میثاق عالم ذر در کلام اسلامی

مقدمه

آموزه‌ای از قرآن کریم است^[۱]. مراد، پیمانی است که خداوند از آدمیان گرفته است؛ پیمانی که در آن اقرار کرده‌اند او پروردگار آنان است. از این میثاق با تعابیر دیگری نیز یاد کرده‌اند؛ همچون عهد الست، پیمان فطرت، میثاق توحید و توحید فطری^[۲]^[۳].
در این باره که حقیقت میثاق عالم ذر چیست، از آیات قرآن می‌توان دریافت که خداوند در مرحله‌ای از خلقت، همه فرزندان آدم را تا قیامت ظاهر ساخته و آنان را بر ربوبیت خویش گواه گرفته است و آدمیزادگان بر این حقیقت اقرار کرده‌اند تا بهانه‌ای برای آنان نماند و تقلید از نیاکان را دلیل کفر و شرک نیاورند و خویش را بی‌گناه نینگارند^[۴]^[۵].

برخی مفسران قرآن بر آن رفته‌اند که موجودات را دو نوع وجود است: یکی وجود جمعی نزد خدا و دیگر وجوداتی که به تدریج ظهور می‌یابند. بدین سان، پیش از عالم دنیوی، عالمی دیگر است که در آن هیچ موجودی از پروردگار محجوب نیست و با شهود باطنی خدا را مشاهده می‌کنند و به وحدانیت او اعتراف می‌برند^[۶]. برخی محققان نیز بر آن‌اند که میثاق الهی به زبان حال بوده است نه قال، یا مراد، همان استعداد فطری آدمی است و یا استعداد عقلی انسان مراد است^[۷]^[۸].

↑ وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِن بَنِي آدَمَ مِن ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَى أَنفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُواْ بَلَى شَهِدْنَا أَن تَقُولُواْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هَذَا غَافِلِينَ أَوْ تَقُولُواْ إِنَّمَا أَشْرَكَ آبَاؤُنَا مِن قَبْلُ وَكُنَّا ذُرِّيَّةً مِّن بَعْدِهِمْ أَفَتُهْلِكُنَا بِمَا فَعَلَ الْمُبْطِلُونَ؛ سوره اعراف، آیه ۱۷۲- ۱۷۳.
↑ منشور جاوید، ۲/ ۶۴.
↑ فرهنگ شیعه، ص 438.
↑ پیام قرآن، ۳/ ۱۰۸.
↑ فرهنگ شیعه، ص 439.
↑ المیزان‌، ۸/ ۳۳۴.
↑ پیام قرآن‌، ۳/ ۱۱۶.
↑ فرهنگ شیعه، ص 439.