اهداف اخلاق در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی
- این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون اهداف اخلاق است. "اهداف اخلاق" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل اهداف اخلاق (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
اخلاق دارای اهداف واسطه‌ای و هدف غایی می‌باشد که این تقسیم از ترتب طولی اهداف قابل استخراج است؛ چرا که اخلاق، مقدمه‌ای برای تهذیب نفوس است و آن نیز مقدمه دستیابی به حقیقت معرفت الهی و مستعد ساختن نفس برای جلوه‌های توحیدی است[۱]. نظام اخلاق اسلامی در بردارنده عدل، علم و انصاف است و می‌تواند جسم و قلب انسان و دنیا و آخرت وی را آباد کند[۲].
هدف غایی
از والاترین هدف اخلاق با عنوان هدف غایی تعبیر شده است که مشتمل بر عناوینی چون حیات طیبه، قرب الی الله، خلافت الهی، انسان کامل و... می‌باشد. از این‌رو اخلاق، ساختن و رساندن انسان را از نخستین حد وجودی که به حد حیوانی متصل است، به آخرین مرتبه کمال که به افق فرشتگان نزدیک می‌باشد عهده‌دار است. در میان انسان‌ها به سبب اختلاف در اخلاق و صفات، پست‌ترین و شریف‌ترین مخلوقات وجود دارد. اخلاق می‌تواند انسان را به بالاترین مراتب کمال و صفات انسانی که همان مقام قرب الهی است برساند[۳]. هدف نهایی از تمامی علوم شرعی دستیابی به معرفت الهی و حصول حقیقت توحید در قلب انسان که همان صبغة الله است می‌باشد و هیچ رنگ و فطرتی نیکوتر از رنگ خدایی نیست ﴿صِبْغَةَ اللَّهِ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً﴾[۴] هر چند ممکن است علوم شرعی در مقدمه بودن برای این هدف، تفاوت‌هایی داشته و برخی مقدمه نزدیک و برخی دورتر یا با واسطه و بی‌واسطه باشند[۵].
اهداف مقدماتی
اخلاق مقدمه‌ای برای تهذیب نفس است و هدف آن رساندن انسان به خصلت‌های اخلاقی مانند اخلاص، تقوا، زهد، بردباری و مانند آن است که همه این موارد از اهداف مقدماتی اخلاق به شمار می‌آیند و هر یک از آنها نیز مقدمه برای رسیدن به هدف غایی اخلاق است[۶].[۷]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ امام خمینی، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۱۰-۱۱؛ آیت الله خامنه‌ای، ۲۳/۴/۱۳۷۲؛ ۴/۸/۱۳۷۹.
- ↑ ر.ک: آیت الله خامنه‌ای، ۲/۲/۱۳۷۷.
- ↑ نراقی، محمد مهدی، جامع السعادات، تحقیق سیدمحمد کلانتر، ج۱، ص۴۹-۵۰؛ ر.ک: آیت الله خامنه‌ای، ۱۹/۹/۱۳۷۵؛ مصباح یزدی، محمدتقی، اخلاق در قرآن، ج۱، ص۹۶.
- ↑ «رنگ (و نگار) خداوند را (بگزینید) و خوش‌رنگ (و نگار)تر از خداوند کیست؟ و ما پرستندگان اوییم» سوره بقره، آیه ۱۳۸.
- ↑ ر.ک: امام خمینی، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۹-۱۰.
- ↑ ر.ک: آیت الله خامنه‌ای، مکتوبات، ۱۴/۶/۱۳۷۴.
- ↑ گرامی، علی، مقاله «اخلاق»، مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی، ص ۵۷.