بحث:اسراف در قرآن

تفاوت اسراف و تبذیر

واژه تبذیر در اصل از ماده «ب ذ ر» به معنای پراکنده کردن و پاشیدن دانه است که درباره کسی که مال خود را در غیر موردش، بیهوده توزیع و تباه می‌کند و یا در معاصی صرف می‌نماید، به کار رفته است. اسراف نیز با تبذیر دارای معنایی نزدیک به هم هستند.

وجوه مختلفی در تفاوت تبذیر و اسراف بیان شده است. برخی معتقدند تبذیر انفاق مال است در جایی که شایسته نیست و اسراف صَرف مال است بیش از مقداری که شایسته است؛ به عبارت دیگر اسراف تجاوز از حد است در خرج کردن اموال و تبذیر اتلاف اموال است در غیر موضع آن. با این وجود به نظر می‌رسد از جهت لغوی و اصطلاحی فرق چندانی بین این دو واژه وجود ندارد، چنان که در برخی روایات این دو واژه در کنار هم به یک معنا و برای تأکید به کار رفته اند: «أَلَا وَ إِنَّ إِعْطَاءَ الْمَالِ‏ فِي‏ غَيْرِ حَقِّهِ‏ تَبْذِيرٌ وَ إِسْرَافٌ»، «آگاه باشید مال را در غیر جای خود صرف کردن تبذیر است و اسراف».

از طرف دیگر واژه اسراف با توجه به موارد کاربرد آن در آیات و روایات اعم از تبذیر است و تبذیر بیشتر در امور مالی کاربرد دارد در حالی که اسراف در امور غیر مالی نیز کاربرد فراوان دارد.

واژه تبذیر در قرآن کریم، فقط در دو آیه در سوره اسراء ذکر شده که در این آیات به شدت از تبذیر نهی و تبذیرکنندگان برادران شیطان در مسلک و مرام قلمداد شده‌اند: ﴿وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَلَا تُبَذِّرْ تَبْذِيرًا * إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُوا إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِرَبِّهِ كَفُورًا﴾. بر اساس این آیات شریفه، انسان در مصرف مال و روت خود به هر شکلی آزاد نیست؛ ریخت و پاش و مصرف بی‌مورد مال، کفران نعمت و حرام است. چنان که شیطان کفران نعمت‌های پروردگار را نمود. بنابراین تبذیرگران به خاطر تبعیت از هوی و هوس و غفلت از یاد خداوند متعال، همکاران و همنشینان شیطان و شیطان صفتانند، چنان که در جای دیگر فرمود: ﴿وَمَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمَنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ﴾