مبانی فهم و استنباط معانی باطن قرآن کریم (مقاله)
متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
مبانی فهم و استنباط معانی باطن قرآن کریم عنوان مقاله‌ای است به زبان فارسی که به بررسی مبانی فهم و استنباط معانی و مصادیق پنهان و ناآشکار آیات قرآن می‌پردازد. این مقالهٔ ۲۴ صفحه‌ای به قلم محمود قیوم‌زاده، قاسم فائز و عباس خبیری نگاشته شده و در فصلنامه پژوهش‌های اعتقادی کلامی (شماره ۱۷، بهار ۱۳۹۴) منتشر گشته است.[۱]
| مبانی فهم و استنباط معانی باطن قرآن کریم | |
|---|---|
 | |
| رتبه علمی | علمی پژوهشی |
| زبان | فارسی |
| نویسندگان | محمود قیوم‌زادهقاسم فائزعباس خبیری |
| موضوع | علم برگرفته از قرآن، علم برگرفته از پیامبر خاتم، علم برگرفته از امام، علم برگرفته از معصوم، علم برگرفته از اهل بیت، علم اهل بیت به قرآن، علم پیامبر خاتم به قرآن، علم امام به قرآن، علم معصوم به قرآن، علم معصوم به باطن قرآن، علم پیامبر خاتم به باطن قرآن، علم امام به باطن قرآن، علم اهل بیت به باطن قرآن، امام و قرآن، علم برگرفته از قرآن |
| مذهب | شیعه |
| منتشر شده در | فصلنامه پژوهش‌های اعتقادی کلامی |
| وابسته به | دانشگاه آزاد اسلامی |
| محل نشر | ساوه، ایران |
| تاریخ نشر | بهار ۱۳۹۴ |
| شماره | ۱۷ |
| ناشر الکترونیک | پایگاه مجلات تخصصی نور |
چکیده مقاله
- نویسندگان در ابتدای چکیده مقاله می‌نویسند: «اهمیت بحث باطن قرآن از آن جهت است که اولا بخشی از معانی و معارف قرآن مربوط به باطن آیات است و ثانیا جاودانگی قرآن ارتباط وثیقی با باطن قرآن دارد. موضوع باطن قرآن، از زوایای مختلفی قابل بررسی است؛ اما از مهمترین مباحث آن شناخت مبانی فهم و استنباط باطن قرآن است که این امر، نه تنها در شناخت گستره و مراتب بطون قرآن مؤثر است، بلکه در آگاه شدن به روش صحیح تفسیر قرآن و برخورد صحیح با روایات تفسیری، نقش مهمی را ایفا می‌نماید. دانشمندان حوزه‌های مختلف علوم اسلامی در ادوار مختلف، تعاریف مختلفی از باطن قرآن ارائه داده‌اند اما از احادیث برمی‌آید که باطن قرآن، معانی و مصادیق پنهان و ناآشکار آیات است و نیز معارفی است که در بدو امر از آیات برداشت نمی‌شود.»
- ایشان درباره هدف مقاله می‌نویسند:«نوشتار حاضر بر آن است که مبانی فهم باطن قرآن را مورد کنکاش قرار دهد. از این تحقیق حاصل می‌گردد که مهمترین مبانی فهم و استنباط باطن قرآن عبارتند از: وجود مناسبت میان معانی باطن و ظاهر آیات، نسبی بودن فهم باطن قرآن برای مخاطبان آن، و علم معصومان (ع) به همه‌ی بواطن قرآن. قرآن کریم مهمترین عامل شکل‌گیری فرهنگ و تمدن اسلامی بوده به طوری که می‌توان ادعا کرد اکثر پژوهش‌ها و تلاش‌‌ها در حوزه اندیشه اسلامی از علم صرف و نحو در ادبیات عرب تا فقه و اصول و کلام و فلسفه و عرفان بر محور آیات الهی شکل گرفته است. به عنوان مثال فلسفه که در اصل از سرزمین یونان وارد جهان اسلام شد تحت تأثیر آیات الهی قرآن و توسط اندیشمندان اسلامی هویتی اسلامی یافت و تحت تأثیر همین تعالیم قرآنی بود که واژه های یونانی فلسفه و فیلسوف به‌وسیله حکماء اسلامی به دو واژه حکمت و حکیم تبدیل گردید.»
- در ادامه چکیده آمده است: «از جایی که حکماء اسلامی معارف فلسفی یونان را کارآمد می‌دانستند و معتقد بودند همبستگی و پیوند معارف قرآنی و دینی با دستاوردهای عقلی فلسفه یونان در رشد و تعالی جامعه اسلامی تأثیری ژرف خواهد داشت به تطبیق مطالب فلسفه یونان با معارف دین اسلام روی آورده و توانستند فلسفه را بومی‌سازی کنند.»[۱]
فهرست مقاله
- چکیده؛
- طرح مسأله؛
- مبانی فهم باطن قرآن:
- وجود مناسبت میان معانی باطن و ظاهر آیات؛
- نسبی بودن فهم معانی باطن قرآن برای مخاطبان قرآن؛
- علم معصومان (ع) به همه بواطن قرآن؛
- نتیجه‌گیری؛
- فهرست منابع.
درباره پدیدآورندگان
-
عباس خبیری
(پدیدآورنده) -
محمود قیوم‌زاده
(پدیدآورنده) -
قاسم فائز
(پدیدآورنده)
- دکتر قاسم فائز، تحصیلات دانشگاهی خود را در مقطع دکتری ادبیات عرب دانشگاه آزاد اسلامی به اتمام رساند. مدیریت گروه ادبیات عرب از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس دانشگاهی به مشاوره و راهنمایی پایان‌نامه‌های دانشجویان نیز مشغول است و تا کنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشتهٔ تحریر درآورده است. «آشنایی با حدیث شیعه»، «فرهنگ عرب جاهلی از زبان قرآن» و «مرجع ضمیر در قرآن کریم و نقش آن در تفسیر» برخی از این آثار است.[۲]
- حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمود قیوم‌زاده (متولد ۱۳۴۷ ش، یزد)، تحصیلات حوزوی را نزد اساتیدی همچون آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی پیگیری کرد. او تحصیلات دانشگاهی خود را در مقطع دکتری تخصصی در رشته الهیات فلسفه و کلام اسلامی به اتمام رساند. مدیر مسئول فصلنامه پژوهش‌های اعتقادی کلامی، مدیر گروه کارشناسی ارشد حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه و عضو كميسيون تخصصی هيأت مميزه ويژه اساتيد معارف اسلامی از جمله فعالیت‌های وی است.[۳] او علاوه بر تدریس دروس حوزوی به تدریس دروس معارف، اخلاق و فلسفه اسلامی در دانشگاه نیز مشغول است[۴] و تا کنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشتهٔ تحریر درآورده است. «پیامبر اکرم (ص) و یهود مدینه رفتارهای متقابل»، «امام سجاد صحيفه سجاديه و نظام تربيتی اسلام»، «علم امام به قرآن و چگونگی آن» و «چیستی روح‌القدس و آثار آن»برخی از این آثار است.[۵]
- در مورد پدیدآورنده آقای عباس خبیری اطلاعاتی در دست نیست.