وفادری به حکومت اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

[[حضرت علی]] {{ع}} در [[خطبه ۳۴]] به بیان [[حقوق]] خویش بر [[شهروندان]] با [[وظایف]] شهروندان در برابر خویش پرداخته است: {{متن حدیث|فَأَمَّا حَقِّي‏ عَلَيْكُمْ‏ فَالْوَفَاءُ بِالْبَيْعَةِ... وَ الْإِجَابَةُ حِينَ أَدْعُوكُمْ وَ الطَّاعَةُ حِينَ آمُرُكُمْ}}؛ و اما [[حق]] من بر شما “وفاداری به بیعت”،... “اجابت دعوتم” و “اطاعت از فرمانم” است. یکی از وظایفی که عموم شهروندان بر عهده دارند و قِوام [[اجتماع]] و [[حکومت]] بدان بستگی دارد، “وفاداری به حکومت” است. هر کس که [[ضرورت وجود حکومت]] را تشخیص دهد و [[نظم]] و [[نظام اجتماع]] را بدون وجود حکومت ناممکن بداند، چنان‌که اکثر مکاتب بشری و [[الهی]] به [[لزوم]] آن معترف‌اند، “وفاداری به حکومت” را به [[حکم عقل]]، شرط نخست بقای حکومت خواهد شمرد.

بهترین [[شاهد]] بر این [[واقعیت]]، تجربه [[تاریخ]] [[ملت‌ها]] است. در [[تاریخ اسلام]]، [[امام علی]] {{ع}} و [[امام مجتبی]] {{ع}} به خاطر بی‌وفایی مردم، در برابر [[دشمن]]، مجبور به ترک حکومت و [[انزوا]] شدند و حکومت [[واقعی]] [[اسلامی]] از بین رفت و [[سلطنت]] [[اموی]] جایگزین آن شد. آنان، نه تنها [[وعده]] [[پیروزی]] به مردم را در صورت بی‌وفایی به حکومت ندادند، بلکه از شکستی که در انتظارشان بود، [[بیم]] دادند. عوامل [[شکست]] و پیروزی [[امت‌ها]] را برشمردند تا بدانند آنها هم مشمول [[قواعد]] عام شکست و پیروزی‌اند<ref>{{متن حدیث|وَ احْذَرُوا مَا نَزَلَ‏ بِالْأُمَمِ‏ قَبْلَكُمْ‏ مِنَ‏ الْمَثُلَاتِ‏ بِسُوءِ الْأَفْعَالِ وَ ذَمِيمِ الْأَعْمَالِ فَتَذَكَّرُوا فِي الْخَيْرِ وَ الشَّرِّ أَحْوَالَهُمْ وَ احْذَرُوا أَنْ تَكُونُوا أَمْثَالَهُمْ فَإِذَا تَفَكَّرْتُمْ فِي تَفَاوُتِ‏ حَالَيْهِمْ فَالْزَمُوا كُلَّ أَمْرٍ لَزِمَتِ الْعِزَّةُ بِهِ شَأْنَهُمْ [حَالَهُمْ‏] وَ زَاحَتِ الْأَعْدَاءُ لَهُ عَنْهُمْ وَ مُدَّتِ‏ الْعَافِيَةُ بِهِ عَلَيْهِمْ وَ انْقَادَتِ النِّعْمَةُ لَهُ مَعَهُمْ وَ وَصَلَتِ الْكَرَامَةُ عَلَيْهِ حَبْلَهُمْ مِنَ الِاجْتِنَابِ لِلْفُرْقَةِ وَ اللُّزُومِ لِلْأُلْفَةِ وَ التَّحَاضِّ عَلَيْهَا وَ التَّوَاصِي بِهَا وَ اجْتَنِبُوا كُلَّ أَمْرٍ كَسَرَ فِقْرَتَهُمْ‏ وَ أَوْهَنَ‏ مُنَّتَهُمْ‏ مِنْ تَضَاغُنِ الْقُلُوبِ وَ تَشَاحُنِ الصُّدُورِ وَ تَدَابُرِ النُّفُوسِ وَ تَخَاذُلِ الْأَيْدِي وَ تَدَبَّرُوا أَحْوَالَ الْمَاضِينَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ قَبْلَكُمْ كَيْفَ كَانُوا فِي حَالِ التَّمْحِيصِ‏ وَ الْبَلَاءِ }}؛ “از آن بر حذر باشید که عقوبت‌هایی که بر پیشینیان شما-در نتیجه بدکاری و زشت کرداری-رسید به شما نیز برسد. احوال خوب و احوال بد آنان را همواره به یاد آورید، و چنان کنید که امثال ایشان نباشید. و چون در احوال خوب و احوال بد آنان اندیشیدید، کارهایی را برگزینید که سبب عزت و رفعت شأن ایشان بود، و دشمنان را از ایشان دور می‌کرد، و عافیت را در میان ایشان پیوسته می‌داشت، و نعمت‌ها را در اختیار ایشان قرار می‌داد، و مایه بزرگی و کرامت ایشان می‌شد، یعنی دوری گزیدن از تفرقه، و پای‌فشاری بر اتحاد، و یکدیگر را بر آن برانگیختن و سفارش کردن. همچنین از هر امری دوری جویید که سبب شکست آنان بود، و از نیرومندیشان می‌کاست: یعنی دشمن‌دلی و کین‌توزی نسبت به یکدیگر، و پشت کردن به هم، و خودداری از همپشتی و همدستی با یکدیگر. لازم است در احوال مؤمنان پیش از خود تدبر کنید که در هنگام رسیدن بلا و مورد آزمایش قرار گرفتن چگونه بودند؟ ” (نهج‌البلاغه، خطبه ۱۹۲).</ref>.

اول، گروهی که هم به حکومت وفادارند و هم به [[حاکم]] [[جامعه]]، به‌طوری که با حضور فعالانه خود در صحنه‌های گوناگون، [[مشارکت]] می‌کنند. این گروه، به‌طور طبیعی، در واگذاری مسئولیت‌های [[اجتماعی]] [[سیاسی]]، مطمح نظر قرار می‌گیرند. امیرالمؤمنین علی {{ع}} کسانی را که به‌عنوان [[استاندار]] یا [[فرماندار]] در بلاد مختلف به کار می‌گماشت، از افرادی بودند که [[لیاقت]]، [[شایستگی]] و [[دلبستگی]] خود را به [[حکومت عدل اسلامی]] نشان داده بودند و آن [[حضرت]] را نیز لایق [[حکومت]] می‌دانستند و در [[اداره امور]] [[جامعه]] [[مشارکت]] داشته، از معتمدان حضرت محسوب می‌شدند. [[مالک اشتر]]، [[محمد بن ابی‌بکر]]، [[عثمان بن حنیف]] و [[عبدالله بن عباس]] جزء این گروه بودند؛

سوم، گروهی که نه به [[حاکمان]] جامعه وفادارند و نه حکومت اسلامی را قبول دارند. در [[زمان]] [[حکومت امام علی]] {{ع}} افرادی مانند [[معاویه]]، [[عمروعاص]]، [[مروان بن حکم]] و در مراحل بعدی، [[خوارج]] آنگاه که به [[مبارزه]] عملی با [[حکومت امام]] برخاستند، در شمار این گروه بودند. چنین افرادی، از آزادی‌ها و فعالیت‌های قانونی برخوردارند، مگر آنکه به [[مخالفت]] عملی و [[قانون‌شکنی]] روآورده و یا به فاز براندازی [[نظام سیاسی]] وارد شوند.<ref>[[سید جواد ورعی|ورعی، سید جواد]]، [[درسنامه فقه سیاسی (کتاب)|درسنامه فقه سیاسی]]، ص ۱۳۱.</ref>