جمیل بن معمر جمحی

آشنایی اجمالی

وی فرزند معمر بن حبیب بن وهب بن حذافه جمحی، از تیره‌های قریش است. پدرش از کبار صحابه، و جمیل در کنار پدرش، از مردان حاضر در جنگ فجار در دوره جاهلی بود. مُبَرَّد در کتاب «الکامل»، وی را صحابی و از دوستان نزدیک عمر بن خطاب می‌داند و می‌گوید: نسبتی با جمیل بن عبدالله بن معمر، شاعر مشهور عُذری و دلباخته «بُثَینَه» ندارد^[۱]. او رازنگه‌دار نبود و براساس روایت عبدالله بن عمر، عمر بن خطاب پس از آنکه مسلمان شد، جمیل جمحی را از آن آگاه کرد و خواستار کتمان آن از قریش شد، ولی جمیل اندکی بعد بر مسجد صَرَخ برآمد و با صدای بلند اعلام داشت که عمر صابئی شده است و عمر با تکذیب گفتار جمیل، اسلام خود را آشکار کرد^[۲]. برخی^[۳] وی را همان ذوالقلبین مشهور در میان مردم مکه دانسته‌اند که آیه ﴿مَا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ﴾^[۴]؛ درباره وی نازل شده است.

جمیل، سالمندی بود که در فتح مکه مسلمان شد، در نبرد حنین حضور یافت و زُهیر بن عجوه هذلی را کشت و ابوخراش در رثای وی شعری سرود^[۵]. همو در فتح مصر شرکت کرد و نزدیک به یکصد سال داشت که در دوره عمر درگذشت و عمر در مرگ وی به شدت محزون بود و عبدالرحمان بن عوف در خلوت خود شعر ذیل را مانند دیگر مردم زمزمه می‌کردن و

وكيف ثوائي بالمدينة بعد ما

قضى وطراً جميل بن معمر

این شعر را به اشتباه به عمر نسبت داده‌اند. از جمیل و برادرش سفیان نسلی باقی نماند ^[۶].^[۷]