انس بن حارث
- این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل انس بن حارث (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
بسیاری انس بن حارث را به سبب حدیثی که از پیامبر(ص) شنیده، از صحابه دانسته‌اند[۱]. هر چند برخی نیز وی را از تابعین شمرده‌اند[۲]. در بین مورخان درباره نام و نسب او اختلاف است؛ از او با نام‌های “انس بن حارث بن نبیه”[۳]، “انس بن حارث کاهلی”[۴]، “مالک بن انس کاهلی”[۵] و گاه “انس بن کاهل اسدی”[۶] یاد کرده‌اند[۷]. انس را اهل کوفه دانسته‌اند[۸]. با توجه به القابی که گاه برای او ذکر می‌شود، به نظر می‌رسد از قبیله بنی اسد است. پدرش، حارث بن نبیه[۹] را نیز از اصحاب صفّه دانسته‌اند[۱۰]. درباره نسب و اجداد انس اطلاعات دقیقی در دست نیست هر چند بعضی از متأخرین با توجه به نسبت “کاهلی” که در برخی نقل‌ها به دنبال عنوان “انس بن حارث” قرار گرفته، نسب وی را کامل‌تر بیان کرده‌اند[۱۱][۱۲].
انس و روایت حدیث از پیامبر(ص)
تنها حدیثی که انس از پیامبر(ص) نقل کرده درباره پیش‌بینی شهادت امام حسین(ع) در کربلا است. اشعث بن سحیم از پدرش و او از انس بن حارث نقل می‌کند که پیامبر(ص) فرمودند: «إِنَّ ابْنِی هذا یقتَلُ بأَرْضٍ مِنْ أَرْضِ الْعِراقِ، أَلا فَمَنْ شَهِدَهُ فَلْینْصُرْهُ»[۱۳]؛ این پسر من [[[حسین]]] در سرزمینی از عراق کشته می‌شود و هر کس او را درک کند یاریش کند. در برخی روایت‌ها نام راوی حدیث از انس به جای سحیم، “سلیم” ذکر شده[۱۴] و مشخص نیست کدام اسم صحیح است[۱۵]. گفتنی است تنها این حدیث با واسطه از انس نقل شده است[۱۶][۱۷].
انس و حضور در کربلا
گفته شده انس بن حارث از افرادی بود که بعد از اقامت امام حسین(ع) در کربلا به ایشان پیوست[۱۸]. آنچه بیش از همه مشهورست اشعار و رجز خوانی انس در میدان نبردست و او پس از کشتن تعدادی[۱۹] از سپاهیان دشمن، خود نیز به شهادت می‌رسد.
اما چون نام مالک بن انس کاهلی و ابیاتش، در منابعی که پیش از قرن ششم تألیف شده‌اند، یافت می‌شود و پس از این زمان است که اشعار و رجز خوانی‌های مربوط به کربلا به انس بن حارث کاهلی نسبت داده می‌شود[۲۰]، به نظر می‌رسد “مالک بن انس کاهلی” نام صحیح فردی است که در کربلا همراه امام نبرد کرده و صاحب این اشعار و رجز خوانی‌هاست؛ هر چند گویا در کتاب‌هایی که بعدها نوشته شده و درباره شهدای کربلا به “انس بن حارث کاهلی” اشاره شده، این اسم تحریف شده است[۲۱][۲۲].
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ رجال الطوسی، شیخ طوسی، ص۲۰۱؛ رجال ابن داوود، ابن داوود:، ج۶۱، صالتاریخ الکبیر، بخاری، ج۲، ص۳۵؛ الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۱، ص۱۱۲؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۱۴۷ و الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۲۷۱.
- ↑ همچون ابو نعیم که بر این رأی است و ذهبی نیز حدیث انس را مرسل می‌داند؛ نک: اسد الغابة، ابن اثیر، ج۱، ص۱۴۶. شوشتری چنین تحلیل می‌کند که اگر عبارت "سمعت النبی" تعریف شده "قال النبی" باشد، اعتراض ابونعیم وارد است؛ نک: قاموس الرجال، شوشتری، ج۲، ص۱۹۱. گفتنی است، انس بن حارث طبق برخی نقل‌ها حدیث را با واسطه پدرش، از پیامبر(ص) نقل می‌کند. (اسد الغابة، ابن اثیر، ج۱، ص۳۴۹).
- ↑ اسد الغابة، ابن اثیر، ج۱، ص۱۴۶؛ الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۲۷۱. حلبی از انس بن حارث بن لقیط نام برده (معرفة الثقات، عجلی، ج۱، ص۲۳۶) که آن را تحریف شده انس بن حارث بن نبیه دانسته‌اند. (همان، ج۱، ص۱۷).
- ↑ رجال الطوسی، شیخ طوسی، ص۹۹؛ مناقب آل ابی طالب، ابن شهر آشوب، ج۳، ص۲۳۲ و مثیر الاحزان، ابن نما، ص۴۶.
- ↑ الامالی، شیخ صدوق، ص۲۲۴؛ روضة الواعظین، فتال نیشابوری، ص۱۸۷ و مناقب آل ابی طالب، ابن شهر آشوب، ج۳، ص۲۵۱
- ↑ این نام، بیشتر در ادعیه و زیارت‌نامه‌هایی که برای شهدای کربلا وارد شده، ذکر می‌شود. (المزار، ابن مشهدی، ص۴۹۳ و إقبال الاعمال، سید بن طاووس، ج۳، ص۳۴۶).
- ↑ گفتنی است، در برخی نقل‌های حدیث انس از پیامبر(ص) فردی به نام "انس بن سحیم یا ابی سحیم (؟)" راوی حدیث از پیامبر(ص) است که بنظر می‌رسد از درهم آمیختن نام انس و راوی او این عنوان حاصل شده است.(مثیر الأحزان، ابن نما، ص۸).
- ↑ الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۲۷۰.
- ↑ یکی از رجالیون "أنس بن حارث" را با "انس بن هزله" یکسان می‌داند. (اسد الغابة، ابن اثیر، ج۱، ص۱۴۷) شوشتری برای درست دانستن این اقوال، می‌گوید: و احتمالا "هزله" نام مادر انس باشد. (قاموس الرجال، شوشتری، ج۲، ص۱۹۱) گاه در اقوال و اشعار تاریخی، از سخنان و اشعار مالک بن حارث (حرث کاهلی) یاد می‌شود ولی قرینه ای برای یکی بودن این فرد با صحابی مورد نظر یافت نشد. (لسان العرب، ابن منظور، ج۱۴، ص۲۱۴ و تاج العروس، زبیدی، ج۱۰، ص۱۰۹).
- ↑ اسد الغابة، ابن اثیر، ج۱، ص۳۴۹.
- ↑ امین عاملی، این نسب‌نامه را نمی‌پذیرد، زیرا استناد معتبری ندارد. (اعیان الشیعه، ج۳، ص۴۹۹).
- ↑ قاسمی، رضا، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ص ۴۸۱.
- ↑ .اسد الغابة، ابن اثیر، ج۱، ص۱۴۷.
- ↑ .الثقات، ابن حبان، ج۴، ص۴۹ و الاستیعاب، ابن عبد البر، ص۱۱۲
- ↑ .گویا متن حدیث نیز نقل به معناست، زیرا در نقل‌های مشابه، عباراتی دیگر وجود دارد؛ به طور مثال، در روایتی، از حسین(ع) و کربلا نام برده شده است. (تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج۱۴، ص۲۲۴ و مثیر الاحزان، ابن نما، ص۸(.
- ↑ شاید از این روست که برخی رجالیون گفته‌اند: "فی حدیثه نظر". (الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۲۷۱) اگرچه اخبار دیگری وجود دارند که به طور ضمنی به پیشگویی شهادت امام حسین(ع) در کربلا اشاره دارد. (تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج۱۴، ص۱۹۲).
- ↑ قاسمی، رضا، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ص ۴۸۱.
- ↑ گفته‌اند، پیرمردی از خاندان بنی اسد در بادیه منتظر امام حسین(ع) بود و یکی از محققین بر آن است که وی همان انس بن حارث است. (تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج۱۴، ص۲۱۶) گاه در کتاب‌های مختلفی که درباره امام حسین(ع) نوشته شده انس را پیر مردی کهنسال توصیف کرده‌اند که برای رفتن به نبرد پارچه ای بر پیشانی بست و به میدان کارزار رفت ولی برای این گزارش، مستند تاریخی یافت نشد. (اعیان الشیعه، امین عاملی، ج۳، ص۵۰۰).
- ↑ بنا به نقل شیخ صدوق (الامالی، ص۲۲۴) هیجده نفر و به نقل ابن شهر آشوب (مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۲۵۱) چهارده نفر را کشت.
- ↑ نخستین بار ابن نما (م ۶۴۵ق) از انس بن حارث کاهلی در زمره اصحاب کربلا یاد می‌کند و پس از او منابع دیگر با استناد به او این مطلب را تکرار می‌کنند.
- ↑ می‌توان این فرضیه را نیز مطرح کرد که انس بن حارث، نام آن صحابه‌ای است که حدیث مربوط به کربلا و امام حسین(ع) را از پیامبر(ص) نقل کرده و مالک بن انس که احتمالاً فرزند اوست، فردی است که در کربلا حاضر بوده و مقتل‌نویسان از اشعار او یاد کرده‌اند؛ در حالی که در منابع متأخر، این رجز خوانی‌ها را به انس بن حارث نسبت داده‌اند. قرینه یاری‌رسان آن است که در هیچ یک از منابع، این حدیث را به نقل از "مالک بن انس کاهلی" گزارش نکرده‌اند.
- ↑ قاسمی، رضا، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ص ۴۸۲.