جندب بن کعب ازدی در تاریخ اسلامی
مقدمه
جندب بن کعب ازدی همان کسی است که ساحری را نزد ولید بن عقبه (حاکم کوفه) گردن زد. گاهی وی را به جَدّش نسبت می‌دهند و نسب او چنین است: جندب بن کعب بن عبدالله بن جزء بن عامر بن مالک بن دهمان أزدی غامدی[۱].
ابن حجر، از ابوحاتم نقل می‌کند: جندب بن کعب و جندب بن زهیر یکی است[۲]. به او جندب الخیر هم می‌‌گفتند. جندب بن زهیر، مسئول پیادگان امیرالمؤمنین در صفّین بود و در همان جنگ کشته شد[۳].
ابن حجر در تقریب می‌نویسد: جندب خیر ازدی ابوعبدالله کُشندۀ ساحر، دربارۀ این که از صحابه است اختلاف است و گفته می‌شود فرزند کعب و گفته می‌شود فرزند زهیر است. ابن حبان، او را در ثِقاتِ تابعین آورده است و ابوعبیده گفته: او در صفّین کشته شد[۴]. آنچه این مطلب را تأیید می‌کند خبری از امام باقر(ع) است: همراه علی بن ابی طالب، سه تن از تابعان در (جنگ‌های حضرت، از جمله) صفّین حضور داشتند که پیامبر گواهی به بهشتی بودن آنان داد و آنها را ندیده است. اویس قرنی، زید بن صوحان و جندب الخیر ازدی. رحمت خدا بر آنان باد.[۵]
مسلّم است که تعبیر صفّین در این خبر دقیق نیست؛ بلکه اینان در جنگ‌های حضرت حاضر بودند. این نکته - در خبری کاملتر که خواهد آمد - بیان شده است[۶].
ابن ابی الحدید، جندب بن زهیر و جندب بن کعب ازدی را دو تن دانسته که به دستور عثمان تبعید شدند[۷]. بنابر آنچه بیان شد، اخباری که بر ضدّ مخالفان عثمان از قولِ جندب خیر نقل شده[۸]، نمی‌تواند درست باشد. ابن قتیبه در ضمن معرفی فرزندان صوحان، به این حدیث نبوی دربارۀ زید بن صوحان اشاره می‌کند و جندب را که کُشندۀ ساحر بود، جندب بن زهیرِ غامدی می‌داند که جلو ولید بن عقبه، ساحر را کشت[۹]. در کتاب وقعة صفّین جندب بن زهیر ازدی جزو فرماندهان امیرالمؤمنین در صفّین بوده و فرمانده ازد و یَمن بوده که در همان جنگ کشته شد[۱۰].[۱۱]
- ↑ ابن حجر، الإصابه، ج۱، ص۵۱۱.
- ↑ ابن حجر، الإصابه، ج۱، ص۵۱۱.
- ↑ ابن حجر، تهذیب التّهذیب، ج۲، ص۱۰۲.
- ↑ ابن حجر، تقریب التّهذیب، چ دارالرشید، ص۱۴۲.
- ↑ «شَهِدَ مَعَ عَلِيِّ بن أَبِي طَالِبٍ(ع) مِنَ التَّابِعِينَ ثَلَاثَةَ نَفَرٍ بِصِفِّينَ شَهِدَ لَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ(ص) بِالْجَنَّةِ وَ لَمْ يَرَهُمْ؛ أُوَيْسُ الْقَرَنِيُّ وَ زَيْدُ بن صُوحَانَ الْعَبْدِيُّ وَ جندبُ الْخَيْرِ الْأَزْدِيُّ رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ»؛ مفید، الإختصاص، ص۸۱؛ بحارالانوار، ج۳۲، ص۶۱۸.
- ↑ ابن عدیم، بغیةالطّلب، ج۱، ص۳۱۲؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۹، ص۴۳۶: شَهِدَ مَعَهُ مِنَ التّابِعينَ ثلاثَةُ بَلَغَنَا أنّ رسولَ الله(ص) شَهِد لَهُم بِالجَنَّة....
- ↑ ابن أبی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۳۴.
- ↑ سیوطی، جامع الاحادیث، ج۱۵، ص۱۴۰.
- ↑ ابن قتیبه، المعارف، ص۴۰۲.
- ↑ منقری، وقعة صفّین، ص۲۰۵و ۴۰۸.
- ↑ ذاکری، علی اکبر، سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین، ج4، ص 106 - 107.