ابومحمد رقی
ابومحمد رقی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابومحمد رقی در معارف و سیره رضوی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
برخی ابومحمد رقی را به دلیل نقل روایت از امام رضا (ع) از راویان آن حضرت ذکر کرده‌اند[۱]. درباره وی و زیست‌نامه‌اش اطلاعی در دست نیست، اما از نسبت وی به رقه، شهری در کنار ساحل فرات[۲]، بر می‌آید که وی از آن دیار یا زیسته در آن بوده است. در منابع، چند فرد با این کنیه دیده می‌شوند و طبعاً مصداق دقیق آن را نمی‌توان به آسانی نشان داد. به همین سبب که این نام مصداق روشنی ندارد، هیچ یک از منابع رجالی، او را جزو اصحاب و راویان ائمه (ع) ذکر نکرده‌اند، با اینکه برابر داده راوندی در الخرائج، وی طی ملاقاتی با امام رضا (ع) روایتی از ایشان نقل می‌کند[۳] که در متون بعدی کم و بیش ذکر شده است[۴]. البته پوشیده نیست که روایات ذکر شده در کتاب پیش گفته، به گونه‌ای حاکی از دانایی یا توانایی مافوق بشری امام و بیانگر اعجاز ایشان است و از این‌رو می‌تواند مایه تأمل ویژه باشد.
راوندی از ابومحمد مصری، به نقل از ابو محمد برقی (رقی در متون دیگر) آورده که روزی به حضور امام رضا (ع) رسید و پس از عرض سلام، آن حضرت رو به وی کرد و چیزی را به او گفت که برای او در آن زمان شگفت‌آور بود. امام در این ملاقات به او فرمود: اگر مؤمنی بر بلای الهی صبر کند، خداوند به او پاداش شهید خواهد داد. ابومحمد که در آن زمان هیچ بیماری‌ای نداشت، در درون خویش سخن امام را چندان مقبول نیافت، اما بعد از وداع با امام و رفتن به دیار خویش، دچار بیماری شد و پس از چند ماه از دنیا رفت[۵]. روایت دیگری مشابه آنچه ذکر شد، به نقل از ابومحمد کوفی موجود است که خصیبی در الهدایة الکبری آن را ذکر می‌کند. وی می‌نویسد: ابو محمد نزد امام به مدائن رفت و در این دیدار امام به او مطالب پیش گفته را فرمود. او که با شگفتی باسخن امام مواجه شده بود، پس از بازگشت، بعد از نوزده روز در کوفه از دنیا می‌رفت[۶]. محمد بن جریر بن رستم طبری نیز در دلائل الامامة به همین مضمون روایتی ذکر کرده است[۷]، اما تفاوت‌هایی میان روایت راوندی، خصیبی و طبری به چشم می‌خورد که ذکر آن خالی از فایده نیست:
- روایت الخرائج مرسل است، چون او از ابومحمد مصری از ابومحمد برقی (رقی) به ذکر آن از امام می‌پردازد، در حالی که خصیبی در الهدایة الکبری آن را از حسین بن محمد بن جمهور از پدرش از عبدالله بن مهران از ابومحمد حسن بن نصیر بصری از ابومحمد کوفی نقل می‌کند و دلائل الامامة نیز از ابوالحسین محمد بن هارون از پدرش از محمد بن ولید از ابو محمد کوفی[۸].
- خصیبی جزئیات ملاقات در مدائن و بازگشت به کوفه را نیز می‌آورد.
- خصیبی زمان مرگ وی را نوزده روز بعد از بیماری می‌داند، ولی راوندی چند ماه. به هر حال، از گزارش‌های ذکر شده، می‌توان یکی بودن ابومحمد کوفی با ابومحمد رقی را محتمل دانست، چون اندکی دور از ذهن می‌نماید که دقیقاً یک واقعه برای دو نفر با کنیه مشترک رخ دهد. از سوی دیگر، بعید به نظر می‌رسد فردی چند ماه در بستر بیماری باشد، ولی نامی از وی در منابع ذکر نگردد، آن هم بیماری که امام رضا (ع) قبلاً درباره صبر به وی مطلبی گفته بود. گمان می‌رود روایت خصیبی به صحت نزدیک‌تر باشد، چنان که نام ابومحمد کوفی در منابع رجالی جزو اصحاب امام رضا (ع) ذکر شده است[۹] و وی را طبق مضمون روایتی که امام فرمود: «خداوند عبد مؤمن را به بلیه دچار نمی‌کند مگر اینکه وی صبر نماید» مؤمن و حسن می‌دانند [۱۰]. با اینکه نام‌های مختلفی با این کنیه وجود دارند، اما هیچ کدام به این فرد نزدیک نیستند[۱۱]. با این حال، تستری ابو محمد کوفی را با حسن بن طریف (ظریف) یکی می‌داند[۱۲]، ولی با توجه به اینکه حسن ساکن بغداد و از اصحاب امام هادی (ع) بود[۱۳]، کلام او مقرون به صحت نمی‌نماید. بیش از این مطلبی درباره وی در منابع دیده نمی‌شود.[۱۴][۱۵]
منابع
پانویس
- ↑ الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۳۶۰.
- ↑ الأنساب، سمعانی، ج۶، ص۱۶۵.
- ↑ الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۳۶۰.
- ↑ بحار الأنوار، ج۴۹، ص۵۱؛ مسند الإمام الرضا (ع)، ج۱، ص۲۴۸- ۲۴۹.
- ↑ الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۳۶۰.
- ↑ الهدایة الکبری، ص۲۸۷.
- ↑ دلائل الإمامة، ص۳۶۵؛ مدینة المعاجز، ج۷، ص۲۷- ۲۸.
- ↑ الخرائج و الجرائج، ج۱، ص۳۶۰؛ الهدایة الکبری، ص۲۸۷؛ دلائل الإمامة، ص۳۶۵.
- ↑ رجال الطوسی، ص۳۷۰؛ معجم رجال الحدیث، ج۲۳، ص۴۸.
- ↑ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۸ ص۴۴۷.
- ↑ أعیان الشیعة، ج۲، ص۴۲۸؛ منتهی المقال، ج۷، ص۲۴۸.
- ↑ قاموس الرجال، ج۱۱، ص۵۰۲.
- ↑ رجال الطوسی، ص۳۸۵؛ خلاصة الأقوال، ص۱۰۷.
- ↑ منابع: أعیان الشیعة، سید محسن بن عبدالکریم امین عاملی (۱۳۷۱ق)، تحقیق: سید حسن امین، بیروت، دار التعارف، بی تا؛ الأنساب، عبد الکریم بن محمد معروف به سمعانی (۵۶۲ق)، تعلیق: عبدالله عمر بارودی، بیروت، دار الجنان، اول، ۱۴۰۸ق؛ بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، محمدباقر بن محمدتقی معروف به علامه مجلسی (۱۱۱۰ق)، تحقیق: جمعی از محققان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، الخرائج و الجرائح، سعید بن هبة الله معروف به قطب الدین راوندی (۵۷۳ق)، تحقیق زیر نظر: سید محمد باقر ابطحی، قم، مدرسة الإمام المهدی له، اول، ۱۴۰۹ق؛ خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، نشر الفقاهة، اول، ۱۴۱۷ق؛ دلائل الإمامة، محمد بن جریر طبری آملی (قرن ۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة البعثة، قم، اول، ۱۴۱۳ق؛ رجال الطوسی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۱۵ق؛ قاموس الرجال، محمد تقی بن کاظم معروف به علامه تستری (۱۴۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة النشر الإسلامی، قم، اول، ۱۴۲۴ق؛ مدینة معاجز الأئمة الإثنسی عشر و دلائل الحجج علی البشر، سیدهاشم بن سلیمان بحرانی (۱۱۰۷ق)، تحقیق: عبادالله تهرانی میانجی، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، اول، ۱۴۱۵ق؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، علی بن محمد نمازی شاهرودی (۱۴۰۵ق)، تهران، شفق - حیدری، اول، ۱۴۱۵ق؛ مسند الإمام الرضا، عزیزالله بن محمد عطاردی قوچانی معاصر)، مشهد، کنگره جهانی امام رضا، اول، ۱۴۰۶ق؛ معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، سید ابوالقاسم بن علی اکبر موسوی خویی (۱۴۱۳ق)، قم، مرکز نشر الثقافة الإسلامیة، پنجم، ۱۴۱۳ق؛ منتهی المقال فی أحوال الرجال، محمد بن اسماعیل حائری مازندرانی (۱۲۱۶ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۶ق، الهدایة الکبری، حسین بن حمدان خصیبی (۳۳۴ق)، بیروت، مؤسسة البلاغ، چهارم، ۱۴۱۱ق.
- ↑ شریفی، مرضیه، مقاله «ابومحمد رقی»، دانشنامه امام رضا ص ۵۶۵.