←دربارهٔ کتاب
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
[[تفسیر]] [[سوره حمد]] با سندی متصل و منتهی به [[ابن عباس]] آغاز شده و در ابتدای [[سوره بقره]] نیز همان سند با اندکی تفاوت آمده و تفسیر سوره‌های دیگر نیز با تعبیر مرسل «عن ابن عباس» شروع شده است و این، اشعار بلکه [[ظهور]] دارد که تفسیر تمام [[سوره‌ها]] از ابن عباس نقل شده و مؤلف فقط نقل کنندۀ مطالب [[تفسیری]] او است؛ البته صدور این تفسیر از ابن عباس و استناد [[واقعی]] این مطالب به وی ثابت نیست؛ زیرا: | [[تفسیر]] [[سوره حمد]] با سندی متصل و منتهی به [[ابن عباس]] آغاز شده و در ابتدای [[سوره بقره]] نیز همان سند با اندکی تفاوت آمده و تفسیر سوره‌های دیگر نیز با تعبیر مرسل «عن ابن عباس» شروع شده است و این، اشعار بلکه [[ظهور]] دارد که تفسیر تمام [[سوره‌ها]] از ابن عباس نقل شده و مؤلف فقط نقل کنندۀ مطالب [[تفسیری]] او است؛ البته صدور این تفسیر از ابن عباس و استناد [[واقعی]] این مطالب به وی ثابت نیست؛ زیرا: | ||
#این تفسیر با [[سند معتبر]] و واسطه‌های [[موثق]] از مؤلف به ما نرسیده است<ref>محقق تفسیر گفته است: شکی در نسبت این تفسیر به ابن وهب نیست (تفسیر ابن وهب المسمی الواضح فی تفسیر القرآن الکریم، ج۱، ص۹)، ولی این ادعایی بیش نیست؛ این مدعا یا باید از طریق تواتر یا دست‌کم اشتهار اطمینان‌آور و یا از طریق سند معتبر و واسطه‌های موثق اثبات شود، و هیچ‌کدام در مورد این تفسیر تحقق ندارد.</ref> و ثانیاً: ابن وهب نزد رجال‌شناسان [[شیعه]] توثیقی ندارد و رجال‌شناسان [[اهل تسنن]] نیز او را به [[دروغ]] و ساختن [[حدیث]] متهم کرده و «[[متروک الحدیث]]» توصیف کرده‌اند<ref>ر.ک: ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۴۰۰ و ۴۰۱، رقم ۲۱۸.</ref> #نه‌تنها [[وثاقت]] همه [[راویان]] سندی که در آغاز سوره‌های حمد و بقره ذکر شده، [[ثابت]] نیست، بلکه نسبت به برخی از آنها [[گواهی]] بر [[کذب]] وجود دارد. [[سیوطی]] و [[حاج خلیفه]] گفته‌اند: سست‌ترین طریق‌ها به [[تفسیر ابن عباس]]، طریق [[کلبی]] از [[ابی‌صالح]] از ابن عباس است و اگر [[محمد بن مروان سدی صغیر]] به این طریق ضمیمه شود، آن طریق زنجیرۀ دروغ است<ref>عبارت سیوطی: «{{عربی|و اوهی طرقه (تفسیر ابن عباس) طریق الکلبی عن ابی صالح عن ابن عباس فان انضم الی ذلک روایة محمد بن مروان السدّی الصغیر فهی سلسلة الکذب}}؛ (الاتقان فی علوم القرآن، ج۲، ص۱۲۳۲، نوع هشتادم، داوودی، طبقات المفسرین) حاج خلیفه نیز با عبارتی نزدیک به عبارت سیوطی این مطلب را بیان کرده است (ر.ک: کشف الظنون، ج۱، ص۴۲۹).</ref> و سندی که در این [[تفسیر]] در آغاز [[سوره حمد]] و [[سوره بقره]] آمده است، به [[محمد بن مروان]] از کلبی از ابی‌صالح منتهی می‌شود. | #این تفسیر با [[سند معتبر]] و واسطه‌های [[موثق]] از مؤلف به ما نرسیده است<ref>محقق تفسیر گفته است: شکی در نسبت این تفسیر به ابن وهب نیست (تفسیر ابن وهب المسمی الواضح فی تفسیر القرآن الکریم، ج۱، ص۹)، ولی این ادعایی بیش نیست؛ این مدعا یا باید از طریق تواتر یا دست‌کم اشتهار اطمینان‌آور و یا از طریق سند معتبر و واسطه‌های موثق اثبات شود، و هیچ‌کدام در مورد این تفسیر تحقق ندارد.</ref> و ثانیاً: ابن وهب نزد رجال‌شناسان [[شیعه]] توثیقی ندارد و رجال‌شناسان [[اهل تسنن]] نیز او را به [[دروغ]] و ساختن [[حدیث]] متهم کرده و «[[متروک الحدیث]]» توصیف کرده‌اند<ref>ر.ک: ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۴۰۰ و ۴۰۱، رقم ۲۱۸.</ref> | ||
#نه‌تنها [[وثاقت]] همه [[راویان]] سندی که در آغاز سوره‌های حمد و بقره ذکر شده، [[ثابت]] نیست، بلکه نسبت به برخی از آنها [[گواهی]] بر [[کذب]] وجود دارد. [[سیوطی]] و [[حاج خلیفه]] گفته‌اند: سست‌ترین طریق‌ها به [[تفسیر ابن عباس]]، طریق [[کلبی]] از [[ابی‌صالح]] از ابن عباس است و اگر [[محمد بن مروان سدی صغیر]] به این طریق ضمیمه شود، آن طریق زنجیرۀ دروغ است<ref>عبارت سیوطی: «{{عربی|و اوهی طرقه (تفسیر ابن عباس) طریق الکلبی عن ابی صالح عن ابن عباس فان انضم الی ذلک روایة محمد بن مروان السدّی الصغیر فهی سلسلة الکذب}}؛ (الاتقان فی علوم القرآن، ج۲، ص۱۲۳۲، نوع هشتادم، داوودی، طبقات المفسرین) حاج خلیفه نیز با عبارتی نزدیک به عبارت سیوطی این مطلب را بیان کرده است (ر.ک: کشف الظنون، ج۱، ص۴۲۹).</ref> و سندی که در این [[تفسیر]] در آغاز [[سوره حمد]] و [[سوره بقره]] آمده است، به [[محمد بن مروان]] از کلبی از ابی‌صالح منتهی می‌شود. | |||
این تفسیر شباهت بسیار زیادی به [[تنویر المقباس من تفسیر ابن عباس]]<ref>برای آگاهی از خصوصیات این تفسیر ر.ک: بابایی، مکاتب تفسیری، ج۱، ص۱۴۷-۱۵۰؛ همین کتاب، ص۲۸۴-۲۸۷.</ref> دارد، به‌گونه‌ای که از مقایسه محتوای این دو تفسیر به خوبی استفاده می‌شود که یا یکی از این دو تفسیر از دیگری گرفته است و یا مؤلفان این دو تفسیر، هردو این تفسیر را از یک شخص یا یک منبع فراگرفته‌اند و در هرصورت، نکاتی که درباره آن تفسیر در [[مکاتب تفسیری]] و در مبحث تفسیرهای موجود در [[عصر حضور]] بیان کرده‌ام<ref>ر.ک: بابایی، مکاتب تفسیری، ج۱، ص۱۴۷-۱۵۰؛ همین کتاب، ص۲۸۴-۲۸۷.</ref>، درباره این تفسیر نیز جاری است.<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۵۰۰-۵۰۲.</ref> | این تفسیر شباهت بسیار زیادی به [[تنویر المقباس من تفسیر ابن عباس]]<ref>برای آگاهی از خصوصیات این تفسیر ر.ک: بابایی، مکاتب تفسیری، ج۱، ص۱۴۷-۱۵۰؛ همین کتاب، ص۲۸۴-۲۸۷.</ref> دارد، به‌گونه‌ای که از مقایسه محتوای این دو تفسیر به خوبی استفاده می‌شود که یا یکی از این دو تفسیر از دیگری گرفته است و یا مؤلفان این دو تفسیر، هردو این تفسیر را از یک شخص یا یک منبع فراگرفته‌اند و در هرصورت، نکاتی که درباره آن تفسیر در [[مکاتب تفسیری]] و در مبحث تفسیرهای موجود در [[عصر حضور]] بیان کرده‌ام<ref>ر.ک: بابایی، مکاتب تفسیری، ج۱، ص۱۴۷-۱۵۰؛ همین کتاب، ص۲۸۴-۲۸۷.</ref>، درباره این تفسیر نیز جاری است.<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۵۰۰-۵۰۲.</ref> | ||