ابان احمر: تفاوت میان نسخه‌ها

[[نجاشی]] و [[شیخ طوسی]] به [[وثاقت]] ابان بن عثمان تصریح نکردند؛ ولی نجاشی سه طریق به کتاب [[ابان]] دارد که راوی کتاب در هر سه طریق، [[احمد بن محمد]] بن أبی نصر معرفی شده<ref>ر.ک: رجال النجاشی، ص۱۳، ش۸.</ref>، که وی را از [[اصحاب اجماع]] خوانده‌اند<ref>ر.ک: رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۵۵۶، ش۱۰۵۰.</ref>.

شیخ طوسی نیز طرق گوناگونی به کتاب [[ابان بن عثمان]] دارد که در برخی از آنها [[راوی]] کتاب را [[احمد بن محمد]] بن أبی نصر معرفی کرده است<ref>ر.ک: الفهرست (طوسی)، ص۴۷، ش۶۲.</ref>.

کشی ابان بن عثمان را از [[اصحاب اجماع]] به شمار آورده<ref>ر.ک: رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۵۵۶، ش۱۰۵۰.</ref> و به نقل از [[علی بن الحسن]] بن فضال نیز وی را ناووسی<ref>[[شیخ مفید]] می‌نویسد: {{عربی|ثم لم تزل الإمامیة علی القول بنظام الإمامة حتی افترقت کلمتها بعد وفاة أبی عبدالله جعفر بن محمد{{عم}}. فقالت فرقة منها: إن أباعبدالله{{ع}} [[حی]] لم یمت و لا یموت حتی یظهر فیملأ الأرض قسطا و عدلا کما ملئت ظلماً و جوراً لأنه [[القائم]] المهدی، و تعلقوا بحدیث رواه [[رجل]] یقال له عنبسة بن [[مصعب]] عن أبی عبدالله{{ع}} أنه قال: إن جاءکم من یخبرکم عنی بأنه غسلنی و کفننی و دفتنی فلا تصدقوه، و هذه الفرقة تسمی الناووسیة و إنما سمیت بذلک لأن رئیسهم فی هذه المقالة رجل من [[أهل]] البصرة یقال له عبدالله بن ناووسی}}؛ (الفصول المختاره، ص۳۰۵)

در کتاب مختلف الشیعه نیز در موارد گوناگون به وثاقت ابان بن عثمان تصریح می‌کند و می‌نویسد: {{عربی|أن أبان و إن کان ناووسیاً إلا أنه کان ثقة... والإجماع حجة قاطعة، و نقله بخبر الواحد حجة}}<ref>مختلف الشیعه، ج۳، ص۴۴۰؛ نیز ر.ک: ج۲، ص۲۰۸؛ ج۳، ص۱۴۳ و ۱۴۵.</ref>؛ ولی در چند جای کتاب منتهی به جهت وقوع ابان بن عثمان در [[سند روایت]]، آن را رد کرده است<ref>{{عربی|فی طریقها أبان بن عثمان و هو واقفی لا تعویل علی روایته}}؛ (منتهی المطلب، ج۵، ص۲۰۱)؛ {{عربی|و فی طریقها أبان بن عثمان و هو ضعیف}}. (منتهی المطلب، ج۸، ص۳۶۲).</ref>.

٣. برخی از [[رجالیان]]، ابان بن عثمان را به دو اعتبار (یکی اصحاب اجماع بودن و دیگری ناووسی بودن وی) در دو موضع متفاوت ذکر کردند؛ مانند ابن [[داود]] که یک بار در باب ممدوحان، و بار دیگر در باب ضعفاء از او یاد کرده است<ref>ر.ک: الرجال (ابن داود)، ص۱۱ ش۶ و۴۱۴ (۳).</ref>. شیخ عبدالنبی جزائری صاحب کتاب حاوی الأقوال نیز یک بار در قسم الثقات (امامی [[ثقه]]) و بار دیگر در قسم موثقین (غیر امامی ثقه) او را یاد کرده است<ref>ر.ک: منتهی المقال، ج۱، ص۱۴۰؛ حاوی الأقوال، ج۱، ص۲۱۰ - ۲۱۲، ش۹۶. (المخطوط، ص۳۲، ش۹۷؛ ص۱۹۹، ش۱۰۴۷).</ref>.

در مقابل، صاحب معالم (حسن بن زین‌الدین، فرزند[[شهید ثانی]])<ref>ایشان بعد از گزارش عبارت کشی می‌نویسد: {{عربی|علی بن فضال فطحی لا یقبل جرحه لأبان، علی أنا لو قبلناه باعتبار توثیق الأصحاب له کان أبان أحق بقبول الخبر لما علم من نقل الإجماع علی تصدیقه، فاللازم قبول خبر أبان علی کل حال}}. (منتقی الجمان، ج۱، ص۱۵)</ref>، [[وحید]] بهبهانی<ref>ر.ک: تعلیقة علی منهج المقال، ص۳۹ - ۴۰ و ۴۲.</ref>، [[علامه]] مامقانی<ref>ایشان یازده دلیل بر وثاقت ابان آورده که در بعضی از آنها تأمل بجاست. (ر.ک: تنقیح المقال، ج۳، ص۱۳۳ - ۱۳۵، ش۵۰).</ref>، علامه تستری<ref>{{عربی|الرجل من أصحاب الإجماع و لم یعلم و لم یحقق غمز فیه و هو یکفیه}}؛ (قاموس الرجال، ج۱، ص۱۱۶، ش۲۳).</ref>، [[آیت الله خویی]]<ref>آیت الله خویی به دو دلیل به وثاقت ابان بن عثمان معتقد شده: أ. وی از اصحاب اجماع است. ب. در اسناد روایات تفسیر قمی قرار گرفته است. (ر.ک: معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۱۴۶ - ۱۴۷، ش۳۷).</ref>، نمازی شاهرودی<ref>ر.ک: مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۹۰، ش۳۴.</ref> و محقق زنجانی<ref>{{عربی|نحن نعتمد علیه و نعد ما رواه فی الصحیح علی مصطلح القدماء، احادیث الرجل علی کثرتها مستقیمة نقیة}}؛ (الجامع فی الرجال، ج۱، ص۱۶ - ۱۷، ش۴۸).</ref> به [[وثاقت]] [[ابان]] [[معتقد]] هستند.

تحقیق

چنان که گذشت، در کتب رجالی قدمایی مانند [[رجال]] [[نجاشی]]، فهرست و رجال [[شیخ طوسی]] هیچ به [[ضعف]] یا [[انحراف اعتقادی]] [[ابان بن عثمان]] اشاره نشده، جز مطلبی که کشی از ابن فضال<ref>نجاشی درباره‌اش می‌نویسد: {{عربی|کان فقیه أصحابنا بالکوفة، و وجههم، و ثقتهم، و عارفهم بالحدیث، و المسموع قوله فیه. سمع منه شیئاً کثیراً، ولم یعثر له علی زلة فیه ولا ما یشینه، و قل ما روی عن ضعیف، و کان فطحیاً}}. (رجال النجاشی، ص۲۵۷ - ۲۵۸، ش۶۷۶).</ref> ([[علی بن حسن بن فضال]]) نقل کرده و موجب گردید تا عده‌ای به [[تضعیف]] وی بپردازند و به روایتش عمل نکنند. برای روشن شدن [[حقیقت]] بایستی در دو محور بحث شود: [[مذهب]] ابان؛ وثاقت ایشان.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۱۰۳-۱۰۴.</ref>