خیبر

این مدخل زیرشاخهٔ بحث جنگ خیبر است. مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

خیبر، منطقه‌ای حاصل‌خیز در شمال مدینه بود که با مدینه ۸ منزل (چاپار) یعنی سه روز راه و به گزارشی ۵ روز مطابق ۱۶۵ کیلومتر فاصله داشت. ساکنان آنها یهودیانی بودند که به این سرزمین مهاجرت کرده و با دیگر قبایل مناطق مجاور خود، از جمله غطفان، هم‌پیمان بودند.

حَمَوی درباره نامگذاری خیبر، دو نظریه یاد می‌کند:

1. خیبر در زبان عِبری به معنای قلعه و دژ است و از آنجا که خود، شامل چندین قلعه بود، به آن "خیابر" هم اطلاق کرده‌اند.
2. ابوالقاسم زجاجی، آن را منسوب به "خیبر بن قانیة بن مهلائیل" از نوادگان حضرت نوح (ع) دانسته است.

منطقه خیبر سه بخش داشت: نطات؛ شِق؛ کتیبه که با یکدیگر اندکی فاصله داشتند. قلعه‌های صعب بن معاذ، ناعم و زبیر در بخش نطات قرار داشتند و بخش شِقّ، دو قلعه اُبی و نِزار را در بر می‌گرفت و بخش کتیبه، شامل قلعه‌های قَمُوص، وَطیح و سُلالِم بود. یاقوت حموی آن را ۷ قلعه و یعقوبی ۶ قلعه دانسته و نام‌های غیر مشهور قصاره و مربطه را افزوده است.

مستحکم‌ترین قلعه از این مجموعه، «نُطاة» بود که از سه دژ متشکل می‌شد و مهم‌ترین آنها «ناعم» نام داشت. در کنار هر دژ، برجی برای مراقبت ساخته شده بود تا نگهبانانی که در آنها جای دارند بتوانند جریان حوادث خارج قلعه را به داخل گزارش دهند. به گفته مورخینی که از فتح خیبر سخن گفته‌اند: در داخل هر دژ یا چاه‌های آب وجود داشت که بخشی از آب لازم را برای اهل دژ فراهم می‌ساختند یا از طریق راه‌های مخفی که به قنات یا چاه‌ها و چشمه‌های بیرون متصل بودند، آب به داخل قلعه وارد می‌شد و از حیث آب هیچ مضیقه‌ای وجود نداشت. آذوقه موجود در درون قلعه‌ها هم به اندازه کافی بود و برای خوراک اهالی قلعه‌ها در مدت طولانی نیز جوابگو بود. از دید اقتصادی، خیبر اهمیت کشاورزی و بازرگانی داشت: خرمای آن زبانزد و مشهور بود و در ضرب‌المثلی آمده که "بردن خرما به خیبر بیهوده است". آیات قرآن و گزارش‌های تاریخی نیز نشانه اهمیت اقتصادی خیبر هستند و قرار گرفتن آنجا در مسیر تجاری به خیبر اهمیت بازرگانی نیز داده بود.

منابع

1. حسینی ایمنی، سید علی اکبر، غزوه خیبر، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲
2. صادقی، مصطفی، مقاله «غزوه»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۲
3. جاودان، محمد علی، جانشین پیامبر