نیایش چهلم
مقدمه
این نیایش حضرت سجاد (ع) است به هنگامی که خبر مرگ کسی را می‌شنید و یا خودش یاد مرگ می‌کرد. مرگ سنت الهی است. قرآن می‌فرماید: ﴿نَحْنُ قَدَّرْنَا بَيْنَكُمُ الْمَوْتَ وَمَا نَحْنُ بِمَسْبُوقِينَ﴾[۱].
مرگ نابودی نیست بلکه بازگشت به سوی خداست: ﴿كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَيْنَا تُرْجَعُونَ﴾[۲]. ادب اسلامی این است که وقتی خبر مرگ کسی را شنیدیم کلمه استرجاع را بخوانیم؛ یعنی بگوییم: ﴿إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ﴾[۳]. سپس با خانواده مصیبت‌زده اظهار همدردی کنیم.
امام زین العابدین (ع) زمانی که خبر مرگ کسی را می‌شنید یا خود به یاد مرگ می‌افتاد این دعا را می‌خواند. در این دعا ابتدا امام از آرزوهای خیال‌پردازانه که ما را از واقعیت زندگی دور می‌کند و باعث می‌شود برای آخرت مهیا نباشیم سخن می‌گوید. آن‌گاه توفیق عمل صالح را، که بهترین توشه راه است، طلب می‌کند و در پایان از خداوند مهربان مرگی همراه با نیکبختی و آرامش تمنا می‌کند: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اكْفِنَا طُولَ الْأَمَلِ...»؛ «ای خداوند، بر محمد و خاندان او درود بفرست و ما را از آرزوهای دور و دراز در امان دار و به صدق عمل آرزوهای ما تنگ میدان ساز، آن‌سان که ما را آرزوی آن نبود که به سر آوریم ساعتی را پس از ساعت دیگر و به پایان بریم روزی را پس از روز دیگر و بپیوندیم نَفَسی را به نَفَس دیگر و برداریم گامی را از پی گام دیگر».
«ای خداوند، ما را از فریب سراب آرزوها به سلامت دار و از شر و فساد آن ایمنی بخش و مرگ را در برابر ما بدار و روزی مباد که از یاد مرگ غافل شویم». «ای خداوند، در این جهان، آن‌چنان از عمل صالح برخوردارمان فرمای که وعده دیدار تو را با همه نزدیکی‌اش دیر شماریم و آتش اشتیاق ما در پیوستن به تو در دل زبانه کشد، آن‌سان که مرگ سرای انس ما شود که بدان دل بربندیم و آشیانه الفت ما که به سوی آن پر گشاییم و خویشاوند ما که نزدیک شدن به او را دوست بداریم. چون مرگ را بر سر ما آوری و بر ما فرود آری، ما را به چنان مهمانی نیکبخت گردان. و چون بیامد، آرامش جان ما بدو قرار ده. مهمان ما را سبب شوربختی ما مگردان و از دیدار او ما را به خواری میفکن. او را دری از درهای آمرزش و کلیدی از کلیدهای رحمت خویش قرار ده».
«ای خداوندی که جزای نیکوکاران را بر عهده گرفته‌ای، ای خداوندی که عمل مفسدان را به صلاح می‌آوری، ما را در زمره هدایت‌یافتگان بمیران، نه گمراهان. چنان کن که مرگ را به پیشواز رویم، نه ناپسندش شمریم. چنان کن که در شمار ثابتان باشیم، نه در شمار عاصیان و نه در شمار اصرارکنندگان بر گناه».
به راستی اگر اندکی در مضامین این نیایش ارجمند بنگریم، دوای درد انسان امروز را خواهیم یافت. انسانی که از یاد مرگ غافل و هراسان است و تمام همت خویش را صرف دنیای فانی می‌سازد. در نقطه مقابل انسان مؤمن در عین تلاش سازنده با یاد مرگ مأنوس است و از سرای جاوید غافل نمی‌باشد[۴].[۵]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ «ما مرگ را میان شما رقم زده‌ایم و ناتوان نیستیم» سوره واقعه، آیه ۶۰.
- ↑ «هر کسی مرگ را می‌چشد سپس به سوی ما باز گردانده خواهید شد» سوره عنکبوت، آیه ۵۷.
- ↑ «ما از آن خداوندیم و به سوی او باز می‌گردیم» سوره بقره، آیه ۱۵۶.
- ↑ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۷۵؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
- ↑ بهشتی، سید جواد، مقاله «نیایش چهلم»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۴۹۴.