سبق و رمایه در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

سبق و رمایه در فقه سیاسی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۵ ژوئن ۲۰۲۱، ساعت ۰۸:۱۵

۱۳٬۷۲۲ بایت حذف‌شده ، ‏۱۵ ژوئن ۲۰۲۱

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Bahmani

مدیران

۱۱۲٬۸۶۰

ویرایش

@@ خط ۸: / خط ۸: @@
 <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
-==مقدمه==
+==معناشناسی==
-پیش‌ گامی و پیش‌ قدمی در احراز [[فضیلت]] و [[شخصیت]]. اصل آن به معنای تقدیم و مقدّم ‌بودن<ref>ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۳، ص۱۲۹.</ref>، پیش‌ قدمی<ref>خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۵، ص۸۵.</ref>.
+===معنای لغوی===
+[[سبق و رمایه]] از دو کلمه مستقل “سبق” و “رمایه” ترکیب یافته است و هریک از این دو در لغت دارای معنای ویژه‌ای هستند. “رمایه” از واژه [[عربی]] “رمی” گرفته شده و به معنای [[تیراندازی]] است و خود “رمایه” تمرین و مسابقه تیراندازی میان دو و یا چند نفر است که در آن، شرط‌بندی کرده باشند. “سبق” نیز در لغت دوگونه تلفظ دارد؛ یکی با [[سکون]] باء (بر وزن سبز) و دیگری با فتحه سین و باء و سکون قاف (بر وزن سَبَد). طبق تلفظ اول سَبق، به معنای “مسابقه” بین دو یا چند نفر است، و طبق معنای دوم، منظور “آن [[مالی]] است که در مسابقه مرکب‌های [[جنگی]]، مانند اسب‌دوانی و... به عنوان شرط مسابقه، پرداخت می‌شود”<ref>فقه الإمام جعفر الصادق{{ع}}، ج۴، ص۲۳۴.</ref>.<ref>[[ابوالفضل شکوری|شکوری، ابوالفضل]]، [[فقه سیاسی اسلام (کتاب)|فقه سیاسی اسلام]]، ص ۲۶۲.</ref>
-{{متن قرآن|وَالسَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنْصَارِ}}<ref>« پیش‌آهنگان مهاجران و انصار » سوره توبه، آیه ۱۰۰.</ref>.
+===معنای اصطلاحی===
+[[فقهای اسلام]] با تعبیرهای گوناگون و محتوای مشترکی “سبق و رمایه” را تعریف کرده‌اند. صاحب کتاب "فقه الامام جعفر الصادق"{{ع}} آنرا به این صورت تعریف می‌کند: “سبق، عبارت است از مسابقه اسب‌دوانی و مشابه اسب‌دوانی به منظور شناخته‌شدن [[بهترین]] اسب‌دوان. رمایه نیز عبارت است از: مسابقه تیراندازی برای شناخته‌شدن بهترین تیرانداز”<ref>فقه الإمام جعفر الصادق{{ع}}، ج۴، ص۲۳۳.</ref>. این یک تعریف از “سبق و رمایه” است و طبق ظاهر این تعریف، سبق و رمایه تنها شامل [[تیراندازی]] و مسابقه اسب‌دوانی است و شامل تمام مرکب‌های [[جنگی]] نمی‌شود، اما نویسنده کتاب فوق در ادامه بحث خود، [[سبق و رمایه]] را شامل تمام مرکب‌های [[دفاعی]] و جنگی و همه سلاح‌ها معرفی می‌کند؛ حتی مرکب‌های جنگی جدید الاختراع، مانند: تانک، هواپیما و... و سلاح‌های تیراندازی جدید مانند توپ را مشمول سبق و رمایه می‌داند<ref>فقه الإمام جعفر الصادق{{ع}}، ج۴، ص۲۳۵.</ref>.
-[[قرآن کریم]] [[مؤمنان]] را به سبقت‌جویی و پیشگامی در [[خیرات]] [[امر]] می‌کند: {{متن قرآن|فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ}}<ref>«در کارهای نیک از یکدیگر پیشی گیرید» سوره بقره، آیه ۱۴۸.</ref> و برای [[پیشگامان]] در [[فضایل]] و [[خیرات]]، امتیازات ویژه قرار داده است: {{متن قرآن|وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ}}<ref>«و (سوم) پیشتازان پیشتاز آنانند که نزدیکان (به خداوند) اند» سوره واقعه، آیه ۱۰-۱۱.</ref>.
+در میان تعریف‌های [[فقهی]] شاید بتوان گفت: [[بهترین]] و [[جامع‌ترین]] تعریف، متعلّق به [[فقیه]] متبحّر و [[شجاع]] [[شیعه]] “شهید ثانی” است. ایشان در تعریف سبق و رمایه چنین می‌فرماید: “سبق و رمایه، یک [[عقد]] و شرط‌بندی [[شرعی]] است که به منظور تمرین و ورزیده شدن [[انسان]] در امر [[مبارزه]] مسلّحانه و [[جنگ]]، بین اشخاص منعقد می‌گردد”<ref>{{عربی|وهو عقد شرّع لفائدة التمرّن علی مباشرة النضال والإستعداد لممارسة القتال}}؛ شرح لمعه، ج۲، ص۲۲.</ref>. اما جامع‌ترین تعریفی که از سبق و رمایه صورت گرفته چنین است: “مجموعه برنامه‌های [[آموزش]] همگانی و عمومی [[اسلحه]] و ابزار و آلات نظامی و مرکب‌های جنگی و برقراری مسابقات و مانورهای نظامی، جهت [[آمادگی]] رزمی عمومی را سبق و رمایه می‌نامند”. از این جهت از اصول [[سیاست]] داخلی [[اسلام]] به شمار می‌آید که [[سیاست]] [[دفاعی]] [[اسلام]] به آن وابسته است<ref>[[ابوالفضل شکوری|شکوری، ابوالفضل]]، [[فقه سیاسی اسلام (کتاب)|فقه سیاسی اسلام]]، ص ۲۶۳؛ [[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص ۱۲۱.</ref>.
-در مصداق {{متن قرآن|وَالسَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنْصَارِ}}<ref>« پیش‌آهنگان مهاجران و انصار » سوره توبه، آیه ۱۰۰.</ref>. میان [[مفسران]] [[اختلاف]] نظر است؛ عده‌ای آنها را مسلمانانی دانسته‌اند که به دو [[قبله]] [[نماز]] گذارده‌اند یا مراد مسلمانانی‌اند که در [[بیعت رضوان]] ([[صلح حدیبیه]]) حضور داشته‌اند یا [[رزمندگان]] [[جنگ بدر]] یا مراد [[اسلام]]‌ آورندگان [[قبل از هجرت]] هستند. [[دلیل]] لفظی بر [[تعیین]] هیچ یک از این مصادیق در [[آیه شریفه]] وارد نشده است<ref>سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج۹، ص۳۷۲.</ref>.<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص: ۳۳۱-۳۳۲.</ref>
-==سبق در واژه‌نامه فقه سیاسی==
-[[سبق]]، یعنی مسابقه و رمایه به معنای [[تیراندازی]] است و در اصطلاح، [[سبق و رمایه]]، نوعی [[عقد]] و شرط‌بندی [[شرعی]] است که به منظور تمرین و ورزیده شدن [[مسلمانان]] برای [[مبارزه مسلحانه]]، میان اشخاص منعقد می‌گردید<ref>فقه الامام جعفر الصادق، ج۴، ص۲۳۴؛ شرح لمعه، کتاب السبق والرمایه، ج۴، ص۴۲۱؛ مسالک، ج۶، ص۶۹.</ref>؛ چنانکه [[پیامبر]]{{صل}} در مسابقۀ اسب‌دوانی<ref>بحارالانوار، ج۱۶، ص۱۲۷؛ کنز العمال، ج۴، ص۳۶۳-۳۶۱.</ref> و کشتی<ref>حیاة القلوب، ج۲، ص۱۲۹؛ وسایل الشیعه، ج۱۳، ص۳۴۵، کتاب السبق والرمایه، باب ۳، حدیث ۴-۱.</ref> با [[مسلمانان]] شرکت می‌کرد.
-بنابراین، [[هدف]] اصلی از [[سبق و رمایه]]، [[آمادگی]] [[دفاعی]]، [[آموزش]] عمومی و [[بسیج]] [[مسلمانان]] برای ساختن [[ارتش]] [[قوی]] [[اسلامی]] است. [[سبق و رمایه]]، از این جهت از اصول [[سیاست]] داخلی [[اسلام]] به شمار می‌آید که [[سیاست]] [[دفاعی]] [[اسلام]] به آن وابسته است. در [[فقه]] نیز کتاب مستقلی به همین نام تدوین شده است<ref>[[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص ۱۲۱.</ref>.
-==معنای اصطلاحی==
-[[فقهای اسلام]] با تعبیرهای گوناگون و محتوای مشترکی “سبق و رمایه” را تعریف کرده‌اند.
-صاحب کتاب [[فقه]] الامام [[جعفر]] الصادق{{ع}} آن را به این صورت تعریف می‌کند: “سبق، عبارت است از مسابقه اسب‌دوانی و مشابه اسب‌دوانی به منظور شناخته‌شدن [[بهترین]] اسب‌دوان. رمایه نیز عبارت است از: مسابقه تیراندازی برای شناخته‌شدن بهترین تیرانداز”<ref>فقه الإمام جعفر الصادق{{ع}}، ج۴، ص۲۳۳.</ref>.
-این یک تعریف از “سبق و رمایه” می‌باشد، و طبق ظاهر این تعریف، سبق و رمایه تنها شامل [[تیراندازی]] و مسابقه اسب‌دوانی است و شامل تمام مرکب‌های [[جنگی]] نمی‌شود، اما نویسنده کتاب فوق در ادامه بحث خود، [[سبق و رمایه]] را شامل تمام مرکب‌های [[دفاعی]] و جنگی و همه سلاح‌ها معرفی می‌کند؛ حتی مرکب‌های جنگی جدید الاختراع، مانند: تانک و هواپیما و... و سلاح‌های تیراندازی جدید مانند توپ را مشمول سبق و رمایه می‌داند<ref>فقه الإمام جعفر الصادق{{ع}}، ج۴، ص۲۳۵.</ref>.
-در میان تعریف‌های [[فقهی]] شاید بتوان گفت: [[بهترین]] و [[جامع‌ترین]] تعریف، متعلّق به [[فقیه]] متبحّر و [[شجاع]] [[شیعه]] “شهید ثانی” می‌باشد. ایشان در تعریف سبق و رمایه چنین می‌فرماید: {{عربی|وهو عقد شرّع لفائدة التمرّن علی مباشرة النضال والإستعداد لممارسة القتال}}<ref>شرح لمعه، ج۲، ص۲۲.</ref>؛ “سبق و رمایه، یک [[عقد]] و شرط‌بندی [[شرعی]] است که به منظور تمرین و ورزیده‌شدن [[انسان]] در امر [[مبارزه]] مسلّحانه و [[جنگ]]، بین اشخاص، منعقد می‌گردد”.
-چنان‌که از تعریف بالا نیز استفاده می‌شود، [[هدف]] اصلی از عقد سبق و رمایه “معامله” نیست، بلکه [[آمادگی]] [[مسلمانان]] برای [[جهاد]] و [[جنگ با دشمنان]] می‌باشد و قبول بُعد معامله‌ای آن از سوی [[اسلام]]، به عنوان در نظر گرفتن یک جایزه می‌باشد و لذا عنوان سبق و رمایه را باید بیشتر در بُعد نظامی آن بحث کرد. چنان‌که [[خداوند]] در [[قرآن]] نیز بیان می‌فرماید، [[پیامبران]] گذشته نیز [[پیروان]] خود را به برقراری “سبق و رمایه” [[تشویق]] می‌کرده‌اند و [[فرزندان حضرت]] [[یعقوب]] برنامه ویژه‌ای در این‌باره داشتند<ref>{{متن قرآن|قَالُوا يَا أَبَانَا إِنَّا ذَهَبْنَا نَسْتَبِقُ وَتَرَكْنَا يُوسُفَ عِنْدَ مَتَاعِنَا فَأَكَلَهُ الذِّئْبُ وَمَا أَنْتَ بِمُؤْمِنٍ لَنَا وَلَوْ كُنَّا صَادِقِينَ}} «گفتند: ای پدر! ما رفته بودیم مسابقه بدهیم و یوسف را کنار بار خود وانهاده بودیم که گرگ او را خورد و (می‌دانیم) اگر (هم) راستگو می‌بودیم (سخن) ما را باور نمی‌کردی» سوره یوسف، آیه ۱۷.</ref>.
-لازم به [[یادآوری]] است که این تعریف‌ها متعلّق به زمان‌های گذشته است، زمانی که از [[سلاح]] و وسایل نظامی، دفاعی و تهاجمی ماشینی جدید، هیچ‌گونه خبری نبود و آن [[زمان]]، وسایل نظامی و جنگی و [[اسلحه]] و مرکب‌ها، منحصر در [[تیراندازی]]، اسب، فیل، قاطر، شتر و... بوده است و لذا در [[اسلام]] و [[فقه]] مدوّن آن، اینها به عنوان نمونه و مصداق خارجی [[سبق و رمایه]] ذکر شده‌اند.
-لیکن در [[زمان]] جدید با تفحص و [[کاوش]] در متون [[قرآنی]] و [[حدیثی]] و [[فقهی]]، می‌توان سبق و رمایه را با واژه‌ها و کلمات [[روز]] و عام‌تری تعریف کرد. تعریف شامل و عامی که خود، [[تفسیری]] باشد بر “تعریف [[شهید ثانی]]” و آن تعریف جدیدتر چنین است:
-“مجموعه برنامه‌های [[آموزش]] همگانی و عمومی اسلحه و ابزار و آلات نظامی و مرکب‌های [[جنگی]] و برقراری مسابقات و مانورهای نظامی جهت [[آمادگی]] رزمی عمومی را سبق و رمایه می‌نامند”.
-چنان‌که همه [[فقها]] گفته‌اند، هزینه این مسابقات و مانورها را، هم اشخاص [[حقیقی]] و هم اشخاص [[حقوقی]] و [[دولت]] می‌توانند بر عهده بگیرند و بر آن [[نظارت]] کنند.
-امروزه مرکب‌های جنگی علاوه بر اسب، فیل، قاطر و شتر، شامل خودرو، [[موتور]] سیکلت، تانک، هلیکوپتر، هواپیماهای جنگی گوناگون، کشتی‌ها و زیردریایی‌ها و ناوها و... می‌شود.
-تیراندازی نیز شامل تمام وسایل [[دفاعی]]، مانند انواع تفنگ و خمپاره‌انداز، موشک‌های ضد هوایی‌ها، توپخانه و... می‌گردد.
-و همه اینها تحت عنوان فقهی “سبق و رمایه” قرار می‌گیرند و نیز انواع ورزش‌های مفید و مسابقه در خوش‌نویسی و... مشمول عنوان فقهی [[سبق]] هستند و این مطلب جدیدی نیست که ما مطرح بکنیم، بلکه فقها از قدیم آن را گفته‌اند و قاطبه فقها بر این بوده‌اند که عنوان سبق، شامل همه اینهاست، با این تفاوت که در غیر موارد تعیین‌شده آن را به صورت یک “عقدی که به عنوان [[معامله]] پرداخت [[پول]] مشروط در مسابقه را الزامی کند” نمی‌دانسته‌اند. از فقهای [[اهل‌سنت]] “شافعی” و “ابوالعباس” مسابقه با کشتی را مشمول “سبق” می‌دانند<ref>الخلاف، ج۳، ص۲۷۲.</ref>.
-شهید ثانی از علمای بزرگ [[شیعه]] می‌گوید: “... مسابقه دو، کشتی، قایق‌رانی و مسابقه با پرندگان و مسابقه در پرتاب سنگ و وزنه‌برداری بدون شرط کردن (سبق یعنی پولی که در [[سبق و رمایه]] به شخص برنده پرداخت می‌شود) [[حرام]] نیست... چون [[هدف]] صحیحی بر آنها بار است...”<ref>شرح لمعه، ج۲، ص۲۳.</ref>. صاحب کتاب [[فقه]] الامام [[جعفر]] الصادق{{ع}} نیز در این‌باره چنین نوشته است:
-“... اکنون که در [[جنگ‌ها]]، [[دشمنان]] از چیزهایی مثل اسب و تیر و کمان استفاده نمی‌کنند، آیا سبق و رمایه شامل [[اسلحه]] و ابزارهای [[جنگی]] جدیدی، مانند تفنگ، خودروها و مشابه اینها می‌گردد یا نه؟ پاسخ این است که: آری، سبق و رمایه، سلاح‌های نوظهور را در برمی‌گیرد، زیرا سخن [[خداوند]] در [[قرآن]] که می‌فرماید: {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref>، عمومیت دارد و شامل هر [[قوه]] و نیرویی می‌شود که بتوان با آن، [[دشمن]] را [[ارعاب]] کرد و دشمن در صورتی از ما حساب می‌برد که مسلح به اسلحه خود او یا بهتر از اسلحه او باشیم.
-به عبارت دیگر: اعتبار با حافر، خف و نصل نیست؛ بلکه اعتبار با اسلحه متداول در هر [[زمان]] است و این سه نوع در [[عصر پیامبر]] عظیم‌الشأن، رواج داشته و لذا آن [[حضرت]] آنها را به عنوان نمونه ذکر کرده است و این سخن ما [[اجتهاد در مقابل نص]] نیست بلکه این همان برداشت و [[اجتهاد]] درست و [[تفسیر]] [[نص]] است و مشابه آن [[حدیثی]] است که می‌گوید: حیوان را به جز با آهن و [[حدید]] نمی‌توان [[تذکیه]] و [[پاک]] گردانید {{عربی|لا ذکاة الا بالحدید}} که منظور از حدید، فلز سفت است چه آهن باشد و چه فلزات دیگر، مانند: پولاد، مس و... این‌طور نیست که اگر حیوانی را با چاقوی مسی سر بریدند، حرام و میته باشد و خوردن گوشتش جایز نباشد؛ من [[گمان]] نمی‌کنم کسی چنین [[اعتقادی]] داشته باشد. بنابراین، اجتهاد در تفسیر نص جایز است، مانند [[تفسیر]] [[حدید]] به فلز و [[جسم]] سخت و سفت ولیکن [[اجتهاد در مقابل نص]] [[حرام]] است؛ مانند: حلال‌شمردن مردار و میته بدون [[ذبح]] و سر بریدن آن”<ref>محمدجواد مغنیه، فقه الإمام جعفر الصادق{{ع}}، ج۴، ص۲۳۶.</ref>.
-این استدلالِ استاد [[محمد جواد مغنیه]] بر جواز شمول [[سبق و رمایه]] بر سلاح‌های نظامی جدید الاختراع بود که ملاحظه فرمودید. نظر [[شهید ثانی]] را نیز اندکی قبل ملاحظه کردید. مطلب دیگر این است که [[امام]] المحققین میرزا [[محمدحسن نجفی]] ([[صاحب جواهر]]) نیز بر جواز مسابقه در موارد گوناگون مفید و خوب، [[معتقد]] می‌باشد و بر آن [[استدلال]] کرده است، ایشان می‌گوید: “... انجام مسابقات در غیر موارد [[منصوص]] اگر به صورت [[عقد]] نباشد، جایز است چون اصالت با جواز است و نیز به دلیل [[سیره]] و روش [[ائمه معصومین]] و سیره مستمر [[عوام]] (متشرعه) و [[علما]] در بلاد و زمان‌های مختلف، چون [[امام حسن]] و [[امام حسین]]{{عم}} و با هم مسابقه کشتی و نیز مسابقه خوش‌نویسی می‌گذاشتند و.... بلکه هیچ بعید نیست که در چنین مسابقاتی پرداخت و اخذ عوض به صورت [[وعده]] (و نه به صورت عقد) نیز جایز باشد...”<ref>محمدجواد مغنیه، فقه الإمام جعفر الصادق{{ع}}، ج۴، ص۲۳۵.</ref>. نتیجه کلی که از تمام این سخنان و نقل‌قول‌ها می‌توان گرفت، همان مطلبی است که قبلاً گفته‌شد و آن، عدم انحصار سبق و رمایه در مرکب‌ها و سلاح‌های قدیمی و شمول آن بر مرکب‌های [[جنگی]] جدید ماشینی و سلاح‌های نوظهور این عصر می‌باشد. پس از این مقدمات بار دیگر [[بهترین]] تعریفی را که از سبق و رمایه به نظر می‌رسد، ذکر می‌کنیم: “مجموعه برنامه‌های [[آموزش]] همگانی و عمومی [[اسلحه]] و ابزار و آلات نظامی و مرکب‌های جنگی و برقراری مسابقات و مانورهای نظامی، جهت [[آمادگی]] رزمی عمومی را سبق و رمایه می‌نامند”.<ref>[[ابوالفضل شکوری|شکوری، ابوالفضل]]، [[فقه سیاسی اسلام (کتاب)|فقه سیاسی اسلام]]، ص ۲۶۳.</ref>
 ==شرایط [[سبق و رمایه]]==
@@ خط ۴۹: / خط ۲۱: @@
 #'''[[عقد]]''': طرفین مسابقه را اصطلاحاً “متسابقین” می‌نامند و شخص برنده نیز “سابق” نامیده می‌شود. متسابقین باید عقد (به صورت ایجاب و قبول) [[اجرا]] کنند.
 #'''[[سبق]]''': در مسابقه باید [[پول]] و یا جنسی [[تعیین]] شود که بعد از اتمام مسابقه، متعلق به برنده شود. این پول و یا جنس را در اسب‌دوانی، فیل و قاطر و [[تیراندازی]] باید به عنوان “عوض شرعی” پرداخت کرد و در سلاح‌ها و وسائل نظامی جدید به عنوان “وعده”. این عوض شرعی و [[وعده]] که به صورت نقد و پول و یا جنس است، اصطلاحاً “سَبَق” نامیده می‌شود. سَبَق را هم از [[بیت‌المال]] می‌توان تعیین کرد و هم [[اموال]] شخصی و نیز جایز است که سبق به صورت نقد و یا [[دین]] باشد.
-#'''[[عقل]] و [[بلوغ]]''': دو شرط دیگر متسابقین، [[عاقل]] و بالغ‌بودن است و بدون عقل و بلوغ درست نیست و منظور از متسابقین طرفین شرکت‌کننده در مسابقه می‌باشند.
+#'''[[عقل]] و [[بلوغ]]''': دو شرط دیگر متسابقین، [[عاقل]] و بالغ بودن است و بدون عقل و بلوغ درست نیست و منظور از متسابقین طرفین شرکت‌کننده در مسابقه هستند.
-#'''تراضی''': شرط دیگر، [[رضایت]] کامل طرفین مسابقه‌دهنده برای شرکت در مسابقه می‌باشد و این تراضی، باید حاصل شود و بدون آن، عقد سبق و رمایه، [[باطل]] است.
+#'''تراضی''': شرط دیگر، [[رضایت]] کامل طرفین مسابقه دهنده برای شرکت در مسابقه است و این تراضی، باید حاصل شود و بدون آن، عقد سبق و رمایه، [[باطل]] است.
 #'''تعیین مسافت''': مسافتی که قرار است در مسابقه طی و پیموده شود و یا در آن مسافت تیرها به [[هدف]] بخورند، باید معیّن شود و بدون تعیین مسافت، سبق و رمایه، باطل می‌شود.
 #'''تعیین تعداد''': در مسابقه تیراندازی، تعداد تیرها باید تعیین شود که هر کدام می‌توانند چند عدد تیر بزنند و نیز تعداد تیرهایی که باید به هدف بخورند و نیز کیفیت اصابت تیرها به هدف باید تعیین شود.
@@ خط ۵۶: / خط ۲۸: @@
 ==ادله شرعی سبق و رمایه==
-[[سبق و رمایه]]، عمل و شرط‌بندی و قراردادی [[مشروع]] است و همه [[فقهای شیعه]] و [[سنی]] و [[محدثان]] آن را در کتاب‌های خود مورد بحث و بررسی قرار داده‌اند.
+[[سبق و رمایه]]، عمل و شرط‌بندی و قراردادی [[مشروع]] است و همه [[فقهای شیعه]] و [[سنی]] و [[محدثان]] آن را در کتاب‌های خود مورد بحث و بررسی قرار داده‌اند. [[مقداد سیوری]] یکی از فقهای [[قرن نهم]] در این‌باره می‌گوید: “در [[مشروعیت]] سبق و رمایه [[مصلحت]] مهمی نهفته است و آن همان [[آمادگی]] رزمی برای [[دفاع]] و [[جنگ]] در مقابل [[کفار]] برای [[عزت اسلام]] می‌باشد. اگر این [[مصالح]] مهم نباشد، عین رهان و قمار است که در [[شریعت]]، [[حرام]] است...”<ref>کنز العرفان، ج۲، ص۸۰.</ref>.
-[[مقداد سیوری]] یکی از فقهای [[قرن نهم]] در این‌باره می‌گوید: “در [[مشروعیت]] سبق و رمایه [[مصلحت]] مهمی نهفته است و آن همان [[آمادگی]] رزمی برای [[دفاع]] و [[جنگ]] در مقابل [[کفار]] برای [[عزت اسلام]] می‌باشد. اگر این [[مصالح]] مهم نباشد، عین رهان و قمار است که در [[شریعت]]، [[حرام]] می‌باشد...”<ref>کنز العرفان، ج۲، ص۸۰.</ref>.
 در مورد [[تشریع]] سبق و رمایه اسناد و مدارک [[قرآن]] و [[حدیثی]] زیادی وجود دارد:
 ===[[آیات]]===
-{{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ...}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند داد و بر شما ستم نخواهد رفت» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref>.
+#{{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ...}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref>. این [[آیه]] از جمله مدارک شرعی بودن سبق و رمایه است. [[خداوند]] در این آیه “تسلیح و تجهیز” را تا آن اندازه که بتوانند، به [[مسلمانان]] [[فرمان]] داده است. تهیه نیرو و “قوه” که در آیه به آن امر شده، جمله بسیار وسیع و عامی است که تمام ابزار و [[آلات جنگی]] و [[آموزش]] نیروی [[انسانی]] را در بر می‌گیرد. صاحب کنز العرفان و کتاب [[فقه]] الامام [[جعفر]] الصادق{{ع}} به این آیه استناد کرده و مشروعیت سبق و رمایه را از آن استفاده کرده‌اند.
-این [[آیه]] از جمله مدارک شرعی‌بودن سبق و رمایه می‌باشد. [[خداوند]] در این آیه “تسلیح و تجهیز” را تا آن اندازه که بتوانند، به [[مسلمانان]] [[فرمان]] داده است. تهیه نیرو و “قوه” که در آیه به آن امر شده، جمله بسیار وسیع و عامی است که تمام ابزار و [[آلات جنگی]] و [[آموزش]] نیروی [[انسانی]] را در بر می‌گیرد.
+#{{متن قرآن|فَمَا أَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَلَا رِكَابٍ}}<ref>«و آنچه خداوند به پیامبرش از (دارایی) آنان (به غنیمت) بازگرداند چیزی نبود که شما برای (به دست آوردن) آن، اسبان و شترانی دوانده باشید ولی خداوند پیامبرانش را بر هر کس بخواهد چیره می‌گرداند و خداوند بر هر کاری تواناست» سوره حشر، آیه ۶.</ref>. این آیه در مورد [[طایفه]] [[یهود]] [[بنی‌نضیر]] نازل شده که بدون [[جنگ]] مسلحانه، [[تسلیم]] [[مسلمانان]] شده بودند. صاحب کنز العرفان در باب [[مشروعیت]] [[سبق و رمایه]] به آن [[استدلال]] کرده است<ref>کنز العرفان، ج۲، ص۸۱.</ref>. به طور مفهومی می‌توان از این [[آیه]] مراد بودن سبق و رمایه را فهمید، چون همان‌گونه که صاحب کنز العرفان نیز گفته “اوجفتم” از کلمه “وجیف” گرفته شده و به معنای “سرعت [[سیره]] است و [[خداوند]] برای اسب‌دوانی و سرعت حرکت آن، نقشی قائل شده است.
-صاحب کنز العرفان و کتاب [[فقه]] الامام [[جعفر]] الصادق{{ع}} به این آیه استناد کرده و مشروعیت سبق و رمایه را از آن استفاده کرده‌اند:
+#[[برادران یوسف]] در توجیه اینکه [[یوسف]] را گرگ خورده است، به [[حضرت یعقوب]] چنین گفتند: {{متن قرآن|قَالُوا يَا أَبَانَا إِنَّا ذَهَبْنَا نَسْتَبِقُ وَتَرَكْنَا يُوسُفَ عِنْدَ مَتَاعِنَا فَأَكَلَهُ الذِّئْبُ...}}<ref>«گفتند: ای پدر! ما رفته بودیم مسابقه بدهیم و یوسف را کنار بار خود وانهاده بودیم که گرگ او را خورد و (می‌دانیم) اگر (هم) راستگو می‌بودیم (سخن) ما را باور نمی‌کردی» سوره یوسف، آیه ۱۷.</ref> این آیه از برقراری و مشروعیت سبق و رمایه در زمان حضرت یعقوب خبر می‌دهد و چنین مسابقه‌هایی جزء [[شریعت آسمانی]] آن زمان بوده و در [[شریعت اسلام]] نیز “نسخ” نشده و به [[قوّت]] خود باقی است. عدم [[نسخ]] آیه فوق، مورد [[تأیید]] [[فقهای اسلام]] و [[شیعه]] است. شیخ جمال‌الدین [[مقداد بن عبدالله سیوری]] به عدم نسخ آن استدلال کرده است<ref>کنزالعرفان فی فقه القرآن، ج۲، ص۸۱.</ref>.<ref>ابوالفضل شکوری|شکوری، ابوالفضل، فقه سیاسی اسلام (کتاب)|فقه سیاسی اسلام، ص ۳۱ و ۲۶۹.</ref>
-{{متن قرآن|فَمَا أَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَلَا رِكَابٍ}}<ref>«و آنچه خداوند به پیامبرش از (دارایی) آنان (به غنیمت) بازگرداند چیزی نبود که شما برای (به دست آوردن) آن، اسبان و شترانی دوانده باشید ولی خداوند پیامبرانش را بر هر کس بخواهد چیره می‌گرداند و خداوند بر هر کاری تواناست» سوره حشر، آیه ۶.</ref>.
-این آیه در مورد [[طایفه]] [[یهود]] [[بنی‌نضیر]] نازل شده که بدون [[جنگ]] مسلحانه، [[تسلیم]] [[مسلمانان]] شده بودند.
-صاحب کنز العرفان در باب [[مشروعیت]] [[سبق و رمایه]] به آن [[استدلال]] کرده است<ref>کنز العرفان، ج۲، ص۸۱.</ref>.
-به طور مفهومی می‌توان از این [[آیه]] مراد بودن سبق و رمایه را فهمید، چون همان‌گونه که صاحب کنز العرفان نیز گفته “او جفتم” از کلمه “وجیف” گرفته شده و به معنای “سرعت [[سیره]] می‌باشد و [[خداوند]] برای اسب‌دوانی و سرعت حرکت آن، نقشی قائل شده است.
-([[برادران یوسف]] در توجیه این که [[یوسف]] را گرگ خورده است، به [[حضرت یعقوب]] چنین) گفتند: {{متن قرآن|قَالُوا يَا أَبَانَا إِنَّا ذَهَبْنَا نَسْتَبِقُ وَتَرَكْنَا يُوسُفَ عِنْدَ مَتَاعِنَا فَأَكَلَهُ الذِّئْبُ...}}<ref>«گفتند: ای پدر! ما رفته بودیم مسابقه بدهیم و یوسف را کنار بار خود وانهاده بودیم که گرگ او را خورد و (می‌دانیم) اگر (هم) راستگو می‌بودیم (سخن) ما را باور نمی‌کردی» سوره یوسف، آیه ۱۷.</ref>
-این آیه از برقراری و مشروعیت سبق و رمایه در [[زمان]] حضرت یعقوب خبر می‌دهد و چنین مسابقه‌هایی جزء [[شریعت آسمانی]] آن زمان بوده و در [[شریعت اسلام]] نیز “نسخ” نشده و به [[قوّت]] خود باقی است.
-عدم [[نسخ]] آیه فوق، مورد [[تأیید]] [[فقهای اسلام]] و [[شیعه]] می‌باشد.
-شیخ جمال‌الدین [[مقداد بن عبدالله سیوری]] به عدم نسخ آن استدلال کرده است<ref>کنزالعرفان فی فقه القرآن، ج۲، ص۸۱.</ref>.<ref>[[ابوالفضل شکوری|شکوری، ابوالفضل]]، [[فقه سیاسی اسلام (کتاب)|فقه سیاسی اسلام]]، ص ۳۱.</ref>.<ref>ابوالفضل شکوری|شکوری، ابوالفضل، فقه سیاسی اسلام (کتاب)|فقه سیاسی اسلام، ص ۲۶۹.</ref>
 ===[[روایات]]===
-علاوه بر [[آیات]] یادشده، در منابع و متون [[حدیثی]]، روایاتی از [[پیامبر اسلام]]{{صل}} و [[ائمه معصومین]]{{عم}} در باب سبق و رمایه وارد شده که برخی از آنها را ملاحظه خواهید کرد.
+علاوه بر [[آیات]] یادشده، در منابع و متون [[حدیثی]]، روایاتی از [[پیامبر اسلام]]{{صل}} و [[ائمه معصومین]]{{عم}} در باب سبق و رمایه وارد شده که برخی از آنها عبارت‌اند از:
-[[احادیث]] و [[اخبار]] متعددی به ما رسیده است که نشان می‌دهند: [[پیامبر]] [[عظیم]] الشأن، شخصاً در مسابقاتِ اسب‌دوانی، شتردوانی و [[تیراندازی]]، شرکت می‌جسته است، چنان‌که آن [[حضرت]] با یک [[عرب]] بادیه‌نشین مسابقه داد<ref>وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۳۴۹، ح۵.</ref>.
+#[[احادیث]] و [[اخبار]] متعددی به ما رسیده است که نشان می‌دهند: [[پیامبر]] عظیم الشأن، شخصاً در مسابقاتِ اسب‌دوانی، شتردوانی و [[تیراندازی]]، شرکت می‌جسته است، چنان‌که آن حضرت با یک [[عرب]] بادیه‌نشین مسابقه داد<ref>وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۳۴۹، ح۵.</ref>.
-همچنین آن حضرت با [[اسامة بن زید]] در یک مسابقه اسب‌دوانی شرکت کرد<ref>وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۳۴۷، ح۶.</ref>.
+#همچنین آن حضرت با [[اسامة بن زید]] در یک مسابقه اسب‌دوانی شرکت کرد<ref>وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۳۴۷، ح۶.</ref>.
-در وسائل‌الشیعه [[اخبار]] زیادی راجع به اسب‌دوانی [[حضرت رسول الله]]{{صل}} وجود دارد و ما اینها را به عنوان نمونه ذکر کردیم.
+#در بعضی از [[روایات]] نقل شده است که: شخصی به نام “ابن زاذان” طی نامه‌ای از حضرت [[ابوجعفر ثانی]]{{ع}} پرسید: شخصی دنبال صید می‌دود، اما منظورش صید نیست، بلکه کسب [[صحت و سلامت]] [[بدن]] است، این چگونه است؟ حضرت پاسخ داد: “دویدن اشکالی ندارد، مگر برای [[لهو]] و [[بیهودگی]] باشد”<ref>وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۳۴۷، ح۶.</ref>.
-در بعضی از [[روایات]] نقل شده است که: شخصی به نام “ابن زاذان” طی نامه‌ای از [[حضرت]] [[ابوجعفر ثانی]]{{ع}} پرسید: شخصی دنبال صید می‌دود، اما منظورش صید نیست، بلکه کسب [[صحت و سلامت]] [[بدن]] است، این چگونه می‌باشد؟ حضرت پاسخ داد: “دویدن اشکالی ندارد، مگر برای [[لهو]] و [[بیهودگی]] باشد”<ref>وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۳۴۷، ح۶.</ref>.
+#[[پیامبر اسلام]]{{صل}} فرمود: “بازی بر [[مؤمن]] [[شایسته]] نیست مگر در سه مورد: [[بازی]] در جهت [[تأدیب]] مرکب (اسب)؛ [[تیراندازی]] تمرینی؛ ملاعبه با [[همسر]] خویش؛ اینها [[حق]] هستند”<ref>وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۳۴۷، ح۵.</ref>.
-[[پیامبر اسلام]]{{صل}} فرمود: “بازی بر [[مؤمن]] [[شایسته]] نیست مگر در سه مورد: [[بازی]] در جهت [[تأدیب]] مرکب (اسب)؛ [[تیراندازی]] تمرینی؛ ملاعبه با [[همسر]] خویش؛ اینها [[حق]] هستند”<ref>وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۳۴۷، ح۵.</ref>.
+#از [[امام صادق]]{{ع}} [[روایت]] شده که فرمود: “فرشتگان از صحنه شرط‌بندی و قمار می‌گریزند و صاحب آنرا [[لعن]] و [[نفرین]] می‌کنند، مگر در چند مورد: مسابقه حیوان سم‌دار (حافر)؛ مسابقه با شتر (خف)؛ مسابقه تیراندازی (ریش) و مسابقه با [[سلاح]] تیغه‌دار (نصل)”<ref>[[ابوالفضل شکوری|شکوری، ابوالفضل]]، [[فقه سیاسی اسلام (کتاب)|فقه سیاسی اسلام]]، ص ۲۷۱.</ref>.
-از [[امام صادق]]{{ع}} [[روایت]] شده که فرمود: “فرشتگان از صحنه شرط‌بندی و قمار می‌گریزند و صاحب آن را [[لعن]] و [[نفرین]] می‌کنند، مگر در چند مورد: مسابقه حیوان سم‌دار (حافر)؛ مسابقه با شتر (خف)؛ مسابقه تیراندازی (ریش) و مسابقه با [[سلاح]] تیغه‌دار (نصل)”.
-اینها نمونه‌هایی از سخن و [[سیره پیامبر]]{{صل}} و [[امامان معصوم]]{{عم}} در رابطه با [[سبق و رمایه]] می‌باشند.<ref>[[ابوالفضل شکوری|شکوری، ابوالفضل]]، [[فقه سیاسی اسلام (کتاب)|فقه سیاسی اسلام]]، ص ۲۷۱.</ref>
 ==منابع==
+{{منابع}}
 # [[پرونده:1379779.jpg|22px]] [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم''']]
 # [[پرونده:11677.jpg|22px]] [[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|'''واژه‌نامه فقه سیاسی''']]
 # [[پرونده:1100676.jpg|22px]] [[ابوالفضل شکوری|شکوری، ابوالفضل]]، [[فقه سیاسی اسلام (کتاب)|'''فقه سیاسی اسلام''']]
+{{پایان منابع}}
 ==پانویس==
-{{یادآوری پانویس}}
 {{پانویس}}