ابوخیره عبدی
ابوخیره عبدی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابوخیره عبدی در تراجم و رجال - ابوخیره عبدی در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
از بنی عبدالقیس از ربیعة بن نزار بن معد بن عدنان است که وی را منسوب به صُباح بن لُکَیز[۱] صباحی[۲] نیز گفته‌اند[۳].
منابع، وی را از اصحاب شمرده‌اند[۴]. به گفته ابن حجر[۵] خطیب در المؤتلف گفته است کسی را نمی‌شناسد که از نام ابوخیره آگاهی داشته باشد. تنها بر مبنای حدیثی که از او نقل شده، وی در شمار وفد عبد القیس به حضور رسول خدا(ص) رسید و آن حضرت مقداری چوب اراک به آنان داد تا برای مسواک از آن استفاده کنند. آنان اظهار کردند نزد ما از این چوب هست، ولی کرامت و عطای شما را می‌پذیریم. آن حضرت با اشاره به اینکه عبدالقیس بدون اکراه اسلام آوردند، در حالی که برخی از قبایل دیگر تا ناچار نشدند و کشته‌ها ندادند اسلام نیاوردند، برای آنان طلب آمرزش کرد و دعا فرمود[۶]. گفته‌اند این وفد شامل چهل تن بود که همگی اسلام آوردند[۷]، حدیث یاد شده، برای استحباب مسواک با چوب اراک مورد استناد فقها قرار گرفته است[۸].
به هر صورت بر اساس این روایت، وی از جمله اصحابی است که از رسول خدا(ص) روایت نقل کرده‌اند[۹] و گفته‌اند جز او کسی از این قبیله از رسول خدا(ص) حدیث نقل نکرده است[۱۰]. وی بعدها در بصره سکونت گزید[۱۱].
روایت دیگری از ابوخیره نقل شده است که بر مبنای آن، رسول خدا(ص) وفد عبد القیس را، از نوشیدن از ظروفی که برای ساختن شراب استفاده می‌شوند، نهی کرد[۱۲] و آنان را به مسواک کردن با چوب اراک امر فرمود[۱۳].
اگرچه طبرانی این حدیث را جدای از روایت حضور وفد عبدالقیس و اسلام آوردنشان نقل کرده است[۱۴]، ولی با توجه به ناقل حدیث که در هر دو مورد، مقاتل بن همام از ابو خیره است و اینکه در برخی منابع این دو حدیث در یک گزارش آمده‌اند[۱۵]، به نظر می‌رسد یک خبر باشند. البته بخشی از این گزارش که به نهی رسول خدا(ص) از نوشیدن از آن ظروف مربوط است، از شخصی دیگر به نام ابوجسره نیز نقل شده است[۱۶] که با توجه به طریق روایات که هر دو از طریق داود بن مساور از مقاتل بن همام[۱۷] از ابوجسره یا ابوخیره نقل شده‌اند، بدون تردید یک روایت بیشتر نیست که در برخی اسامی، همچون معقل با مقاتل و ابوجسره با ابوخیره تصحیف رخ داده است.
ابن حجر نیز ذیل نام ابوجسره[۱۸] به این حدیث اشاره کرده، ولی انتساب آن را به ابوجسره اشتباه و ناشی از تصحیف دانسته است. وی راوی این حدیث را همان ابوخیره (به خطا، ابو خیر) صُباحی دانسته و به این نام ارجاع داده است. برخی از منابع نیز این بخش از حدیث را ضمن همان حدیث وفد عبدالقیس یا ذیل نام ابوخیره آورده‌اند[۱۹] که نشان دهنده یکی بودن خبر است.
بخشی از این حدیث که به نهی رسول خدا(ص) از به کار بردن ظروف یاد شده مربوط است، از کسی دیگر، که بیشتر به عنوان فردی از عبد القیس معرفی شده نیز نقل گردیده است[۲۰]. برخی گمان کرده یا احتمال داده‌اند نامش قیس بن نعمان باشد [۲۱]. از آنجا که کنیه قیس بن نعمان را ابوخیره یا ابوجره نگفته‌اند، تنها احتمالی که درست به نظر می‌آید، این است که چون قیس بن نعمان نیز در وفد عبدالقیس حضور داشته و خطاب رسول خدا(ص) به جمع آنان بوده است، وی نیز بخشی از سخنان آن حضرت را که مربوط به نهی استفاده از آن ظروف است، نقل کرده باشد؛ چنان که این بخش از حدیث، از افراد دیگری از عبدالقیس نیز نقل شده است[۲۲]. این روایت را به جمع عبد القیس نیز نسبت داده‌اند[۲۳][۲۴]
منابع
پانویس
- ↑ از بنی عبد القیس؛ ر. ک: ابن حزم، ص۲۹۵؛ ابن ماکولا، ج۵، ص۲۱۱.
- ↑ یا صنابحی؛ ر. ک: بخاری، ص۲۸؛ که برخی آن را خطا دانسته‌اند؛ ر. ک: عسکری، ص۷۴۳.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۶۰؛ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۰۸؛ ابن اثیر، ج۶، ص۹۰.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۲۹۷؛ خلیفة بن خیاط، ص۱۱۶ و ۳۱۵؛ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۰۸.
- ↑ ابن حجر، ج۷، ص۹۴.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۶۰؛ بخاری، ص۲۸؛ ابن ابی عاصم، ج۳، ص۲۵۸؛ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۰۸.
- ↑ ذهبی، ج۲، ص۱۶۳.
- ↑ نووی، ج۱، ص۲۸۳؛ نیز ر. ک: ابن حجر، تلخیص الحبیر، ج۱، ص۳۸۴.
- ↑ خلیفة بن خیاط، ص۱۱۶؛ ابن حبان، ج۳، ص۴۵۸.
- ↑ سمعانی، ج۳، ص۵۲۹؛ ابن ماکولا، ج۵، ص۲۱۰.
- ↑ خلیفة بن خیاط، ص۳۱۵.
- ↑ احمد بن حنبل، ج۱، ص۲۷۴؛ ابوداود، ج۲، ص۱۸۸.
- ↑ دولابی، ج۱، ص۴۹.
- ↑ المعجم الکبیر، ج۲۲، ص۳۶۸.
- ↑ دولابی، ج۱، ص۴۹؛ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۰۸.
- ↑ ابن ابی عاصم، ج۳، ص۳۱۲.
- ↑ به خطا، معقل؛ ر. ک: ابن ابی عاصم، ج۳، ص۳۱۲.
- ↑ الاصابه، ج۷، ص۶۶ و ۶۷.
- ↑ ابونعیم، ج۵، ص۲۸۷۷-۲۸۷۸.
- ↑ احمد بن حنبل، ج۴، ص۲۰۶؛ عبدالرزاق سنعانی، ج۹، ص۲۰۲؛ ابن ابی شیبه، ج۵، ص۴۷۸.
- ↑ احمد بن حنبل، ج۴، ص۲۰۶؛ ابوداود، ج۲، ص۱۸۸؛ بیهقی، ج۸، ص۳۰۲.
- ↑ احمد بن حنبل، ج۳، ص۴۳۳.
- ↑ ابوداود، ج۲، ص۱۸۸؛ ابویعلی، ج۵، ص۱۱۴.
- ↑ خانجانی، قاسم، مقاله «ابوخیره عبدی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۲۷۰-۲۷۱.