اوس بن حذیفة بن ربیعة ثقفی
- این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
مقدمه
بیشتر منابع ابی اَوس را کنیه حذیفه دانسته‌اند[۱]. ابونعیم[۲] و ذهبی[۳]اوس بن ابی اوس را با اوس بن عوف یکی دانسته و گفته‌اند: اوس بن عوف به جدّ خود منتسب است، در حالی که عوف جد پنجم اوس بن حذیفه و نسب او چنین است: اوس بن حذیفة بن ربیعة بن ابی سلمة بن عمیرة بن عوف[۴]. و چنین انتسابی به جد معمول نیست. افزون بر اینکه بیشتر صحابه‌نگاران نیز اوس بن حذیفه را غیر از اوس بن عوف دانسته‌اند[۵]. ابن سعد[۶]، سال درگذشت اوس بن عوف را سال ۵۹ هجری و سال درگذشت اوس بن حذیفه را ایام واقعه حره (سال ۶۳) دانسته و هر دو را در شمار صحابه ساکن در طائف ذکر کرده است. اوس بن حذیفه در وفد ثقیف (سال نهم) همراه هفتاد مرد که جمعی از قبیله بنی مالک و گروهی از احلاف بودند، خدمت پیامبر اکرم (ص) رسید. احلافی‌ها به خانه مغیرة بن شعبه ثقفی رفتند و رسول خدا (ص) نیز مالکی‌ها را در خیمه خود که بین خانه و مسجد بود، منزل داد. رسول خدا (ص) هر شب بعد از نماز عشا پیش آنان می‌آمد و ایستاده برای آنان سخن می‌‌گفت، و گاه به دلیل خستگی این پا و آن پا می‌‌شد و از قریش شکایت می‌کرد و می‌فرمود: «پیوسته ما در مکه با خواری و ذلت زندگی می‌‌کردیم، اما وقتی به مدینه آمدیم و قریش به مقابله با ما برخاست، نتایج جنگ گاهی به نفع ما و گاهی نیز به ضرر ما بود. آنچه سبب پیروزی ما شد، نبوت بود»[۷].
شبی نیز حضرت تأخیر کرد. وقتی علت دیر آمدن را پرسیدند، فرمود: «تنی چند از جنیان ناگهان نزد من آمدند، اندکی معطل آنان شدم. اندکی نیز مشغول خواندن حزبی از قرآن گردیدم که باید هر روز می‌خواندم، و دوست نداشتم قبل از تمام شدن آن حزب از مسجد بیرون بیایم». محمد بن عبد الله اسدی گوید: وقتی صبح شد، به اصحاب رسول خدا (ص) عرض کردم: شب گذشته وقتی از علت دیر آمدن رسول خدا (ص) پرسیدم، فرمود: مشغول خواندن حزبی از قرآن بودم! چگونه قرآن را حزب حزب می‌کنید؟ گفتند: آن را به سه یا پنج یا هفت یا نه یا یازده یا سیزده سوره و حزب مفصل از سوره ق به بعد تقسیم می‌کنیم[۸]. روایت اوس درباره حزب کردن قرآن، مفصل‌ترین روایت در این باره است که در کتب لغت نیز در معنای حزب، به روایت او استناد می‌کنند.
اوس بن حذیفه احادیث چندی از رسول خدا (ص) نقل کرده است[۹]. از جمله روایت او از رسول خدا (ص)، حدیثی است که بر وجوب مسح بر روی پا، بدون شستشو دلالت دارد[۱۰]. ابن قدامة[۱۱] این حدیث را به اوس بن اوس نسبت داده است.
در تاریخ مرگ اوس بن حذیفه اختلاف است. به نقل ابن سعد[۱۲]، واقدی مرگ او را ایام واقعه حره، و عده‌ای سال ۵۹ هجری دانسته‌اند [۱۳]، اما چنان که گذشت، سال ۵۹، سال مرگ اوس بن عوف است که برخی به اشتباه او را با اوس بن حذیفه یکی دانسته‌اند.[۱۴]
منابع
پانویس
- ↑ خلیفة بن خیاط، ص۱۰۶؛ ابن عبدالبر، ج۱، ص۲۰۹؛ ابن اثیر، ج۱، ص۳۱۶؛ ابن حجر، ج۱، ص۲۹۷؛ درباره تفاوت میان اوس بن اوس و اوس بن ابی اوس.
- ↑ ابونعیم، ج۱، ص۳۱۶.
- ↑ ذهبی، ج۱، ص۳۵.
- ↑ ابن اثیر، ج۱، ص۳۱۶؛ ابونعیم، ج۱، ص۳۰۷؛ ذهبی، ج۱، ص۳۵.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۱، ص۲۰۹؛ ابن اثیر، ج۱، ص۳۱۶ و ۳۱۸؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۳۰۵.
- ↑ ابن سعد، ج۶، ص۴۹.
- ↑ ابن سعد، ج۶، ص۵۰ و ۵۱: ابونعیم، ج۱، ص۳۰۷.
- ↑ احمد بن حنبل، ج۴، ص۹.
- ↑ ابن قدامه، المغنی، ج۱، ص۸۰۴.
- ↑ طبری، ج۴، ص۴۷۵؛ علامه حلی، ج۲، ص۶۵؛ مزی، ج۲، ص۳۵۳.
- ↑ الشرح، ج۱، ص۸۰۴.
- ↑ ابن سعد، ج۵، ص۵۱۱.
- ↑ ابن حجر، تهذیب، ج۱، ص۳۳۴؛ همو، الاصابه، ج۱، ص۲۹۷؛ ابونعیم، ج۱، ص۳۰۵.
- ↑ محمدی، رمضان، مقاله «اوس بن حذیفة بن ربیعة ثقفی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص:۱۶۲-۱۶۳.