شرک ذاتی
مقدمه
شرک ذاتی (یا: شرک در ذات الهی) به معنای باور به دو یا بیش از دو واجب الوجود و غنی بالذات در نظام هستی است[۱]. به نظر می‌رسد نه در عصر نزول قرآن و نه در هیچ دوره‌ای کسی چنین باوری نداشته است؛ زیرا پیروان همه مکاتب معهود شرک، در محدوده خالقیت، ربوبیت، الوهیت و عبادت مشرک هستند نه در مرتبه ذات[۲]. البته شرک ذاتی از مصادیق بارز شرک است و معتقد به آن از دایره اسلام و جهان‌بینی توحیدی خارج است و همه احکام فقهی شرک بر چنین کسی مترتب است. گرچه برخی آیه ﴿ لَا تَتَّخِذُوا إِلَهَيْنِ اثْنَيْنِ﴾[۳] را ناظر به شرک ذاتی دانسته‌اند،[۴] به نظر می‌رسد اعتقاد به ثنویّت اگرچه با شرک ذاتی بیگانه نیست، دو موضوع متفاوت‌اند، چنان‌که آیه ﴿لَوْ كَانَ فِيهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا﴾[۵] نیز به اقسام دیگر شرک ناظر است. مبارزه با شرک عبادی با انکار الوهیت غیر خدا) با این حال، آیات بیانگر توحید به وضوح شرک ذاتی را نفی می‌کنند؛[۶] از جمله آیات ﴿ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ﴾[۷]، ﴿ هُوَ اللَّهُ الْوَاحِدُ﴾[۸]، ﴿وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ﴾[۹].[۱۰]
منابع
پانویس
- ↑ تفسیر موضوعی، ج۲، ص۵۷۸، "توحید در قرآن".
- ↑ المیزان، ج۲۰، ص۳۸۹.
- ↑ «دو خدا برمگزینید» سوره نحل، آیه ۵۱.
- ↑ تفسیر سمرقندی، ج۲، ص۲۷۷.
- ↑ «اگر در آن دو (- آسمان و زمین) جز خداوند خدایانی می‌بودند، هر دو تباه می‌شدند» سوره انبیاء، آیه ۲۲.
- ↑ نک: تفسیر موضوعی، ج۲، ص۵۷۸ - ۵۷۹.
- ↑ «چیزی مانند او نیست» سوره شوری، آیه ۱۱.
- ↑ «او خداوند یگانه» سوره زمر، آیه ۴.
- ↑ «و نه هیچ کس او را همانند است» سوره اخلاص، آیه ۴.
- ↑ خراسانی، علی، مقاله "شرک"، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۶.