دلیل قرآنی علم غیب امامان چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

| موضوعات وابسته    =  

| پاسخ‌دهنده        =  

}}

'''[[دلیل]] [[قرآنی]] [[علم غیب]] [[امامان]]{{عم}} چیست؟''' یکی از سؤال‌های مصداقی پرسشی تحت عنوان ''«[[دلایل علم غیب معصوم چیست؟ (پرسش)|دلایل علم غیب معصوم چیست؟]]»'' است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مجموعه پرسش‌های مرتبط به این بحث '''([[علم غیب معصوم (پرسش)|علم غیب معصوم]])''' یا به مدخل اصلی '''[[علم غیب]]''' مراجعه شود.

* کدام یک از [[آیات قرآن]] بر دانستن [[علم غیب]] [[امامان]]{{عم}} دلالت دارد؟

== پاسخ نخست ==

[[آیت‌الله]] '''[[سید حسن مصطفوی]]''' و حجت الاسلام و المسلمین '''[[احمد مروی]]''' در مقاله ''«[[دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم (مقاله)|دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم]]»'' در این‌باره گفته‌اند:

[[حضرت نوح]] می‌فرماید: {{متن قرآن|[[با توجه به آیه ۵۰ سوره انعام آیا پیامبر خاتم علم غیب دارد؟ (پرسش)|لاَّ أَقُولُ لَكُمْ عِندِي خَزَائِنُ اللَّهِ وَلا أَعْلَمُ الْغَيْبَ]]}} <ref>بگو: من به شما نمی‌گویم که گنجینه‌های خداوند نزد من است و غیب نمی‌دانم؛ سوره انعام، آیه: ۵۰.</ref> [[پیامبر اکرم|حضرت رسول]] می‌فرماید: {{متن قرآن|[[با توجه به آیه ۱۸۸ سوره اعراف چگونه علم غیب پیامبر خاتم ثابت می‌شود؟ (پرسش)|قُل لاَّ أَمْلِكُ لِنَفْسِي نَفْعًا وَلاَ ضَرًّا إِلاَّ مَا شَاء اللَّهُ وَلَوْ كُنتُ أَعْلَمُ الْغَيْبَ لاَسْتَكْثَرْتُ مِنَ الْخَيْرِ وَمَا مَسَّنِيَ السُّوءُ]]}} <ref> بگو چنانچه [[علم غیب]] می‌داشتم، خیر فزون‌تری به دست می‌آوردم و هرگز ناراحتی به من نمی‌رسید؛ سوره اعراف، آیه: ۱۸۸.</ref> و می‌فرماید: {{متن قرآن|[[آیا آیه ۹ سوره احقاف علم غیب پیامبران را نفی نمی‌کند؟ (پرسش)|قُلْ ما كُنْتُ بِدْعاً مِنَ الرُّسُلِ وَ ما أَدْري ما يُفْعَلُ بي‏ وَ لا بِكُمْ إِنْ أَتَّبِعُ إِلاَّ ما يُوحى‏ إِلَيّ]]}} <ref> من نخستین فرستاده خدا نیستم، پیش از من پیامبرانی به سوی مردم آمده‌اند و نمی‌دانم که درباره من و شما چه حوادثی پیش خواهد آمد و تنها از وحی پیروی می‌کنم؛ سوره احقاف، آیه: ۹.</ref>. پاره‌ای از [[آیات قرآن]] نه تنها اثبات [[علم غیب|آگاهی بر غیب]] برای [[پیامبران]] می‌کند، بلکه [[آگاهی از غیب]] را برای افراد دیگر نیز روا می‌داند {{متن قرآن|[[آیا آیه ۱۷۹ سوره آل عمران علم غیب پیامبر خاتم را اثبات می‌کند؟ (پرسش)|وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُطْلِعَكُمْ عَلَى الْغَيْبِ وَلَكِنَّ اللَّهَ يَجْتَبِي مِن رُّسُلِهِ مَن يَشَاء]]}} <ref> و خداوند بر آن نیست که شما را از نهان آگاه گرداند اما خداوند از فرستادگان خویش هر که را بخواهد برمی‌گزیند؛ سوره آل عمران، آیه: ۱۷۹.</ref>، {{متن قرآن|[[با توجه به آیه ۲۶ و ۲۷ سوره جن غیر از خدا چه کسی از غیب خبر دارد؟ (پرسش)|عَالِمُ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا * إِلاَّ مَنِ ارْتَضَى مِن رَّسُولٍ]]}} <ref>او دانای نهان است پس هیچ کس را بر نهان خویش آگاه نمی‌کند. جز فرستاده‌ای را که بپسندد؛ سوره جن، آیه: ۲۶ و ۲۷.</ref>، {{متن قرآن|[[آیا آیه ۴۹ سوره آل عمران علم غیب عیسی پیامبر را اثبات می‌کند؟ (پرسش)|أَنِّي أَخْلُقُ لَكُم مِّنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِ اللَّهِ وَ أُبْرِئُ الأَكْمَهَ وَالأَبْرَصَ وَأُحْيِي الْمَوْتَى]]}} <ref>من برای شما از گِل، به گونه پرنده می‌سازم و در آن می‌دمم، به اذن خداوند پرنده‌ای خواهد شد و به اذن خداوند نابینای مادرزاد و پیس را شفا خواهم داد و به اذن خداوند مردگان را زنده خواهم کرد؛ سوره آل عمران، آیه: ۴۹.</ref>، {{متن قرآن|[[آیا آیه ۱۰۲ سوره یوسف علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)|ذلِكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحيهِ إِلَيْكَ]]}} <ref>(اى پيامبر) اين از خبرهاى نهانى است كه به تو وحى مى‏‌كنيم و تو هنگامى كه (برادران يوسف) بر كار خود هم‏داستان شدند و نيرنگ مى‌‏باختند نزد آنها نبودى؛ سوره یوسف، آیه: ۱۰۲.</ref>.

چنانکه [[آیات]] گویاست، بعضی از [[آیات]]، [[علم غیب]] را مخصوص [[خداوند]] می‌دانند، و در بعضی دیگر از [[آیات]]، [[پیامبران]] داشتن [[علم غیب]] را از خود نفی می‌کنند. وجود چنین آیاتی بستر این اشکال را فراهم آورده است که چگونه با این صراحت [[قرآنی]] می‌توان قائل به [[علم غیب]] برای [[پیامبر اکرم|پیامبر]] و [[امامان معصوم]]{{عم}} شد؟ برای پاسخ به این اشکال، نخست باید توجه داشت که درباره [[علم غیب]] با سه دسته [[آیات]] روبرو هستیم:

بدون [[تردید]]، [[کلام]] [[وحی]] ناسازگاری با یکدیگر ندارند، از این رو، جمع میان [[آیات]] به این است که [[علم غیب ذاتی]] مخصوص ذات [[الهی]] است؛ لکن [[علم غیب اکتسابی|علم غیب اکتسابی و اعطایی]] را بعضی از کملین، به‌ویژه [[پیامبران]] و [[معصومان]] [[پاک]] دارایند. اینان به [[اذن خداوند]]، واجد [[علم غیب]] اند، و البته [[آگاهی بر غیب]] مراتبی دارد و هرکسی به [[میزان]] [[مرتبت]] وجودی و [[شایستگی]] که دارد از آن بهره‌مند می‌شود. اما درباره استفاده [[علم غیب]] برای [[امامان]] از [[آیات قرآن]] از سه طریق می‌توان بر این مقصود [[استدلال]] نمود:

پیش از این در بحث تقدم [[صفات امام]] اشاره شد که [[علم]] چون منشأ [[عصمت]] است تقدم بر [[عصمت]] دارد، بر همین اساس [[خداوند]] [[اهل بیت|اهل بیت پیامبر]]{{عم}} را جزء مطهرون به شمار آورده است و می‌فرماید: {{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}} <ref> سوره احزاب، آیه: ۳۳.</ref> اگر [[اهل بیت]] [[پیامبر]]{{عم}} معصوم‌اند و [[علم]]، منشأ [[عصمت]] می‌باشد، [[امامان]]{{عم}} باید [[علم غیب|آگاهی بر غیب]] داشته باشند»<ref>[[دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم (مقاله)|دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم]]، ص۱۷-۱۹.</ref>.

«در [[قرآن کریم]] به طرق گوناگونی [[علم غیب]] برای غیر [[خدا]] ثابت شده است:  

#'''اظهار [[غیب]] بر [[رسولان]]:''' [[قرآن]] تصریح می‌کند که [[خداوند]] با اینکه [[عالم به غیب]] است، آن را بر فرستادگان [[مرضی]] خود اظهار می‌کند: {{متن قرآن|[[با توجه به آیه ۲۶ و ۲۷ سوره جن غیر از خدا چه کسی از غیب خبر دارد؟ (پرسش)|عَالِمُ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا إِلاَّ مَنِ ارْتَضَى مِن رَّسُولٍ]]}}<ref>«او دانای نهان است پس هیچ کس را بر نهان خویش آگاه نمی‌کند. جز فرستاده‌ای را که بپسندد.</ref> و نمی‌توان [[ملائکه]] را مشمول استثنا دانست. علاوه بر این، جمله {{متن قرآن|فَلا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا}} فقط شامل اهل [[دنیا]] می‌شود که در روی [[زمین]] [[زندگی]] می‌کنند و اگر بنا باشد از سکنه [[زمین]] [[تجاوز]] کنیم تا شامل [[ملائکه]] هم باشد، باید مردگان را هم، که امور [[آخرت]] را که به [[نص]] [[قرآن]] [[غیب]] این عالم است می‌بینند، مشمول استثنا بدانیم، حال آنکه قطعاً مشمول نیستند، زیرا اگر مردگان هم مشمول باشند دیگر حتی یک نفر هم تحت عموم باقی نمی‌ماند. چون هر [[انسان]] زمینی روزی از [[دنیا]] می‌رود و [[غیب]] عالم را می‌بیند و در [[روز قیامت]] که {{متن قرآن|يَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ}}<ref>سوره هود آیه ۱۰۳.</ref>؛ و نیز {{متن قرآن|ذَلِكَ يَوْمٌ مَّشْهُودٌ}}<ref>سوره هود آیه ۱۰۳.</ref> درباره‌اش فرموده، تمامی [[مردم]] یک جا [[مبعوث]] می‌شوند، و [[غیب]] عالم برای همه مشهود می‌گردد، پس همان طور که اموات مشمول استثنا نیستند، به این [[دلیل]] که عالم اموات غیر این عالم است، [[ملائکه]] نیز مشمول نیستند. زیرا عالمشان غیر از این عالم است<ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن؛ ج ۲۰، ص ۸۸.</ref>؛ و آیا این [[آیه]] مختص به [[پیامبر]]{{صل}} است؟ چنان‌که برخی درباره استثنای فوق گفته‌اند، این [[آیه]] مختص [[پیامبران]] است. چون لفظ [[رسول]] دارد. لذا شامل [[ائمه]]{{عم}} نمی‌شود و [[علم غیب]] آنها را اثبات نمی‌کند. توضیح اینکه طبق صدر [[آیه]] هیچ کس از [[غیب]] خبر ندارد. این [[حکم]] عام است و همۀ افراد را شامل می‌شود. اما طبق ذیل [[آیه]]، فقط [[رسولان]] [[پسندیده]] استثنا می‌شوند. لذا غیر از آنها یعنی [[امامان]]{{عم}} و سایر [[مردم]] تحت عموم نداشتن [[علم غیب]] باقی می‌مانند<ref>سبحانی، آگاهی سوم؛ ۱۹۰.</ref>. جواب: از آنجایی که [[ائمه]]{{عم}} مصدر علمشان را "فراگیری از [[صاحب]] [[دانش]]" قرار داده‌اند و از [[پیامبر]]{{صل}} [[ارث]] می‌برند، باز هم [[علم]] به [[غیب]] دارند؛ یعنی وقتی [[خداوند]] [[غیب]] را طبق این [[آیه]] بر [[پیامبر]]{{صل}} اظهار کرده و [[پیامبر]]{{صل}} هم آن را برای [[ائمه]] به [[ارث]] می‌گذارد، [[امامان]]{{عم}} هم از [[علم غیب]] برخوردار می‌شوند. در نتیجه این استثنای دیگری بر [[آیه]] یا [[تأویل]] آن نیست<ref>سبحانی، مفاهیم القرآن؛ ج۳، ۴۰۶.</ref>.

}}

{{پاسخ پرسش  

| تصویر = 11792.jpg

| پاسخ‌دهنده = منصف علی مطهری

«آیاتی هست که دلالت می‌کند بر [[علم غیب]] [[ائمه]]{{عم}}:

#سوره نحل [[آیه]] ۸۹: {{متن قرآن|وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِّكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ}} و ما بر تو این [[قرآن]] عظیم را فرستادیم تا [[حقیقت]] هر چیز را روشن کند و برای [[مسلمین]] [[هدایت]] و [[رحمت]] و [[بشارت]] باشد. و از اینجا مشخص می‌شود که [[رسول اکرم]]{{صل}} بر همه چیز [[آگاه]] است و [[ائمه]]{{عم}} نیز از آنچه به [[رسول]]{{صل}} رسیده است بهره‌مندند.<ref> مظفر، [[علم امام]]، ص ۵۳-۵۶.</ref>.

}}

{{پاسخ پرسش  

#[[علامه]] مرحوم [[شیخ]] [[محمد حسین مظفر]] می‌نویسد: [[علم]] [[خدا]] ذاتی است و [[علم]] [[امامان]]{{ع}} به [[تعلیم]] [[الهی]] است و هیچ کس نباید توهم کند که [[علم]] [[امامان]]{{ع}} مانند [[علم]] [[خدا]] است، پس مانعی ندارد که بگوییم [[امامان]] ذاتاً [[علم غیب]] ندارند اما به [[تعلیم]] [[الهی]]، از [[غیب]] [[آگاهی]] دارند؛<ref>[[علم الإمام (کتاب)|علم الإمام]]، ص۴۷.</ref>.

#[[علامه طباطبایی]] در [[تفسیر]] [[المیزان]] می‌نویسد: [[خداوند]] ذاتاً از [[غیب]] [[آگاه]] است و هر کس جز او از [[غیب]] [[آگاه]] باشد به [[تعلیم]] او خواهد بود و هر جا [[پیامبر]]{{صل}} [[آگاهی]] خود از [[غیب]] را [[انکار]] می‌کند و می‌گوید: [[علم غیب]] ندارم معنای آن این است که مستقلاً و ذاتاً [[عالم به غیب]] نیستم و هر چه می‌دانم از جانب [[خدا]] به من آموخته شده است<ref>علامه طباطبایی، المیزان، ج۲۰، ص ۱۳۱ - ۱۳۲؛ آیت‌الله [[جعفر سبحانی]]، سیمای فرزانگان ج۲.</ref>  

}}

{{پاسخ پرسش  

{{پایان پرسش وابسته}}

{{منبع‌ جامع}}

* [[:رده:کتاب‌شناسی کتاب‌های علم غیب معصوم|کتاب‌شناسی علم غیب معصوم]]؛

{{پانویس}}

[[رده:پرسمان علم غیب امامان معصوم]]

[[رده:پرسش‌های علم غیب پیامبر]]