املاک

املاک از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: املاک در قرآن - املاک در حدیث - املاک در فقه اسلامی - املاک در فقه سیاسی - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

املاک، در صدر اسلام، از نظر نحوه مالکیت، بر سه گونه شخصی، عمومی و دولتی، به قرار ذیل طبقه‌بندی شده بود:

1. املاک شخصی که عبارت بود از:
   1. زمین‌هایی که مالکان آن، به میل خود، اسلام آورده بودند؛
   2. زمین‌های موات که به وسیله افراد آباد شده بود؛
   3. زمین‌های صلح که مالکان اولیه آن، مالکیت خود را در قرارداد صلح، برای خویش حفظ کرده بودند.
2. املاک عمومی، متعلق به جامعه اسلامی که شامل موارد زیر بود:
   1. تمامی زمین‌هایی که سپاه اسلام، با جنگ تصرف کرده‌اند؛
   2. زمین‌هایی که طبق قرارداد صلح، مالکیت آن به مسلمانان واگذار شده بود؛
3. املاک دولتی - اراضی انفال، متعلق به دولت اسلامی - به شرح زیر بوده است:
   1. اراضی موات اصلی - زمینی که هرگز کسی آن را آباد نکرده بود-؛
   2. زمین‌هایی که خود، به صورت طبیعی آباد شده بودند؛ مانند جنگل‌ها و سواحل دریاها؛
   3. زمین‌های بدون مالک که شامل زمین‌های نوظهور "مستجدّه" نیز هست؛ مانند جزیره‌هایی که بخاطر پایین رفتن آب، پدیدار گشتند؛
   4. زمین‌هایی که بدون درگیری و جنگ، به تصرف سپاه اسلام در آمده بود؛
   5. زمین‌هایی که در جنگ، بدون اذن امام تصرف شده بود؛
   6. اقطاعات و املاک شخصی پادشاهان سرزمین‌های فتح شده.

منابع

• فروتن، اباصلت، مرادی، علی اصغر، واژه‌نامه فقه سیاسی