ابوغلیظ بن امیه بن خلف

مقدمه

کنیه او - شاید به تصحیف - ابوعلیط^[۱] نیز گفته شده است. در اینکه نام او نشید^[۲]، نشیط، عنبسه، یا اینکه او فرزند مسعود بن أمیة بن خلف یا ابوامیه عنبسه است، اختلاف‌هایی دیده می‌شود که به سبب نقل مختلف راویان حدیث او درباره‌اش به وجود آمده است^[۳]. ابن حجر^[۴] روایتی که فرد مورد بحث را ابوغلیظ بن أمیة بن خلف معرفی کرده، مورد اطمینان یافته است. ابن اثیر^[۵] این کنیه را به نقل از ابوموسی در شمار صحابه آورده است. عبدالله بن معاویه^[۶] به سند خود از ابو غلیظ چنین نقل کرده که رسول خدا (ص) در دستان من پرنده صُرَد^[۷] دید و فرمود: «این نخستین پرنده‌ای است که روز عاشورا روزه گرفت»^[۸].

ابن جوزی^[۹] این روایت را از احادیث ساختگی برشمرده و می‌گوید:

عبدالله بن معاویه تضعیف شده است.
بخاری احادیث او را ناشناخته، و عقیلی روایاتی دانسته که هیچ اصل و اساسی ندارند.
در میان صحابه، کسی با نام عنبسه یا کنیه ابوغلیظ یا ابوعلیط وجود ندارد. ابن جوزی می‌افزاید از شواهد ساختگی بودن این حدیث این است که روزه‌داری پرنده معنا ندارد. ابن اثیر^[۱۰] نیز با اشاره به اینکه این حدیث هم مانند نام راوی آن غلیظ است! این روایت را نقد کرده است. ابوداوود^[۱۱] ابوغلیظ را از خاندان مسعود بن خلف جمحی می‌داند.^[۱۲]

↑ ذهبی، ج۲، ص۱۹۱؛ ابن حجر، ج۷، ص۲۵۷ و ۲۶۳.
↑ ابن حجر، ج۶، ص۳۳۶.
↑ مزی، ج۱۶، ص۱۶۱؛ ابن حجر، ج۴، ص۶۱۰ و ج۷، ص۲۶۳.
↑ ابن حجر، ج۷، ص۲۵۷.
↑ ابن اثیر، ج۶، ص۲۳۴.
↑ بن موسی بن ابی غلیظ بصری م. ۲۴۰ یا ۲۴۳؛ ابن حبان، ج۸، ص۳۵۹؛ مزی، ج۱۶، ص۱۶۳.
↑ پرنده‌ای است که گنجشک شکار می‌کند. به فارسی ورکاک است؛ ر. ک: دهخدا، صرد.
↑ ابن جوزی، ج۲، ص۲۰۴؛ ابن اثیر، ج۶، ص۲۳۴؛ ابن حجر، ج۷، ص۲۶۳.
↑ ابن جوزی، ج۲، ص۲۰۴؛ نیز ذهبی، ج۲، ص۱۹۱.
↑ ابن اثیر، ج۶، ص۲۳۴.
↑ ابوداوود، ج۱، ص۳۴۸.
↑ هدایت‌پناه، محمد رضا، مقاله «ابوغلیظ بن امیه بن خلف»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۴۶۴.