سلمة بن سلام در قرآن
مقدمه
سلمة بن سلام از یهودیان ساکن مدینه بود. در منابع، اطلاعات بسیار اندکی از او درج شده؛ به گونه‌ای که حتی به نام پدر او نیز اشاره‌ای نشده است، از این رو برخی وی را برادر و برخی دیگر برادرزاده عبدالله بن سلام دانسته‌اند.[۱] عبدالله بن سلام بن حارث، از احبار یهود و بنا بر برخی روایت‌ها از نسل حضرت یوسف(ع)، خیلی زود دعوت پیامبر را پذیرفت.[۲] برخی عبدالله بن سلام را از بنی‌قینقاع [۳] و برخی دیگر از یهودیان همپیمان با طایفه خزرجی قواقل دانسته و با لقب اسرائیلی (از تبار یعقوب پیامبر(ع)) از او یاد کرده‌اند، [۴] در نتیجه سلمه نیز از بنی‌قینقاع یا یهودیان خزرج شمرده خواهد شد. سلمه همچنین برادری به نام مهاجر داشت.[۵]
خاستگاه اختلاف درباره سلمه، روایات تفسیری ذیل آیه ﴿وَمَنْ يَرْغَبُ عَنْ مِلَّةِ إِبْرَاهِيمَ إِلَّا مَنْ سَفِهَ نَفْسَهُ وَلَقَدِ اصْطَفَيْنَاهُ فِي الدُّنْيَا وَإِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ﴾[۶] و آیه ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا آمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالْكِتَابِ الَّذِي نَزَّلَ عَلَى رَسُولِهِ وَالْكِتَابِ الَّذِي أَنْزَلَ مِنْ قَبْلُ وَمَنْ يَكْفُرْ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا بَعِيدًا﴾[۷] است: در هر دو گزارش، اشاره شده که سلمه برادرزاده عبدالله بن سلام بود و به نام پدرش اشاره نشده است. با این حال، شرح حال‌نویسان او را با نام سلمة بن سلام ضبط کرده‌اند و از این رو برخی بر آن‌اند که وی برادر عبدالله بن سلام بوده است.[۸] او در مدینه پیامبر(ص) را دید و اسلام آورد. در منابع اشاره‌ای به زمان اسلام‌آوردنش نشده است؛ اما از آنجا که او با دعوت عبدالله بن سلام اسلام آورده و عبدالله نیز در ابتدای ورود پیامبر(ص) به مدینه در سال نخست هجری مسلمان شده بود،[۹] احتمالاً وی نیز در همان هنگام مسلمان شده است، چنان‌که از مقاتل روایت کرده‌اند که عبدالله بن سلام دو برادرزاده خود سلمه و مهاجر را به اسلام فراخواند و به آنان گفت: شما می‌دانید که خدای متعال در تورات فرموده: همانا من از فرزندان "اسماعیل" نبی و رسولی را برمی‌انگیزم که نامش احمد است، پس هر کس به او ایمان آورد هدایت یافته و هرکه ایمان نیاورد ملعون خواهد بود، که از میان این دو سلمه اسلام را پذیرفت و مهاجر نپذیرفت؛ آن‌گاه آیه ﴿وَمَنْ يَرْغَبُ عَنْ مِلَّةِ إِبْرَاهِيمَ إِلَّا مَنْ سَفِهَ نَفْسَهُ وَلَقَدِ اصْطَفَيْنَاهُ فِي الدُّنْيَا وَإِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ﴾[۱۰] نازل شد تا بیان کند کسانی که از آیین ابراهیم(ع) روی برگردانند از نادانان خواهند بود، زیرا وی برگزیده خداست. بنابراین روایت تفسیری، سلمة بن سلام از این‌گونه نادانی مبرّا و برادرش مهاجر، بدان مبتلاست.[۱۱]
برپایه نقلی دیگر از ابن‌عباس، شماری از یهودیان از جمله سلمة بن سلام همراه عبدالله بن سلام خدمت رسول خدا(ص) آمده و گفتند: ای رسول خدا! ما به تو و کتاب تو و موسی و تورات و عُزَیر ایمان می‌آوریم؛ اما دیگر کتب و رسولان را نمی‌پذیریم. رسول خدا(ص) فرمود: اما لازم است که شما به خدا و رسولش محمد(ص) و کتابی که بر او نازل شده و نیز همه کتاب‌هایی که پیش از او نازل شده‌اند ایمان آورید. آنان گفتند: ما نمی‌پذیریم، که آیه ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا آمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالْكِتَابِ الَّذِي نَزَّلَ عَلَى رَسُولِهِ وَالْكِتَابِ الَّذِي أَنْزَلَ مِنْ قَبْلُ وَمَنْ يَكْفُرْ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا بَعِيدًا﴾[۱۲] نازل شد. در این آیه از کسانی که به خدا ایمان دارند خواسته شده به پیامبر و کتابش نیز ایمان آورند؛ همچنین بر لزوم ایمان به همه پیامبران و کتاب‌های آسمانی تصریح شده است. آنان نیز پذیرفتند که به همه انبیا و کتب آسمانی پیشین ایمان آورند.[۱۳].[۱۴].
منابع
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ الثقات، ج۳، ص۲۲۸؛ اسد الغابه، ج۲، ص۲۷۶؛ الاصابه، ج۳، ص۱۲۴.
- ↑ الثقات، ج۳، ص۲۲۸؛ اسد الغابه، ج۳، ص۱۶۰؛ سبل الهدی، ج۳، ص۳۷۹.
- ↑ السیرة النبویه، ج۱، ص۵۱۵.
- ↑ الاستیعاب، ج۳، ص۹۲۱.
- ↑ زاد المسیر، ج۱، ص۱۱۴.
- ↑ «و چه کس جز آنکه سبک مغز است از آیین ابراهیم روی می‌گرداند؟ در حالی که ما او را در این جهان برگزیده‌ایم و بی‌گمان او در جهان واپسین از شایستگان است» سوره بقره، آیه ۱۳۰.
- ↑ «ای مؤمنان! به خداوند و پیامبر او و کتابی که بر پیامبرش فرو فرستاده و کتابی که پیش از آن فرود آورده است ایمان بیاورید و هر کس به خداوند و فرشتگان او و کتاب‌های (آسمانی) وی و پیامبران او و به روز بازپسین کفر ورزد بی‌گمان به گمراهی ژرفی در افتاده است» سوره نساء، آیه ۱۳۶.
- ↑ اسد الغابه، ج۳، ص۱۶۰؛ تبصیر المنتبه، ج۲، ص۷۰۲؛ توضیح المشتبه، ج۵، ص۲۱۷.
- ↑ تاریخ خلیفه، ص۱۹؛ الاستیعاب، ج۳، ص۹۲۱.
- ↑ «و چه کس جز آنکه سبک مغز است از آیین ابراهیم روی می‌گرداند؟ در حالی که ما او را در این جهان برگزیده‌ایم و بی‌گمان او در جهان واپسین از شایستگان است» سوره بقره، آیه ۱۳۰.
- ↑ تفسیر مقاتل، ج۱، ص۱۳۹؛ زاد المسیر، ج۱، ص۱۱۴؛ مجمع البیان، ج۱، ص۳۹۷.
- ↑ «ای مؤمنان! به خداوند و پیامبر او و کتابی که بر پیامبرش فرو فرستاده و کتابی که پیش از آن فرود آورده است ایمان بیاورید و هر کس به خداوند و فرشتگان او و کتاب‌های (آسمانی) وی و پیامبران او و به روز بازپسین کفر ورزد بی‌گمان به گمراهی ژرفی در افتاده است» سوره نساء، آیه ۱۳۶.
- ↑ تفسیر بغوی، ج۱، ص۳۹۰؛ مجمع البیان، ج۳، ص۱۹۱-۱۹۲؛ الدر المنثور، ج۲، ص۲۳۴.
- ↑ ذاکری، محمد تقی، مقاله «سلمة بن سلام»، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۱۵.