جهاد در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

جهاد در قرآن (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۷ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۰۸:۵۹

۸٬۵۸۰ بایت اضافه‌شده ، ‏۷ فوریهٔ ۲۰۲۲

←‏لزوم رعایت اخلاص و جلب رضایت الهی

دیداریویکی‌متن

Msadeq

مدیران

۱۱۵٬۱۸۳

ویرایش

@@ خط ۲۰۴: / خط ۲۰۴: @@
 === [[لزوم]] رعایت [[اخلاص]] و جلب [[رضایت الهی]]===
-جهاد باید تنها برای جلب رضایت الهی صورت گیرد. تعبیر از جهاد با عنوان [[مبارزه]] در [[راه خدا]] در [[آیات]] متعدد بیانگر این نکته است: «وقـتِلوا فی سَبیلِ اللّهِ». (بقره / ۲، ۱۹۰؛ نیز ۱۵۴، ۲۶۴؛ [[آل عمران]] / ۳، ۱۳، ۹۵ و.».. <ref>جامع البیان، ج ۲۸، ص۷۳؛ التبیان، ج ۹، ص۵۷۷؛ التفسیر الکبیر، ج ۲۹، ص۲۹۸.</ref> در آیه‌ای دیگر [[مؤمنان]] [[مأمور]] شده‌اند تا [[حق]] جهاد را به جای آورند: «وجـهِدوا فِی اللّهِ حَقَّ جِهادِهِ». ([[حجّ]] / ۲۲، ۷۸) به نظر برخی [[مفسران]] مراد از «حَقَّ جِهادِهِ» انجام دادن جهاد صرفا به قصد [[رضایت]] خداست <ref>مجمع البیان، ج ۷، ص۱۷۲؛ المیزان، ج ۱۴، ص۴۱۱ ـ ۴۱۲.</ref> و اضافه شدن کلمه جهاد به ضمیری که به نام [[مبارک]] اللّه‌بازمی‌گردد، برای تأکید بر اخلاص در این کار است. <ref>تفسیر بیضاوی، ج ۴، ص۱۴۳.</ref> از برخی آیات دیگر نیز برمی‌آید که کسب رضایت الهی، غرض اصلی از [[جهاد با جان]] و [[مال]] به شمار می‌رود: «ومِنَ النّاسِ مَن یَشری نَفسَهُ ابتِغاءَ مَرضاتِ اللّهِ» (بقره / ۲، ۲۰۷)، «و مَثَلُ الَّذینَ یُنفِقونَ اَمولَهُمُ ابتِغاءَ مَرضاتِ اللّهِ» (بقره / ۲، ۲۶۵؛ نیز ممتحنه / ۶۰، ۱)، بر این اساس، [[قرآن]] در آیاتی دیگر، جهادگران را از [[ریا]] کردن در این عمل منع کرده است: «ولا تَکونوا کَالَّذینَ خَرَجوا مِن دِیـرِهِم... ورِئاءَ النّاسِ» ([[انفال]] / ۸، ۴۷)؛ همچنین از پرداختن به دیگر اغراض [[دنیوی]] از جمله به دست آوردن [[مال]] [[دنیا]] و [[غنایم]] نیز منع شده است. ([[نساء]] / ۴، ۹۴؛ نیز [[آل‌عمران]] / ۳، ۱۵۲)
+جهاد باید تنها برای جلب رضایت الهی صورت گیرد. تعبیر از جهاد با عنوان [[مبارزه]] در [[راه خدا]] در [[آیات]] متعدد بیانگر این نکته است: {{متن قرآن|وَقَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ}}<ref>«و در راه خداوند با آنان که با شما جنگ می‌کنند، جنگ کنید» سوره بقره، آیه ۱۹۰.</ref>،  {{متن قرآن|وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ يُقْتَلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتٌ بَلْ أَحْيَاءٌ وَلَكِنْ لَا تَشْعُرُونَ}}<ref>«و کسانی را که در راه خداوند کشته می‌شوند مرده نخوانید که زنده‌اند امّا شما درنمی‌یابید» سوره بقره، آیه ۱۵۴.</ref>، {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَالْأَذَى كَالَّذِي يُنْفِقُ مَالَهُ رِئَاءَ النَّاسِ وَلَا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ صَفْوَانٍ عَلَيْهِ تُرَابٌ فَأَصَابَهُ وَابِلٌ فَتَرَكَهُ صَلْدًا لَا يَقْدِرُونَ عَلَى شَيْءٍ مِمَّا كَسَبُوا وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ}}<ref>«ای مؤمنان! صدقه‌های خود را با منّت نهادن و آزردن تباه نسازید، همچون کسی که از سر نمایش دادن به مردم، دارایی خود را می‌بخشد و به خداوند و روز واپسین ایمان ندارد، پس داستان وی چون داستان سنگی صاف است که بر آن گرد و خاکی نشسته باشد آنگاه بارانی تند بدان برسد (و آن خاک را بشوید) و آن را همچنان سنگ سختی درخشان (و بی‌رویش گیاهی بر آن) وا نهد؛ (اینان نیز) از آنچه انجام می‌دهند هیچ (بهره) نمی‌توانند گرفت و خداوند گروه کافران را راهنمایی نمی‌کند» سوره بقره، آیه ۲۶۴.</ref>،  {{متن قرآن|قَدْ كَانَ لَكُمْ آيَةٌ فِي فِئَتَيْنِ الْتَقَتَا فِئَةٌ تُقَاتِلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَأُخْرَى كَافِرَةٌ يَرَوْنَهُمْ مِثْلَيْهِمْ رَأْيَ الْعَيْنِ وَاللَّهُ يُؤَيِّدُ بِنَصْرِهِ مَنْ يَشَاءُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَعِبْرَةً لِأُولِي الْأَبْصَارِ}}<ref>«به راستی شما را در کار دو گروهی که (در «بدر») با هم رو به رو شدند، نشانه‌ای (برای پند گیری) بود: گروهی برای خداوند جنگ می‌کردند و (گروه) دیگری کافر بودند که آنها را  دو چندان خود به چشم می‌دیدند (و می‌هراسیدند) و خداوند هر کسی را بخواهد با یاوری خویش پش» سوره آل عمران، آیه ۱۳.</ref><ref>جامع البیان، ج ۲۸، ص۷۳؛ التبیان، ج ۹، ص۵۷۷؛ التفسیر الکبیر، ج ۲۹، ص۲۹۸.</ref> در آیه‌ای دیگر [[مؤمنان]] [[مأمور]] شده‌اند تا [[حق]] جهاد را به جای آورند: {{متن قرآن|وَجَاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ}}<ref>«و در (راه) خداوند چنان که سزاوار جهاد (در راه) اوست جهاد کنید» سوره حج، آیه ۷۸.</ref> به نظر برخی [[مفسران]] مراد از {{متن قرآن|حَقَّ جِهَادِهِ}} انجام دادن جهاد صرفا به قصد [[رضایت]] خداست <ref>مجمع البیان، ج ۷، ص۱۷۲؛ المیزان، ج ۱۴، ص۴۱۱ ـ ۴۱۲.</ref> و اضافه شدن کلمه جهاد به ضمیری که به نام [[مبارک]] {{متن قرآن|اللَّهِ}} بازمی‌گردد، برای تأکید بر اخلاص در این کار است. <ref>تفسیر بیضاوی، ج ۴، ص۱۴۳.</ref> از برخی آیات دیگر نیز برمی‌آید که کسب رضایت الهی، غرض اصلی از [[جهاد با جان]] و [[مال]] به شمار می‌رود: {{متن قرآن|وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ}}<ref>«و از مردم کسی است که در به دست آوردن خشنودی خداوند از جان می‌گذرد  و خداوند به بندگان مهربان است» سوره بقره، آیه ۲۰۷.</ref>، {{متن قرآن|وَمَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ}}<ref>«و داستان (بخشش) کسانی که دارایی‌های خود را در جست و جوی خشنودی خداوند می‌بخشند» سوره بقره، آیه ۲۶۵.</ref>؛ نیز {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّي وَعَدُوَّكُمْ أَوْلِيَاءَ تُلْقُونَ إِلَيْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَقَدْ كَفَرُوا بِمَا جَاءَكُمْ مِنَ الْحَقِّ يُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَإِيَّاكُمْ أَنْ تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ رَبِّكُمْ إِنْ كُنْتُمْ خَرَجْتُمْ جِهَادًا فِي سَبِيلِي وَابْتِغَاءَ مَرْضَاتِي تُسِرُّونَ إِلَيْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَأَنَا أَعْلَمُ بِمَا أَخْفَيْتُمْ وَمَا أَعْلَنْتُمْ وَمَنْ يَفْعَلْهُ مِنْكُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاءَ السَّبِيلِ}}<ref>«ای مؤمنان! اگر برای جهاد در راه من و به دست آوردن خرسندی من (از شهر خود) بیرون می‌آیید، دشمن من و دشمن خود را دوست مگیرید که به آنان مهربانی ورزید در حالی که آنان به آنچه از سوی حق برای شما آمده است کفر ورزیده‌اند؛ پیامبر و شما را (از شهر خود) بیرون می‌کنند که چرا به خداوند -پروردگارتان- ایمان دارید، پنهانی به آنان مهربانی می‌ورزید و من به آنچه پنهان و آنچه آشکار می‌دارید داناترم و از شما هر کس چنین کند به یقین، راه میانه را گم کرده است» سوره ممتحنه، آیه ۱.</ref>، بر این اساس، [[قرآن]] در آیاتی دیگر، جهادگران را از [[ریا]] کردن در این عمل منع کرده است: {{متن قرآن|وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ خَرَجُوا مِنْ دِيَارِهِمْ بَطَرًا وَرِئَاءَ النَّاسِ وَيَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَاللَّهُ بِمَا يَعْمَلُونَ مُحِيطٌ}}<ref>«و چون کسانی نباشید که از دیار خویش با سرمستی و برای نمایش به مردم بیرون می‌آیند و (مردم را) از راه خداوند باز می‌دارند و خداوند به آنچه انجام می‌دهند نیک داناست» سوره انفال، آیه ۴۷.</ref>؛ همچنین از پرداختن به دیگر اغراض [[دنیوی]] از جمله به دست آوردن [[مال]] [[دنیا]] و [[غنایم]] نیز منع شده است. {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا ضَرَبْتُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَتَبَيَّنُوا وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقَى إِلَيْكُمُ السَّلَامَ لَسْتَ مُؤْمِنًا تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فَعِنْدَ اللَّهِ مَغَانِمُ كَثِيرَةٌ كَذَلِكَ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلُ فَمَنَّ اللَّهُ عَلَيْكُمْ فَتَبَيَّنُوا إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا}}<ref>«ای مؤمنان، چون (برای جهاد) در راه خداوند به سفر می‌روید خوب بررسی کنید و به کسی که به شما ابراز اسلام می‌کند  نگویید: تو مؤمن نیستی، که بخواهید کالای ناپایدار  این جهان را بجویید زیرا غنیمت‌های بسیار نزد خداوند است؛ خود نیز در گذشته چنین بودید و خداوند» سوره نساء، آیه ۹۴.</ref>، {{متن قرآن|وَلَقَدْ صَدَقَكُمُ اللَّهُ وَعْدَهُ إِذْ تَحُسُّونَهُمْ بِإِذْنِهِ حَتَّى إِذَا فَشِلْتُمْ وَتَنَازَعْتُمْ فِي الْأَمْرِ وَعَصَيْتُمْ مِنْ بَعْدِ مَا أَرَاكُمْ مَا تُحِبُّونَ مِنْكُمْ مَنْ يُرِيدُ الدُّنْيَا وَمِنْكُمْ مَنْ يُرِيدُ الْآخِرَةَ ثُمَّ صَرَفَكُمْ عَنْهُمْ لِيَبْتَلِيَكُمْ وَلَقَدْ عَفَا عَنْكُمْ وَاللَّهُ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ}}<ref>«و به راستی خداوند به وعده خود وفا کرد که (در جنگ احد) به اذن وی آنان را از میان برداشتید؛ تا اینکه سست شدید و در کار (خود) به کشمکش افتادید و پس از آنکه آنچه را دوست می‌داشتید به شما نمایاند سرکشی کردید؛ برخی از شما این جهان را و برخی جهان واپسین را می‌خواستید؛ سپس شما را از (دنبال کردن) آنان روگردان کرد تا بیازمایدتان؛ و از شما در گذشت و خداوند به مؤمنان بخشش دارد» سوره آل عمران، آیه ۱۵۲.</ref>.<ref>[[سید عباس رضوی|رضوی، سید عباس]]، [[جهاد - رضوی (مقاله)|مقاله «جهاد»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۰ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]] ج۱۰.</ref>
 ===[[استغفار]] و [[استمداد از خداوند]]==
 از جمله [[آداب جهاد]]، یاد [[خداوند]]، استغفار از [[گناهان]] و [[استمداد]] از اوست، چنان‌که قرآن این امر را یکی از ویژگی‌های جهادگران در [[امت‌های پیشین]] برشمرده است: «وکَاَیِّن مِن نَبِیٍّ قـتَلَ مَعَهُ رِبِّیّونَ کَثیرٌ... وما کانَ قَولَهُم اِلاّ اَن قالوا رَبَّنَا اغفِر لَنا ذُنوبَنا واِسرَافَنا فی اَمرِنا... وانصُرنا عَلَی القَومِ الکـفِرین». (آل‌عمران / ۳، ۱۴۶ - ۱۴۷؛ نیز بقره / ۲، ۲۴۹) [[مسلمانان]] [[جهادگر]] نیز به [[ذکر الهی]] [[مأمور]] شده‌اند: «یـاَیُّهَا الَّذینَ ءامَنوا اِذا لَقیتُم فِئَةً... واذکُروا اللّهَ کَثیرًا لَعَلَّکُم تُفلِحون» (انفال / ۸، ۴۵)، از این‌رو [[پیامبراکرم]]{{صل}} و [[مؤمنان]] همواره [[پیروزی]] بر [[کافران]] را از [[درگاه الهی]] [[طلب]] می‌کردند: «وارحَمنا اَنتَ مَولنا فانصُرنا عَلَی القَومِ الکـفِرین». (بقره / ۲، ۲۸۶؛ نیز انفال / ۸، ۹) در [[احادیث]] نیز [[اذکار]] گوناگونی از پیامبراکرم{{صل}} و حضرات [[ائمه]]{{عم}} در هنگام [[رویارویی]] با [[دشمن]] نقل شده‌اند؛ از جمله [[التزام]] به ذکر «اللهم لک الحمد و إلیک المشتکی و أنت المستعان» در [[جنگ احد]] <ref>مستدرک الوسائل، ج ۱۱، ص۱۰۸؛ جامع احادیث الشیعه، ج ۱۳، ص۱۳۹.</ref> و ذکر «اللهم [[منزل]] الکتاب... اهزم الأحزاب و ذللّهم وزلزلهم» در [[جنگ احزاب]] از جانب [[رسول اکرم]] <ref>صحیح البخاری، ج ۵، ص۴۹؛ مستدرک الوسائل، ج ۱۱، ص۱۱۰؛ بحار الانوار، ج ۲۰، ص۲۰۹.</ref> و التزام [[حضرت علی]]{{ع}} به ذکر «اللهم أنت عصمتی و ناصری و صانعی، اللهم بک أصول و بک أُقاتل» هنگام [[رویارویی]] با [[دشمن]]. <ref>مستدرک الوسائل، ج ۱۱، ص۱۰۷؛ جامع احادیث الشیعه، ج ۱۳، ص۱۳۹.</ref> به علاوه، در [[منابع حدیثی]] [[ادعیه]] و [[اذکار]] متعدد دیگری از [[معصومان]]{{عم}} در مورد [[جهاد]] نقل شده است. <ref>مستدرک الوسائل، ج ۱۱، ص۱۰۶ - ۱۱۲؛ جامع احادیث الشیعه، ج ۱۳، ص۱۳۴ - ۱۴۰.</ref> [[خداوند]]، [[اجابت]] خواست جهادگران را تضمین فرموده است: «اِذ تَستَغیثونَ رَبَّکُم فَاستَجابَ لَکُم» ([[انفال]] / ۸، ۹)، چنان‌که [[پیامبر]]{{صل}} و دیگر جهادگران [[صدر اسلام]] با روش‌های گوناگون از [[یاری]] خداوند برخوردار بودند؛ از جمله با [[امداد]] [[فرشتگان]] خداوند ([[توبه]] / ۹، ۲۶؛ [[احزاب]] / ۳۳، ۹؛ [[آل‌عمران]] / ۳، ۱۲۴ - ۱۲۵؛ [[انفال]] / ۸، ۹)، [[نزول]] [[باران]] (انفال / ۸، ۱۱)، وزش باد ([[احزاب]] / ۳۳، ۹)، نزول [[آرامش]] بر [[قلوب]] [[مؤمنان]] (توبه / ۹، ۲۶، ۴۰؛ [[فتح]] / ۴۸، ۴، ۱۸، ۲۶)، [[القای رعب]] و [[وحشت]] در [[دل]] [[دشمنان]] (انفال / ۸، ۱۲؛ احزاب / ۳۳، ۲۱؛ [[حشر]] / ۵۹، ۲)، اندک جلوه دادن دشمن در چشم جهادگران (انفال / ۸، ۴۳ و ۴۴) و پرشمار نشان دادن جهادگران در چشم دشمن. ([[آل عمران]] / ۳، ۱۳)