←برهان حدوث در دانشنامه بزرگ اسلامی
(←منابع) |
|||
| خط ۸۲: | خط ۸۲: | ||
[[اندیشه]] [[کلامی]] حدوث با آنکه مورد پذیرش [[فلاسفه]] نیست، بر دیدگاه‌های آنان درباره مبدأ هستی تأثیر نهاده است، اما این تأثیر در اندیشه کندی چنان بوده است که او را از دیگر [[فیلسوفان]] متمایز می‌کند. کندی برخلاف [[تعالیم]] ارسطویی و نوافلاطونی برای [[مخلوقات]] حدوث زمانی قائل شده، و در [[اثبات وجود خدا]] از گونه‌ای [[برهان حدوث]] بهره گرفته است<ref>ابن رشد، «السماع الطبیعی»، رسائل، ص۱۱۳-۱۲۲، ۲۰۶-۲۰۷.</ref>.<ref>[https://lib.eshia.ir/23022/11/4698 کتابخانه مدرسه فقاهت، دانشنامه بزرگ اسلامی، ج۱۱، ص۴۶۹۸]</ref> | [[اندیشه]] [[کلامی]] حدوث با آنکه مورد پذیرش [[فلاسفه]] نیست، بر دیدگاه‌های آنان درباره مبدأ هستی تأثیر نهاده است، اما این تأثیر در اندیشه کندی چنان بوده است که او را از دیگر [[فیلسوفان]] متمایز می‌کند. کندی برخلاف [[تعالیم]] ارسطویی و نوافلاطونی برای [[مخلوقات]] حدوث زمانی قائل شده، و در [[اثبات وجود خدا]] از گونه‌ای [[برهان حدوث]] بهره گرفته است<ref>ابن رشد، «السماع الطبیعی»، رسائل، ص۱۱۳-۱۲۲، ۲۰۶-۲۰۷.</ref>.<ref>[https://lib.eshia.ir/23022/11/4698 کتابخانه مدرسه فقاهت، دانشنامه بزرگ اسلامی، ج۱۱، ص۴۶۹۸]</ref> | ||
[[فخرالدین رازی]] که بنیان‌گذار [[مکتب فلسفی]] [[کلام اشعری]] به شمار می‌آید، با روشی ابتکاری، [[براهین فلسفی]] و [[کلامی]] [[اثبات وجود خدا]] را طبقه‌بندی و نام‌گذاری کرده است. دو [[برهان]] [[فلسفی]] - یعنی [[برهان امکان]] اجسام (= ذوات) و برهان امکان [[اعراض]] (= صفات) - و دو برهان کلامی - یعنی [[برهان حدوث]] اجسام و برهان حدوث اعراض - حاصل این طبقه‌بندی است<ref>فخرالدین رازی، التفسیر الکبیر، ج۱۷، ص۹؛ «لباب الاشارات»، همراه التنبیهات و الاشارات ابن سینا، به کوشش محمود شهابی، ص۲۵۴.</ref>. | |||
[[براهین کلامی]] - بر پایه آثار [[فخرالدین رازی]]- بدین شرح طرح و اقامه شده است: | |||
#برهان حدوث ذوات (= اجسام): بر طبق این برهان، [[جهان]] بدان سبب که نبوده، و سپس بود شده است، حادث به شمار می‌آید و از آنجا که هر حادثی به ناگزیر به محدثی نیازمند است، جهان نیز به محدثی نیاز خواهد داشت. فخرالدین تأکید می‌کند که [[ابراهیم]] خلیل{{ع}} در [[استدلال]] خود: {{متن قرآن|...لَا أُحِبُّ الْآفِلِينَ}}<ref>«...ناپدیدشوندگان را دوست نمی‌دارم» سوره انعام، آیه ۷۶.</ref>، از این شیوه بهره گرفته، و از غروب ماه و [[خورشید]] - که دلیلی است بر حدوث آنها - در اثبات وجود خدا مدد جسته است. | |||
#برهان حدوث [[صفات]](= اَعراض): بر بنیاد این برهان - که از آن به دلیل [[آفاق و انفس]] و برهان اِحکام و [[اتقان]] نیز تعبیر شده است - [[تحول]] نطفه به علقه و مضغه و گوشت و [[خون]]، خود به خود صورت نمی‌پذیرد و به متحول‌کننده و به مؤثری نیاز دارد (دلیل [[انفس]]). نیز بر طبق همین برهان، [[اختلاف]] فصول، دگرگونی هوا، رعد و برق، [[باران]] و [[ابر]]، و [[اختلاف]] احوال نبات و حیوان از وجود علتی [[برتر]] و از مؤثری [[بی‌همتا]] حکایت می‌کنند (دلیل [[آفاق]])<ref>فخرالدین رازی، المباحث المشرقیة، ج۲، ص۴۵۰-۴۵۱؛ کتاب الاربعین، ص۹۰-۹۱؛ البراهین، به کوشش محمدباقر سبزواری، ج۱، ص۶۹ – ۷۵؛ التفسیر الکبیر، ج۱۷، ص۱۰؛ نصیرالدین طوسی، تلخیص المحصل، به کوشش عبدالله نورانی، ص۲۴۲- ۲۴۵.</ref>. | |||
دلیل [[آفاق و انفس]] یا [[برهان حدوث]] صفات را در برخی از آثار [[اشعری]]<ref>اشعری، علی، اللمع، به کوشش مکارتی، ص۶.</ref> و نیز در پاره‌ای از آثار [[اشاعره]] می‌توان بازیافت <ref>شهرستانی، عبدالکریم، الملل و النحل، به کوشش محمد کیلانی، ج۱، ص۹۴.</ref>.<ref>[https://lib.eshia.ir/23022/11/4698 کتابخانه مدرسه فقاهت، دانشنامه بزرگ اسلامی، ج۸، ص۳۵۱۵]</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||