بحث:مقام ولایت الهی
احکام مختص مقام ولایت
- اجرای تعزیرات
- اجرای حد
- امور افراد بی سرپرست
- امور بلاوارثان
- انتقال دین مفلس از ذمه به عین
- انشاء حجر
- تصرف اموال
- تصرف در انفال
- تصرف در خمس
- تصرف در زکات
- جمع آوری خراج
- حق عفو حدود
- حکم به هلال
- گرفتن ارش
- گرفتن خمس
- گرفتن صدقات
سید مجتبی بحرینی
در کتاب: جامعه در حرم
یا وَلِیَّ اللهِ....
در این جملۀ زیارت با توجّه به این که به فقرات پایانی زیارت نزدیک می‌شویم، زائر بعد از این که با تکرار کلمۀ ربّنا دو خواسته از حق تعالی مسألت نمود و احساس می‌کند لحظات و دقایق آخری است که در محضر حجّت و امام (ع) است، گویا خود را رویارو در برابر ولیّ حق می‌بیند و با «یا» که حرف نداست، حضرتش را صدا زده و مورد خطاب و گفتگو قرار می‌دهد: ای ولیّ خدا! تمامی آنچه از آغاز زیارت بیان نموده همه، ظهور و بروز مقام ولی اللّهی حضراتشان بوده، ولی تابه‌حال به عنوان «ولی الله» از حضراتشان یاد نکرده، همان تعبیری که در حقّ این خاندان بسیار معروف و مشهور است و همگان آنان را به عنوان ولیّ الله، ولیّ پروردگار و ولیّ کارخانۀ حق می‌شناسند و یاد می‌کنند. هر زمان که نام و یادی از اولیاء الله و ولیّ الله به میان آید شاه فرد آن، این دودمان می‌باشند. آری، یا وَلی الله. ولی الله یعنی چه؟ ولیّ در لغت به این معانی آمده است: تابع و پیرو، صهر و داماد، محبّ و دوست، صدیق و رفیق، نصیر و یاور، جار و همسایه، حلیف و هم پیمان، و هر کس مباشرت امر کسی را عهده‌دار باشد، و چون گفته شود: الله ولیک، یعنی خدا حافظ توست، و چون گفته شود: المؤمن ولی الله، یعنی مؤمن مطیع خداست.@المنجد – ولی.&
لغت شناس کهن ابوهلال عسکری گوید: ولیّ به عنوان صفت به معنای معان و معین، کمک شده و کمک کننده هر دو می‌آید. وقتی می‌گویی: الله ولی المؤمنین، خدا ولی مؤمنین است، یعنی کمک کنندۀ آن‌هاست. و چون گویی: المؤمن ولی الله، یعنی مؤمن ولیّ خداست، یعنی ناصر اولیا و یاور دین خداست، و جایز است گفته شود: خدا ولیّ مؤمنین است و مقصود حفظ و سرپرستی آن‌ها باشد، مانند ولیّ طفل که عهده‌دار شؤون اوست.@الفروق اللغویّه 235.& گاهی عامّه به صورت اشکال به شیعه می‌گویند: شما می‌گویید: علیّ (ع) ولیّ خداست. مگر خدا صغیر است که ولیّ خواسته باشد، و یا عاجز و ضعیف است که محتاج به ولیّ، مباشر و عهده‌دار امور باشد؟ خدا خودش ولیّ همه است، چگونه می‌شود کسی ولیّ خدا باشد؟ پاسخ این سخن بسیار روشن است. اوّلاً دقّت در معنای ولیّ نکرده‌اند. آنچه از ارباب لغت آوردیم جواب این اشکال است. مضاف بر این، از آیۀ سورۀ اسراء وَ لم یکن له ولی من الذل استفاده می‌شود که خدا ولیی که نشانۀ ذلّ و پستی او باشد، ندارد، ولیّ اگر ولیّ بود که نمود عزّت حقّ متعال بود. آیه وجود چنین ولیی را نفی نمی‌کند، بلکه چه بسا اثبات نماید. علاوه بر این می‌توان گفت: در اشکال مغالطه‌ای شده است. داشتن ولیّ و مباشر و عهده‌دار امور و سرکاردار و امثال این عناوین در همه جا نشانۀ ضعف و عجز نیست، بلکه در اکثر موارد علامت عزّت و عظمت و بزرگ‌واری و جلالت قدر است. هیچ مانعی ندارد که که وقتی می‌گوییم: امام (ع) ولی الله است، همان معنای عهده‌داری و مباشرت امور مورد نظر باشد که خداوند سبحان ادارۀ هستی را در کفّ با کفایت این اولیااش قرار داده و به اذن و ارادۀ او عهده‌دار امور خلقت هستند و نماد و نمود عزّت و عظمت حق تعالی می‌باشند، نه نشانۀ ضعف و عجز او؛ زیرا در عین این که اینان را ولیّ خود و همه کارۀ عالم قرار داده، مع ذلک یَفعل ما یشاء و یحکم ما یرید.
و بر این اساس است که بر کل مظاهر هستی اسمای سامیۀ این اولیا و کارگزاران به قلم قدرت خورده است. همه بدانند و بشناسند که خدا محمّد (ص) دارد، خدا علیّی (ع) دارد، خدا فاطمه‌ای (س) دارد، خد حسن و حسین (ع) دارد و خدا نه نفر از ذریّۀ حسینش (ع) دارد که همگی آنان اولیای او و مباشرین امور هستی هستند. این مقام ولیّ اللّهی تا بهشت هم باقی است. در حدیثی که جابر از پیامبر اکرم (ص) آورده، چنین می‌خوانیم: لیله اسری بی الی السماء امر بعرض الجنه و النار علی فرایتها جمیعا. رایت الجنه و الوان نعیمها و رایت النار و الوان عذابها، و علی کل باب من ابواب الجنه الثمانیة: لا اله الا الله، محمد رسول الله، علی ولی الله.@بحار الانوار 27 / 11.& آن شب که مرا معراج برده و سیر آسمان دادند امر شد که بهشت و دوزخ را بر من عرضه بدارند. هر دو را با انواع نعمت و عذابش دیدم، و بر درهای هشت‌گانۀ جنّت مشاهده کردم رقم خورده است: لا اله الّا الله، محمّد رسول الله، علیّ ولیّ الله. زائر پس از آن همه اوصاف جلال و جمال و کمال که برای مزورش بر شمرده که گویا همۀ آن‌ها دست به دست هم داده و مقام ولیّ اللّهی را برای مزورش فراهم آورده عرض می‌کند: یا ولیّ الله، و گویا پاسخ این ندا را شنیده که در مقام خواست و مسألت برمی‌آید و عرض می‌نماید: ان بینی و بین الله عزوجل ذنوبا لا یاتی علیها الا رضاکم به درستی که میان من و خدای عزّوجلّ گناهانی است که از بین نمی‌رود مگر رضایت شما باشد ظاهراً تنوین ذنوباً برای تکثیر است؛ یعنی گناهان فراوان و معاصی بسیار مرا فقط رضایت شما از بین می‌برد؛ زیرا رضایت شما پیوند با رضایت پروردگار دارد، اگر شما از من راضی شدید خدا هم راضی است.
902 تا 904
سید علی حسینی میلانی
در کتاب: با پیشوایان هدایتگر جلد 4
یا وَلِیَّ اللهِ إنَّ بَینی وَ بینَ اللهِ عَزَّوَجَلَّ ذُنُوباً لا یَاتی عَلَیها إلّا رِضاکُم؛
ای ولی خدا! همانا میان من و خدای عزوجل گناهانی است که آن‌ها را جز رضایت شما محو و پاک نمی‌کند.
بعد از سه جمله دعای قرآنی، زائر به امام (ع) یا به همۀ امامان معصوم –که همه‌شان را با هم زیارت می‌کنیم- چنین خطاب می‌کند:
ای کسانی که خداوند متعال به شما مقامات بلندی داده است و در اثر عبادت و بندگی در درگاه ربوبی، مقرّب هستید، بین من و خدای من، گناهانی وجود دارد و من معصیت کار در درگاه الهی هستم که شما باید وساطت کنید.
به راستی اگر مورد رضایت ائمه اطهار (ع) نباشیم و مأموران الهی بخواهند خیلی سخت‌گیری کنند و با دقت به حساب انسان برسند، کار بسیار خراب است؛ چرا که به هر حال، انسان معصوم نیست؛ بلکه بنده‌ای ضعیف، عاجز و ناتوانی بیش نیست.
البته ما می‌خواهیم در این مسیر گام برداریم و بالا برویم و واقعاً می‌خواهیم که توفیقش را به خودشان عنایت کنند و راهشان را هم باید خودشان ارائه نمایند. به هر حال، از انسان گناه سر می‌زند. در دعای ابوحمزه می‌خوانیم:
.... إلهی! لم أعصک حین عصیتک و أنا بربوبیّتک جاحد، و لا بأمرک مستخفّ، و لا لعقوبتک متعرّض، و لا لو عیدک متهاون، لکن خطیئة عرضت و سوّلت لی نفسی و غلبنی هوای و أعانتنی علیها شقوتی @مصباح المتهجد: 589، اقبال الأعمال: 1 / 166، بحار الانوار: 95 / 88. در این دو منبع به جای «أعاننی». «أعانتنی» آمده است& ای خدا من! آن‌گاه که از تو فرمان کردم، پروردگاری تو را انکار نکردم، فرمان تو را سبک نشمردم، به کیفر تو اعتراض ننمودم و وعده مجازات تو را بی‌اهمیت ندانستم؛ بلکه گناهم خطایی بود که برای من عارض شد، نَفسم بر جلوه کرد، هوا و هوس بر من چیره شد و بدبختیم با آن همکاری کرد...
در دعای کمیل در شب‌های جمعه چنین می‌خوانیم:
... لا إله إلّا أنت، سبحانک و بحمدک، ظلمت نفسی و تجرّأت بجهلی... اللهمّ عظم بلائی و أفرط بی سوء حالی، و قصرت بی أعمالی و قعدت بی أغلالی، و حبسنی عن نفعی بعد أمالی، و خدعتنی الدنیا بغرورها و نفسی بخیانتها... .@القبال الاعمال: 3 / 332 و 333، مصباح المتهجد: 845.&
... خدایی جز تو نیست، تو پاک و منزّهی و به حمد و سپاس تو مشغولم، به خودم ستم نمودم و به نادانی خود در برابر تو جرأت کردم...
خدایا! بلا و گرفتاری من بزرگ است، حالم بسیار ناخوش و اعمالم نارسات، زنجیرهای علایق مرا در بند کشیده، آرزوهای دور از هر سودی مرا باز داشته، دنیا به خدعه و غرور و نَفسم به خیانت مرا فریب داده است...
واقعاً هم همین طور است. گناهانی که از ما سر می‌زند از روحی جهالت و غلبه هوای نَفس است. به این دلیل وقتی بیدار می‌شویم پشیمان می‌شویم و استغفار می‌کنیم و نمی‌خواهیم گردن کلفتی نماییم.
بر این اساس، باید ائمّه اطهار (ع) ما را شفاعت کنند.
البته هر گناهی که از بنده در برابر خداوند متعال سر بزند با توجه به عظمت خداوند متعال، گناه بزرگی است.
از طرفی، گناهانی از انسان سر می‌زند که ناگفتنی است؛ گناهانی که در خلوت‌ها و فرصت‌هایی شیطان بر او غالب می‌شود جز خداوند متعال، هیچ فردی بر آن گناه، اطلاع ندارد.
از این رو، ما به ائمه اطهار (ع) خطاب می‌کنیم: شما هستید که قرب و منزلت دارید. شما ولایت مطلقه دارید، مادامی که در خانه شما را بلد هستیم و شما ما را طرد نکرده‌اید جای دیگر نمی‌رویم. اگر شما ما را بپذیرید و ما را شفاعت کنید، مشکل حل می‌شود. پس به حق آن خدایی که شما را محرم اسرار خودش قرار داده و مطالبی را به شما گفته که به دیگران نگفته... بخشش گناهان ما را از خدای متعال بخواهید.
آری، خدای سبحان به امامان هدایتگر (ع) مطالبی را گفته که به دیگران نگفته است. البته اگر آن بزرگواران خواستند به کسی می‌گویند و اگر نخواستند نمی‌گویند که قرآن کریم می‌فرماید:
«هَٰذَا عَطَاؤُنَا فَامْنُنْ أَوْ أَمْسِكْ بِغَيْرِ حِسَابٍ»؛@سورۀ ص (38): آیۀ 39.&
این عطای ماست، به هر کس می‌خواهی و صلاح می‌بینی ببخش، و از هر کس می‌خواهی خودداری کن، و حسابی بر تو نیست.&
فَبِحَقِّ مَنِ ائتَمَنَکُم عَلی سِرِّهِ؛
پس به حق آن خدایی که شما را امین به راز خود کرده.
ما در فراز پایانی زیارت جامعه، به ائمه اطهار (ع) التماس می‌کنیم و قسم می‌دهیم به آن خدایی که شما را آن قدر مقرب خودش قرارداده که امین سرّش گشته‌اید...
وَ استَرعاکُم اَمرَ خَلقِهِ؛
و سرپرستی کار خلق خود را به شما واگذارده.
ص351 تا 353