بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{امامت}} | {{امامت}} | ||
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | ||
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div> | : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div> | ||
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | ||
: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;"> [[عبادة بن صامت در تاریخ اسلامی]] - [[عبادة بن صامت در تراجم و رجال]]</div> | : <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;"> [[عبادة بن صامت غفاری در تاریخ اسلامی]] - [[عبادة بن صامت غفاری در تراجم و رجال]]</div> | ||
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
عبادة بن صامت غفاری از [[اصحاب امیرالمؤمنین]]{{ع}} و برادرزاده [[ابوذر غفاری]] بود. وی در [[بصره]] سکنا گزید و از [[شیعیان حضرت علی]]{{ع}} به شمار می‌آید<ref>رجال طوسی، ص۴۷، ش۱۲؛ ر.ک: تهذیب التهذیب، ج۴، ص۲۰۱؛ سفینة البحار، ج۲، ص۱۴۵.</ref>. | [[عبادة بن صامت]] [[غفاری]] از [[اصحاب امیرالمؤمنین]]{{ع}} و برادرزاده [[ابوذر غفاری]] بود. وی در [[بصره]] سکنا گزید و از [[شیعیان حضرت علی]]{{ع}} به شمار می‌آید<ref>رجال طوسی، ص۴۷، ش۱۲؛ ر.ک: تهذیب التهذیب، ج۴، ص۲۰۱؛ سفینة البحار، ج۲، ص۱۴۵.</ref>. او غیر از «[[عبادة بن صامت خزرجی]]» [[صحابی رسول خدا]]{{صل}} است.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۲ (کتاب)|اصحاب امام علی]]، ج۲، ص۸۱۲-۸۱۳.</ref> | ||
==جایگاه [[عباده بن صامت]] در میان [[پیروان اهل بیت]]{{ع}}== | |||
[[شیخ طوسی]] در کتاب رجالش، شخصی به نام عبادة بن صامت را نام می‌برد که از [[راویان]] و [[اصحاب رسول خدا]]{{صل}} است<ref>شیخ طوسی، محمد بن حسن، الأبواب(رجال طوسی)، محقق و مصحح: قیومی اصفهانی، جواد، ص۴۳، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ سوم، ۱۴۲۷ق.</ref>. کشّی نیز از قول [[فضل بن شاذان]] درباره عبادة بن صامت می‌گوید: "از سابقه‌داران در [[اسلام]] که به [[ولایت امیر المؤمنین]] [[علی]]{{ع}} بازگشتند، می‌توان به... و عبادة بن صامت اشاره کرد"<ref>کشی، محمد بن عمر، إختیار معرفة الرجال، ص۳۸، نشر دانشگاه مشهد، ۱۳۴۸ش.</ref>. [[علامه حلی]] نیز درباره عبادة بن صامت می‌گوید: "[[عباده]]؛ پسر [[برادر]] ابوذر غفاری است که مدتی در بصره اقامت کرد و از کسانی است که به ولایت امیر المؤمنین{{ع}} بازگشت"<ref>علامه حلّی، حسن بن یوسف، خلاصة الأقوال، ص۱۲۹، منشورات المطبعة الحیدریة، نجف اشرف، چاپ دوم، ۱۳۸۱ق.</ref>. | |||
همان طور که در دو کتاب [[رجال]] کشّی و رجال علامه حلی دیده می‌شود، گویا عبادة بن صامت در پاره‌ای از عمرش، همراه [[امام علی]]{{ع}} نبوده است و سپس ملتزم به [[ولایت]] ایشان شده است. از اقامت وی در بصره می‌توان تا حدی به این مطلب پی برد که احتمالاً عباده به همراه عده محدودی از [[اصحاب پیامبر]]{{صل}}، در بین [[سپاه جمل]] و در صف مقابل [[امیرالمؤمنین]]{{ع}}، در بصره اقامت کرده است. مطلبی که توسط برخی از تراجم نویسان بدان اشاره شده است<ref>مرحوم میرزا ابوالقاسم نراقی می‌گوید: «عبادة بن صامت که از اصحاب رسول خدا{{صل}} بود، مدتی در واقعه جمل، در بصره اقامت کرد»؛ نراقی، میرزا ابوالقاسم بن محمد بن احمد، شعب المقال فی درجات الرجال، محقق و مصحح: احمدی، محسن، ص۱۹۳، کنگره بزرگداشت نراقی، قم، ۱۴۲۲ق.</ref>، اگرچه بودن او در [[بصره]] ـ حتی هنگام [[واقعه جمل]] ـ را نمی‌توان به طور [[قطعی]] نشانگر آن دانست که او در صف مقابل [[امام علی]]{{ع}} قرار داشت. | |||
تا اینجا؛ ظاهراً مشکلی در بین نیست؛ [[عبادة بن صامت]] که از [[اصحاب پیامبر]]{{صل}} بوده، برای مدتی احیاناً در مقابل امام علی{{ع}} قرار داشت، اما بالاخره بازگشته و از [[پیروان]] آن [[حضرت]] شد. | |||
اما مشکل اساسی اینجاست که آنچه در ترجمه عبادة بن صامت در اغلب منابع [[شیعی]] (مانند [[رجال]] کشی، رجال [[علامه حلی]]، رجال ابن [[داود]] و..) و [[منابع اهل سنت]] آمده است، با هم متفاوت است. در [[تاریخ]] و منابع اهل سنت چنین بیان شده است که وی در [[زمان]] [[خلیفه دوم]] به [[شام]] رفت و [[منصب قضاوت]] آنجا را گرفت و در همان‌جا درگذشت. اما در منابع شیعی از [[حضور]] او در [[حجاز]] و [[عراق]] [[سخن]] به میان آمده!، مطلبی که در منابع و تاریخ منتسب به [[اهل سنت]]، اشاره‌ای بدان نشده است. به عبارت دیگر؛ یک نفر به نام عبادة بن صامت وجود دارد [[ولی]] با دو زندگی‌نامه! | |||
==حل مشکل== | |||
[[شیخ طوسی]] در رجال خود و [[ذهبی]] در کتاب «تاریخ الإسلام» از دو «ابن [[صامت]]» سخن گفته‌اند؛ اولی: عبادة بن صامت [[خزرجی]]<ref>رجال طوسی، ص۴۳؛ تاریخ الإسلام، ج ۳، ص۴۲۲.</ref> و دیگری: [[عبدالله بن]] صامت [[غفاری]] (پسر [[برادر]] [[ابوذر غفاری]])<ref>رجال طوسی، ص۷۱؛ تاریخ الاسلام، ج ۶، ص۴۰۱.</ref> که با استناد به آن می‌توان چنین گفت: اصولاً در [[صدر اسلام]]؛ هیچ‌گاه دو تن به نام عبادة بن صامت وجود نداشته، بلکه نام یکی: عبادة بن صامت و دیگری عبدالله بن صامت بوده است که به جهت شباهت لفظ [[عبادة]] به [[عبدالله]] در بسیاری از کتاب‌ها [[اشتباه]] شده است. اولی؛ یعنی عبادة بن صامت که جزء [[انصار]] و [[سابقین در اسلام]] بوده و در [[بیعت عقبه]] هم شرکت داشت و در همان [[صدر اسلام]] (در [[زمان]] [[خلافت]] [[خلیفه دوم]]) به [[شام]] [[هجرت]] و در همان‌جا در گذشته است و دیگری [[عبدالله بن]] [[صامت]] که پسر [[برادر]] [[ابوذر غفاری]] است که قطعاً سابقه او در [[اسلام]] از اولی کمتر است. | |||
او | اما آنچه از کشّی و [[علامه حلی]] [[نقل]] شده بیانگر آن است که [[عبادة بن صامت]] که در [[بصره]] بوده و جزء [[یاران امام علی]]{{ع}} شد، همان [[عبادة]] بن صامتی است که جزء سابقین در اسلام بوده!! [[ولی]] چنین مطلبی صحیح نیست و شخصی که همراه [[امام علی]]{{ع}} شد، کسی نیست، جز عبدالله بن صامت [[غفاری]]! | ||
پس آنچه در [[رجال شیخ طوسی]] و برخی از [[منابع اهل سنت]] آمده است بیشتر مورد قبول است؛ زیرا در همه کتاب‌های [[تاریخی]] که ذکری از عبادة بن صامت [[خزرجی]] آمده است، او را از [[مهاجرین]] به شام [[ذکر]] کرده‌اند و تنها یک بازگشت برایش نقل کرده‌اند و آن هم به خاطر اختلافش با [[معاویه]] بود که در زمان خلیفه دوم به [[مدینه]] بازگشت و مجدداً با توصیه [[عمر]]؛ به شام برگشت و طبق یکی از اقوال؛ در زمان [[عثمان بن عفان]] از [[دنیا]] رفت. بنابراین، در زمان [[جنگ جمل]]، عبادة بن صامت از دنیا رفته بود. | |||
==نتیجه‌‌گیری== | |||
کسانی که عبادة بن صامتِ ساکن در بصره را از سابقه‌دارهای اسلام معرّفی کرده‌اند، به [[خطا]] رفته‌اند<ref>از جمله کسانی که به این مطلب تصریح کرده است؛ حضرت آیت الله خویی است؛ ر.ک: موسوی خویی، سید ابو القاسم، موسوعة الإمام الخوئی، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی، ج ۱۰، ص۲۴۱، قم، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.</ref>. [[آیت الله خویی]] در معجم رجالی خود به این نکته اشاره کرده‌اند که ما دو ابن صامت داریم که اولی از [[اصحاب رسول خدا]]{{صل}} و دیگری پسر برادر ابوذر غفاری است که در بصره اقامت کرده است و به [[ولایت امیر المؤمنین]]{{ع}} بازگشته است<ref>ر.ک: موسوی خویی، سید ابو القاسم، موسوعة الإمام الخوئی، ج ۱۰، ص۲۴۱، قم، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.</ref>. اما متأسفانه در معجم رجالی، اسم پسر [[برادر]] [[ابوذر]] را همانند آنچه در [[رجال]] کشی و [[علامه حلی]] و ابن [[داود]]، آمده است، «[[عبادة]]» [[ذکر]] کرده است؛ لذا در مورد «عبادة» به دو اشکال در کتاب‌های رجالی و تراجم بر می‌خوریم؛ [[اول]] آنکه: تنها یک ابن [[صامت]] وجود دارد که [[مرحوم خویی]] به این اشکال توجه داشته و جواب داده است. دوم آنکه: دو تن به نام «[[عبادة بن صامت]]» داریم و همان طور که در جواب گفته شد؛ یکی از آن دو؛ عبادة بن صامت [[خزرجی]] و از [[اصحاب رسول خدا]]{{صل}} است و دیگری [[عبدالله بن]] صامت [[غفاری]] است که از [[اصحاب امیرالمؤمنین]]{{ع}} است. | |||
==[[وثاقت]] دو "ابن صامت"== | |||
عبادة بن صامت خزرجی، از [[اصحاب رسول الله]]{{صل}} بوده است و عبادة بن صامت غفاری هم از جایی که او را جزء [[شیعیان]] و [[پیروان امام علی]]{{ع}} نامیده‌اند، وثاقت و مورد [[اعتماد]] بودنش استفاده می‌شود. البته شایان ذکر است که [[روایات]] چندانی<ref>در روایتی از عبادة بن صامت آمده است: پیامبر{{صل}} به پدر عبادة بن صامت فرمود: «هر کدام از انصار را دیدی که دشمنی و بغض علی{{ع}} را دارد، بدان! اصل و نسب او یهودی است»؛ شیخ صدوق، علل الشرائع، ج ۲، ص۴۶۸، کتاب فروشی داوری، قم، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.</ref> از هر دو "ابن صامت" در کتب [[روایی]] ما وجود ندارد. | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
| خط ۱۷: | خط ۳۶: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:1379452.jpg|22px]] [[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام علی ج۲ (کتاب)|'''اصحاب امام علی، ج۲''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:مدخل]] | [[رده:مدخل]] | ||