانیم: [[ابوبصیر]] از محضرش سؤال کرد: منظور از [[صلوات بر پیامبر]]{{صل}} را فهمیده‌ایم، اما معنی تسلیم بر او چیست؟ [[امام]] فرمود: منظور، [[تسلیم]] بودن در برابر او در هر کاری است<ref>بحار الانوار، ج۱۷، ص۱۹.</ref>؛ و یا به معنی [[سلام]] فرستادن بر [[پیامبر]]{{صل}} به عنوان {{متن حدیث|السَّلَامُ‏ عَلَيْكَ‏ يَا رَسُولَ‏ اللَّهِ‏}} و مانند آن می‌باشد، که محتوایش تقاضای [[سلامت]] پیامبر{{صل}} از پیشگاه خداست<ref>تفسیر نمونه، ج۱۷، ص۴۱۷.</ref>.
+در [[تفسیر المیزان]] آمده است: اینکه قبل از امر به [[مؤمنین]] مبنی بر [[صلوات]] پیامبر{{صل}}، نخست صلوات خود و [[ملائکه]] خود را ذکر کرده، دلالت می‌کند بر این که صلوات مؤمنین بر آن جناب به [[پیروی]] [[خدای سبحان]] و [[متابعت]] از ملائکه اوست<ref>المیزان، ج۱۶، ص۳۳۸.</ref>. از این [[آیه]] برخی [[وجوب]] صلوات فرستادن بر [[پیامبر اکرم]]{{صل}} را استفاده نموده‌اند. البته [[فقهاء]] صلوات بر او در تشهد [[نماز]] را [[واجب]] دانسته و بدون آن، نماز را [[باطل]] می‌دانند مگر فراموش کند که در این صورت اگر محلش نگذشته برگردد و اگر گذشته بعد از نماز [[قضا]] کند و در این صورت [[سجده]] [[سهو]] هم واجب است و در موقع ذکر اسم [[مبارک]] او هم، باید صلوات فرستاد<ref>اطیب البیان، ج۱۰، ص۵۲۳.</ref>.
+برخی از [[مفسران]] [[اهل تسنن]] وجوب [[صلوات بر پیامبر]] را در تمامی [[عمر]]، یک بار قائل شده‌اند و برخی وجوب آن را در هر [[مجلسی]] یک بار واجب دانسته‌اند و برخی نیز، گفته‌اند هر گاه نام پیامبر برده شود صلوات واجب است<ref>تفسیر قرطبی، ج۱۴، ص۲۳۳.</ref>. [[روایت]] شده که مردی [[یهودی]] به [[امیرمؤمنان]] عرض کرد: پیامبر شما [[افضل]] است یا [[پیامبران]] گذشته؟ و سپس گفت [[خدا]] به ملائکه [[دستور]] داد که به [[حضرت آدم]] [[سجده]] کنند و همه آنان سجده کردند پس حضرت آدم افضل است. امیرمؤمنان در جواب فرمود: این [[سجود]] [[عبادت]] و [[پرستش]] خدا و اعتراف به [[فضیلت]] [[آدم]] بود و خدا افضل از این را به پیامبر ما داده است، زیرا خدا و همه ملائکه، او و [[مؤمنان]] به طور مستمر بر پیامبر اکرم صلوات میفرستند و این [[برتر]] از فضیلت آدم است <ref>بحار الانوار، ج۱۰، ص۲۹.</ref>. در نتیجه پیامبر اکرم{{صل}} با این صلوات مستمر خدا و ملائکه، افضل از سایر [[پیامبران]] و [[ملائکه]] می‌باشد.
+در روایتی از [[حضرت رسول]]{{صل}} آمده است: بخیل‌ترین [[مردم]] کسی است که نام من نزد او برده شود و بر من [[صلوات]] بفرستد. همچنین [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: "سنگین‌ترین عملی که [[روز قیامت]] در ترازوی [[اعمال]] گذاشته می‌شود، [[صلوات بر پیامبر]] و [[اهل بیت]] آن [[حضرت]] است"<ref>وسائل الشیعه، ج۷، ص۱۹۷.</ref>. از [[انس بن مالک]] از ابی‌طلحه [[روایت]] شده که گفت داخل شدم بر [[پیامبر اکرم]]{{صل}}، پس ندیدم هیچ روزی که مسرورتر و شاداب‌تر از آن [[روز]] باشد و نه شخصی خوش‌بوتر از آن حضرت، پس عرض کردم: ای [[رسول خدا]]، ندیدم هرگز شما را خوش‌بوتر و پاکیزه‌تر و مسرورتر از امروز، فرمود: چرا چنین نباشد در حالی که [[جبرئیل]] همین لحظه از نزد من بیرون رفت و گفت: [[خداوند تعالی]] فرمود: کسی که بر تو یک صلوات بفرستد من در عوض آن، ده صلوات بر او می‌فرستم و ده [[گناه]] از او محو نمایم و ده [[حسنه]] برای او در پرونده‌اش بنویسم<ref>مجمع البیان، ج۸، ص۵۷۹.</ref>.
+بر اساس [[روایات]] بسیاری از [[جوامع روایی]] [[شیعه]] و [[اهل سنت]]، باید هنگام [[صلوات بر محمد]]{{صل}}، [[آل محمد]] نیز افزوده شود. [[سیوطی]] در [[تفسیر]] خود از [[بخاری]]، مسلم، [[ابوداود]]، [[ترمذی]]، [[نسائی]]، ابن‌ماجه و برخی دیگر نقل می‌کند که مردی به [[پیامبر]]{{صل}} گفت: [[سلام]] بر تو را می‌دانیم؛ اما صلوات بر تو چگونه است؟ پیامبر{{صل}} فرمود: بگو: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا صَلَّيْتَ‏ عَلَى‏ آلِ‏ إِبْرَاهِيمَ‏ إِنَّكَ‏ حَمِيدٌ مَجِيدٌ اللَّهُمَّ بَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ}}. سیوطی افزون بر این [[حدیث]]، هجده حدیث دیگر را نقل کرده که همه آنها دلالت می‌کند هنگام صلوات، آل محمد نیز باید افزوده شود. به نقل ابن‌حجر در صواعق، پیامبر اکرم{{صل}} از اینکه [[مؤمنان]] بر او صلوات ناقص بفرستند و فقط بگویند: {{متن قرآن|اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ}}<ref>الدر المنثور، ج۵، ص۲۱۶.</ref>، [[نهی]] کرده و فرموده است: در [[صلوات]] بگویید: {{متن قرآن|اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِ مُحَمَّدٍ}}. [[روایات شیعه]] در این باره فراوان است <ref>آیه‌های نامدار، ص۹۳.</ref>.
+[[فخر رازی]] نیز در [[کیفیت صلوات]]، ذکر [[آل محمد]] را لازم دانسته است<ref>التفسیر الکبیر، ج۲۵، ص۱۸۲.</ref>. در [[تفسیر مجمع البیان]] آمده است: [[ابوحمزه ثمالی]] گوید: [[سُدی]] و [[حمید بن سعد انصاری]] و [[برید بن ابی‌زیاد]] از [[عبدالرحمن بن لیلی]] از [[کعب بن عجزه]] برای من [[حدیث]] کردند که گفت وقتی این [[آیه]] نازل شد، گفتیم: ای [[رسول خدا]]، [[سلام]] بر شما را شناختیم پس صلوات بر شما چگونه است؟ فرمود: بگویید: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا صَلَّيْتَ‏ عَلَى‏ آلِ‏ إِبْرَاهِيمَ‏ إِنَّكَ‏ حَمِيدٌ مَجِيدٌ اللَّهُمَّ بَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ}}<ref>بحارالانوار، ج۱۷، ص۱۹.</ref>.
+از [[عبدالله بن مسعود]] [[روایت]] شده که گفت: هر گاه بر [[پیامبر]]{{صل}} صلوات فرستادید، پس صلوات خوب بر آن [[حضرت]] اهداء کنید چون مسلماً شاید این صلوات را به محضر آن حضرت برسانند. گفتند: پس ما را یاد بده که چگونه صلوات بفرستیم. گفت: بگویید: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ اجْعَلْ‏ صَلَوَاتِكَ‏ وَ رَحْمَتَكَ‏ وَ بَرَكَاتِكَ عَلَى سَيِّدِ الْمُرْسَلِينَ وَ إِمَامِ الْمُتَّقِينَ وَ خَاتَمِ النَّبِيِّينَ مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ إِمَامِ الْخَيْرِ وَ قَائِدِ الْخَيْرِ وَ رَسُولِ الرَّحْمَةِ اللَّهُمَّ ابْعَثْهُ مَقَاماً مَحْمُوداً يَغْبِطُهُ بِهِ الْأَوَّلُونَ وَ الْآخِرُونَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ وَ آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ}}<ref>بحارالانوار، ج۹۱، ص۸۸.</ref>.
+از [[ابوبصیر]] روایت شده که گفت از [[امام صادق]]{{ع}} از این آیه پرسیدم و گفتم: [[صلوات خدا]] بر پیامبر چگونه است؟ فرمود: ای [[ابومحمد]]، [[تزکیه]] و [[پاکیزه]] نمودن اوست در آسمان‌های بلند. گفتم: شناختم صلوات خود را بر آن حضرت، پس [[تسلیم]] چگونه است؟ فرمود: آن [[تسلیم شدن]] و [[گردن نهادن]] برای اوست در [[کارها]]. پس بنا بر فرمایش امام صادق{{ع}} معنای قول [[خدا]] {{متن قرآن|وَيُسَلِّمُوا تَسْلِيمًا}} چنین است: گردن نهید به [[اوامر]] او و [[جدیت]] و [[کوشش]] کنید در [[طاعت]] و [[پیروی]] از او در تمام آنچه شما را به آن امر می‌کند <ref>مجمع البیان، ج۸، ص۵۷۹.</ref>.
+با توجه به آنچه که گذشت روشن می‌شود که [[صلوات بر پیامبر اکرم]]{{صل}} را باید با [[صلوات]] بر [[آل]] او همراه باشد و نیز [[افضلیت پیامبر]] اکرم بر سایر [[انبیا]] با صلوات مستمر [[خدا]] و [[ملائکه]] بر او روشن می‌شود.<ref>[[رضا محققیان|محققیان، رضا]]، [[آیه صلوات (مقاله)|مقاله «آیه صلوات»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]]</ref>
 == جستارهای وابسته ==
 * [[تحیت]]
 * [[سلام]]
+* [[آیه صلوات]]
 ==منابع==