مباهله در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها

مباهله در حدیث (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۷ ژوئن ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۱۱

۱۱٬۷۵۹ بایت اضافه‌شده ، ‏۷ ژوئن ۲۰۲۲

←‏جستارهای وابسته

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۳٬۳۶۴

ویرایش

@@ خط ۵۳: / خط ۵۳: @@
 #در مناظرات مجلس [[مأمون]]، میان [[امام هشتم]]{{ع}} و علمای [[طوس]]، حضرت بعد از [[استدلال]] به [[آیه مباهله]] و بیان [[مناقب]] [[خمسه طیبه]]{{عم}} و اینکه علی{{ع}} نفس نبی است، فرمودند: {{متن حدیث|فَهَذِهِ خُصُوصِيَّةٌ لَا يَتَقَدَّمُهَا أَحَدٌ وَ فَضْلٌ لَا يَخْتَلِفُ فِيهِ بَشَرٌ وَ شَرَفٌ لَا يَسْبِقُهُ إِلَيْهِ خَلْقٌ إِذْ جَعَلَ نَفْسَ عَلِيٍّ{{ع}} كَنَفْسِهِ فَهَذِهِ الثَّالِثَةُ}}<ref>تفسیر نورالثقلین (ط. اسماعیلیان، ۱۴۱۵ه.ق). ج۱، ص۳۴۹ ح۱۶۳.</ref>.
 #نفس [[نبی]]{{صل}} بودن [[امیر المؤمنین علی]]{{ع}} در بیانات گوناگون [[اهل بیت]]{{عم}} به انحاء مختلف و با مضامین گوناگون بیان شده؛ از جمله [[جابر بن عبدالله انصاری]] در [[روایت]] مبسوطی از [[رسول خدا]]{{صل}}، [[مناقب]] فراوانی از [[حضرت علی]]{{ع}} ذکر می‌فرمایند: {{متن حدیث|عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِيِّ أَنَّهُ قَالَ لَقَدْ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ{{صل}} يَقُولُ‏ إِنَّ فِي عَلِيٍّ خِصَالًا لَوْ كَانَتْ‏ وَاحِدَةٌ مِنْهَا فِي جَمِيعِ النَّاسِ لَاكْتَفَوْا بِهَا فَضْلًا قَوْلُهُ{{صل}} مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاهُ وَ قَوْلُهُ{{صل}} عَلِيٌّ مِنِّي كَهَارُونَ مِنْ مُوسَى وَ قَوْلُهُ{{صل}} عَلِيٌّ مِنِّي وَ أَنَا مِنْهُ وَ قَوْلُهُ{{صل}} عَلِيٌّ مِنِّي كَنَفْسِي طَاعَتُهُ طَاعَتِي وَ مَعْصِيَتُهُ مَعْصِيَتِي وَ قَوْلُهُ{{صل}} حَرْبُ عَلِيٍّ حَرْبُ اللَّهِ وَ سِلْمُ عَلِيٍّ سِلْمُ اللَّهِ وَ قَوْلُهُ{{صل}} وَلِيُّ عَلِيٍّ وَلِيُّ اللَّهِ وَ عَدُوُّ عَلِيٍّ عَدُوُّ اللَّهِ وَ قَوْلُهُ{{صل}} عَلِيٌّ حُجَّةُ اللَّهِ وَ خَلِيفَتُهُ عَلَى عِبَادِهِ وَ قَوْلُهُ{{صل}} حُبُّ عَلِيٍّ إِيمَانٌ وَ بُغْضُهُ كُفْرٌ وَ قَوْلُهُ{{صل}} حِزْبُ عَلِيٍّ حِزْبُ اللَّهِ وَ حِزْبُ أَعْدَائِهِ حِزْبُ الشَّيْطَانِ وَ قَوْلُهُ{{صل}} عَلِيٌّ مَعَ الْحَقِّ وَ الْحَقُّ مَعَهُ لَا يَفْتَرِقَانِ حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْضَ وَ قَوْلُهُ{{صل}} عَلِيٌّ قَسِيمُ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ وَ قَوْلُهُ{{صل}} مَنْ فَارَقَ عَلِيّاً فَقَدْ فَارَقَنِي وَ مَنْ فَارَقَنِي فَقَدْ فَارَقَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ قَوْلُهُ{{صل}} شِيعَةُ عَلِيٍّ هُمُ الْفَائِزُونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ}}<ref>الأمالی (للصدوق)، ص۹.</ref>.<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۶ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۶ ص ۵۵.</ref>
+==[[مباهله]] در [[روایات]] [[امامیه]]==
+این [[دعوت]] با شکل خاص، لفظ خاص و تعبیر خاص «[[انفس]]» انجام شده است که نشان دهنده یک نوع یکتایی و همتایی و [[قرب]] [[معنوی]] که هیچ نظیری در بین [[صحابه]] ندارد می‌کند. ما می‌دانیم [[پیامبر]] در تمام [[عمر]] [[مبارک]] هیچ‌گاه از کسی تعبیر به «نفس خویش» نکرده است. هیچ کس را «[[جان]] خویشتن» نخوانده است.
+[[آیه مباهله]] در [[کلمات معصومین]] و [[اولیای دین]] بارها آمده و بیانگر اهمیت والای آن است. در ادامه به برخی از این روایات اشاره می‌کنیم:
+===اعتراف گرفتن [[امیرالمؤمنین]] از [[اصحاب شورا]]===
+[[حضرت امیرالمؤمنین]]{{ع}} در شورای شش نفره‌ای که [[خلیفه]] عمر برای [[انتخاب خلیفه]] پس از خود ترتیب داده بود، برای یادآوری [[حقانیت]] خود برای [[خلافت]]، به ماجرای [[نزول]] [[آیه شریفه]] مباهله اشاره کردند، خطاب به اعضای [[شورا]] فرمودند: {{متن حدیث|نشدتكم بالله هل فيكم أحد أقرب إلى رسول الله في الرحم، و من جعله رسول الله نفسه، أبناءه أبناءه، نسائه نسائه غيري؟! قالوا: اللهم لا!}}: شما را به [[خدا]] [[سوگند]] می‌دهم آیا در میان شما احدی هست که از من به [[رسول خدا]]{{صل}} در [[خویشاوندی]] نزدیک‌تر باشد، کسی جز من هست که رسول خدا{{صل}} او را نفس (جان) خود، فرزندانش را [[فرزندان]] خود و زنانش را [[زنان]] خود قرار داده باشد؟ و همه حاضران در شورا گفتند: به خدا نه! و همه به اینکه [[آیه]] در [[شأن]] ایشان نازل شده است، اعتراف کردند<ref>تاریخ مدینة دمشق، ج۴۲، ص۴۳۲؛ الصواعق المحرقة، ج۲، ص۴۵۴؛ کتاب الولایة، ص۱۷۷ (ابن عقده)؛ الامالی (طوسی)، ص۳۳۳؛ الفصول المهمة، ج۲، ص۱۱۶۱؛ دلائل الصدق، ج۲، ص۸۵؛ بحارالانوار، ج۳۵، ص۲۶۷.</ref>.<ref>[[محمد علی جاودان|جاودان، محمد علی]]، [[جانشین پیامبر (کتاب)|جانشین پیامبر]]، ص ۳۲۵.</ref>
+===اشاره [[امام مجتبی]] در [[خطابه]] بعد از [[صلح]]===
+امام مجتبی{{ع}} بعد از ماجرای صلح در حضور [[معاویه]] خطبه‌ای خواند، در ضمن آن فرمود: {{متن حدیث|فَأَخْرَجَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} مِنَ الْأَنْفُسِ مَعَهُ أَبِي، وَ مِنَ الْبَنِينَ إِيَّايَ وَ أَخِي، وَ مِنَ النِّسَاءِ أُمِّي فَاطِمَةَ مِنَ النَّاسِ جَمِيعاً، فَنَحْنُ أَهْلُهُ وَ لَحْمُهُ وَ دَمُهُ وَ نَفْسُهُ، وَ نَحْنُ مِنْهُ وَ هُوَ مِنَّا}}: جدم در [[روز]] [[مباهله]] از میان [[جان‌ها]] پدرم و از میان [[فرزندان]] مرا و برادرم حسین و از میان [[زنان]] [[فاطمه]] مادرم را به همراه آورد، پس ما [[اهل]] او و گوشت و [[خون]] او هستیم. ما از او هستیم و او از ماست<ref>الامالی(طوسی)، ص۵۶۴؛ بحارالانوار، ح۱، ص۱۴۱.</ref>.<ref>[[محمد علی جاودان|جاودان، محمد علی]]، [[جانشین پیامبر (کتاب)|جانشین پیامبر]]، ص ۳۲۶.</ref>
+===اشاره [[امام حسین]]{{ع}} در [[خطبه]] [[منا]]===
+امام حسین{{ع}} در جریان [[مراسم حج]] و در صحرای [[منی]] آن‌گاه که بزرگان [[صحابه]] را جمع کرد و برای آنها خطبه مفصلی خواند و از ایشان [[اقرار]] می‌گرفت، در اثنای خطبه فرمود: {{متن حدیث|أَنْشُدُكُمُ اللَّهَ أَ تَعْلَمُونَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ{{صل}} حِينَ دَعَا النَّصَارَى مِنْ أَهْلِ نَجْرَانَ إِلَى الْمُبَاهَلَةِ لَمْ يَأْتِ إِلَّا بِهِ وَ بِصَاحِبَتِهِ وَ ابْنَيْهِ قَالُوا اللَّهُمَّ نَعَمْ}}<ref>کتاب سلیم بن قیس، ج۲، ص۷۹۱؛ بحارالانوار، ح۳۳، ص۱۸۱.</ref>.<ref>[[محمد علی جاودان|جاودان، محمد علی]]، [[جانشین پیامبر (کتاب)|جانشین پیامبر]]، ص ۳۲۶.</ref>
+===اشارات [[امام رضا]]{{ع}} در مناظرات با [[منکران]] و [[مخالفان]]===
+در سوال و جوابی که بین [[حضرت امام رضا]]{{ع}} و [[مأمون]] اتفاق افتاده این [[آیه شریفه]] و مفهوم و مصادیق آن مطرح شده است. روزی مأمون به امام رضا{{ع}} عرض کرد: بزرگ‌ترین [[فضیلت امیرالمؤمنین]]{{ع}} در [[قرآن]] کدام است؟ امام رضا{{ع}} فرمود: [[آیه مباهله]]. سپس [[حضرت]] آیه مباهله را [[تلاوت]] کرده و فرمود: بعد از [[نزول]] این [[آیه]]، [[رسول خدا]]، [[امیرالمؤمنین]]، فاطمه، [[امام حسن]] و امام حسین{{عم}} را فراخواند. این کسان به [[حکم]] [[خداوند متعال]] در جایگاه فرزندان، زنان و نفس ایشان قرار دارند. مشخص است که هیچ یک از [[بندگان]] [[خدای سبحان]] [[برتر]] و شریف‌تر از رسول خدا نیست. از همین رو می‌بایست از کسی که به حکم [[خداوند سبحان]] نفس رسول خدا است، احدی برتر نباشد. مأمون پرسید: چرا احتمال نمی‌دهید که منظور از «نفس» خود [[پیامبر]] باشد؟ حضرت فرمود: درست نیست؛ چراکه دستوردهنده، فقط می‌تواند به غیر خودش دستور دهد و [[دعوت]] کننده می‌تواند غیر خودش را به چیزی دعوت کند، درست نیست این عمل را در مورد نفس خود انجام دهد. خود را بخواند، خود را دعوت کند با پاسخ [[امام رضا]]{{ع}} [[مأمون]] گفت: با این جواب، دیگر سوالی نمی‌ماند<ref>الفصول المختارة، ص۳۸۲.</ref>.
+در نقل دیگر این حادثه به شکل دیگری آمده است: مأمون از [[امام علی بن موسی الرضا]]{{ع}} سوال می‌کند: دلیل [[خلافت]] جد شما [[علی بن ابی طالب]] چیست؟ [[امام]] فرمود: [[آیه]] {{متن قرآن|أَنْفُسَنَا}}، که نشان می‌دهد جد ما «نفس» [[پیامبر]] است. مأمون گفت: البته اگر کلمه {{متن قرآن|نِسَاءَنَا}} در [[آیه شریفه]] نبود!؟ امام فرمود: اگر کلمه {{متن قرآن|أَبْنَاءَنَا}} در آیه نبود سخن تو می‌توانست درست باشد، این کلمه معنای درست {{متن قرآن|أَنْفُسَنَا}} را نشان می‌دهد.
+این [[مناظره]] کوتاه مناظره دقیقی است که با دقت کافی قابل [[فهم]] خواهد بود. امام به کلمه {{متن قرآن|أَنْفُسَنَا}} در آیه [[استدلال]] می‌کند که نشان می‌دهد که گویی [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} با پیامبر یک [[جان]] هستند، و ناگزیر تنها کسی است که می‌تواند ادامه راه پیامبر باشد، همان طور که ایشان صاحب [[مقام ولایت]] امر هستند، مقام ولایت امر بعد از ایشان را به عهده بگیرد. مأمون اشکال کرد: در آیه کلمه {{متن قرآن|نِسَاءَنَا}} وجود دارد که نشان می‌دهد {{متن قرآن|أَنْفُسَنَا}} به معنای مردان ماست!؟ که در حداقل می‌تواند [[امیر]] و فرزندانش حسن و حسین{{عم}} را در بر بگیرد و درحد اکثر می‌تواند همه مردان [[اصحاب]] را شامل شود؛ بنابراین هیچ فضیلتی برای امیر در آن نخواهد بود. امام فرمود: در آیه شریفه کلمه {{متن قرآن|أَبْنَاءَنَا}} نیز وجود دارد که نشان می‌دهد که اگر مقصود از {{متن قرآن|أَنْفُسَنَا}} مطلق [[رجال]] بود، دیگر ذکر {{متن قرآن|أَبْنَاءَنَا}} در آیه لزومی نداشت؛ زیرا آنها دو نفر از سلسله مردان بودند، در {{متن قرآن|أَنْفُسَنَا}} به معنایی که تو می‌گویی جای داشتند، دیگر نیاز به تکرار نبود<ref>المیزان، ج۳، ص۲۳۰.</ref>.<ref>[[محمد علی جاودان|جاودان، محمد علی]]، [[جانشین پیامبر (کتاب)|جانشین پیامبر]]، ص ۳۲۶.</ref>
+===نقل [[جابر بن عبدالله انصاری]]===
+جابر که از [[صحابه]] نام و نشان‌دار و بزرگ [[رسول خدا]]{{صل}} محسوب می‌شود، می‌گوید: آیه {{متن قرآن|فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ}}<ref>«بنابراین، پس از دست یافتن تو به دانش، به هر کس که با تو به چالش برخیزد؛ بگو: بیایید تا فرزندان خود و فرزندان شما و زنان خود و زنان شما و خودی‌های خویش و خودی‌های شما را فرا خوانیم آنگاه (به درگاه خداوند) زاری کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم» سوره آل عمران، آیه ۶۱.</ref> برای همین ماجرا نازل شده است. سپس جابر می‌گوید: منظور از {{متن قرآن|أَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ}}، [[پیامبر]] و [[امیرالمؤمنین]]{{عم}} هستند و منظور از {{متن قرآن|أَبْنَاءَنَا}}، حسن و حسین{{عم}} هستند و منظور از {{متن قرآن|نِسَاءَنَا}} [[فاطمه زهراء]]{{س}} است<ref>تفسیر القرآن العظیم (ابن ابی حاتم)، ج۲، ص۳۱۷ و ۳۱۸؛ تفسیر القرآن العظیم، ج۲، ص۴۷ (ابن کثیر)؛ امتاع الاسماع، ج۲، ص۹۴-۹۵.</ref>.
+{{عربی|أن النبي{{صل}} [[بعث]] علياً إلى [[أهل]] [[نجران]] ليأتيه بصدقاتهم و جزيتهم}}<ref>فتح الباری، ج۸، ص۹۵.</ref>.<ref>[[محمد علی جاودان|جاودان، محمد علی]]، [[جانشین پیامبر (کتاب)|جانشین پیامبر]]، ص ۳۲۸.</ref>
 == جستارهای وابسته ==