ابراهیم بن بسطام
ابراهیم بن بسطام از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابراهیم بن بسطام در تراجم و رجال - ابراهیم بن بسطام در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
از راویان امام رضا (ع). از زیست‌نامه ابراهیم چیزی در منابع کهن دیده نمی‌شود. نام وی تنها در دو روایت شیعی آمده که هر دو در مقام بیان خواص دارویی برخی از مواد است و به طبع در حوزه طب جای می‌گیرد. اینکه در هر دو روایت به امام رضا (ع) ارتباط می‌یابد، حاکی از آن است که وی در این دوره می‌زیسته و صرفاً به اعتبار حضور آن حضرت در خراسان با ایشان پیوندی یافته است. یکی از آن دو روایت با واسطه از امام نقل می‌شود. بر اساس این روایت که سیاری از او، از مردی از اهالی مرو نقل می‌کند، چنین آمده که وقتی حضرت رضا (ع) در آن دیار می‌زیست، آردی مطالبه کرد. آن مرد می‌گوید: ما آرد آمیخته به پیه و روغن برایش فرستادیم، اما امام آن را برگرداند و پیام داد که آرد هر گاه در ناشتایی و با شکم خالی خورده شود، حرارت را فرو می‌نشاند و تلخی را از بین می‌برد، ولی اگر به روغن آمیخته شود، چنین اثری نخواهد داشت[۱]. بر اساس این روایت، برخی از نویسندگان معاصر، نام ابراهیم بن بسطام را در متون رجالی آورده‌اند، بی‌آنکه داوری صریحی درخصوص شخصیت وی ابراز کنند[۲]. جواهری صرفاً به مجهول بودن وی[۳] و عطاردی نیز تنها به عدم ذکر نام وی در منابع رجالی کهن اشاره کرده است[۴].
دیگر روایتی که نام ابراهیم در آن آمده، به داستانی مربوط است که خود آن را نقل می‌کند. وی می‌گوید: زمانی در چنگ دزدان گرفتار آمدم، آنان در دهانم حلوای داغی ریختند، به گونه‌ای که به سختی سوخت، سپس آن را با یخ پر کردند. با این عمل تمام دندان‌هایم شکست و فرو ریخت. در عالم خواب امام رضا (ع) را دیدم و از درد نالیدم. آن حضرت فرمود: گیاه سعد(گیاهی که برای درمان ورم و جراحت از آن استفاده می‌شد) به کار بند که دندانت دوباره می‌روید. وقتی امام به خراسان برده می‌شد، خبر یافتم که از دیار ما می‌گذرد. خود را به او رساندم و پس از عرض سلام و ادب، آنچه را دیده بودم برای ایشان بیان کردم. آن حضرت فرمود: الان نیز همان را می‌گویم. ابراهیم می‌گوید، من از آن گیاه خوردم و دندان‌هایم مثل اول رویید[۵]. البته این روایت به حکم رویکردی که دارد، در کتب حدیثی شیعی راه نیافته است و رجالیون نیز به استناد آن بدو اشاره نکرده‌اند، اما برخی از کتاب‌های طبی، به حکم آنچه در این روایت آمده، از خاصیت دارویی گیاه سعد سخن به میان آورده و آن را برای امراض دهانی مفید دانسته‌اند[۶]. البته پذیرش چنین نقش درمانی برای این گیاه، به گونه‌ای که بتواند دندان ریخته شده را از نو برویاند، به آسانی ممکن نیست. از نوع نقل داستان اخیر وی بر می‌آید که وی در مسیر حرکت امام به خراسان می‌زیسته است، اما هیچ اطلاع و گواهی برای آن نمی‌توان ارائه کرد.[۷][۸]
منابع
پانویس
- ↑ الکافی، ج۶، ص۳۰۷؛ بحارالأنوار، ج۴۳، ص۲۷۸؛ وسائل الشیعة، ج۲۵، ص۱۸.
- ↑ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۱۲۸؛ معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۱۹۳.
- ↑ المفید من معجم رجال الحدیث، ص۶.
- ↑ مسند الإمام الرضا (ع)، ج۲، ص۵۱۱.
- ↑ مکارم الأخلاق، ص۱۹۱. (مقابله شود).
- ↑ رمز الصحة، ص۲۰۵؛ دائرة المعارف بزرگ طب اسلامی، ج۲، ص۲۷۹.
- ↑ منابع: بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار الیا، محمدباقر بن محمدتقی معروف به علامه مجلسی (۱۱۱۰ق)، تحقیق: جمعی از محققان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق؛ دائرة المعارف بزرگ طب اسلامی، مصطفی نورانی اردبیلی (۱۳۸۲ش)، قم، مؤسسة اهل البیت، دوم، ۱۳۷۰ش؛ رمز الصحة فی طب النبی دی و الأئمة، سید محمود ده سرخی اصفهانی معاصر)، نجف، مطبعة الآداب، ۱۴۰۳ق، الکافی، محمد بن یعقوب معروف به کلینی (۳۲۹ق)، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، ۱۴۰۷ق؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، علی بن محمد نمازی شاهرودی (۱۴۰۵ق)، تهران، شفق - حیدری، اول، ۱۴۱۲ق؛ مسند الإمام الرضا، عزیزالله بن محمد عطاردی قوچانی معاصر)، مشهد، کنگره جهانی امام رضا علی، اول، ۱۴۰۶ق؛ معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، سیدابوالقاسم بن علی اکبر موسوی خویی (۱۴۱۳ق)، قم، مرکز نشر الثقافة الإسلامیة، پنجم، ۱۴۱۳ق، المفید من معجم رجال الحدیث، محمد جواهری (معاصر)، قم، نشر محلاتی، دوم، ۱۴۲۴ق؛ مکارم الأخلاق، حسن بن فضل طبرسی (قرن ۶ق)، قم، انتشارات الرضی، ششم، ۱۳۹۲ق؛ وسائل الشیعة (تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة)، محمد بن حسن معروف به حر عاملی (۱۱۰۴ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت لا لإحیاء التراث، قم، دوم، ۱۴۱۴ق.
- ↑ واسعی، سید علی رضا، مقاله «ابراهیم بن بسطام»، دانشنامه امام رضا ص ۳۴۲.