ابوقیس بن فاکه قریشی در قرآن

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

ابوقیس در شأن نزول

مفسران در ذیل دو آیه، از ابوقیس سخن به‌میان آورده‌اند:

  1. در ذیل آیه ﴿إِنَّ الَّذِينَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ ظَالِمِي أَنْفُسِهِمْ قَالُوا فِيمَ كُنْتُمْ قَالُوا كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الْأَرْضِ قَالُوا أَلَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةً فَتُهَاجِرُوا فِيهَا فَأُولَئِكَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَسَاءَتْ مَصِيرًا[۱] طبری می‌گوید: آیه درباره عده‌ای از جوانان مرتد، از ‌جمله ابوقیس‌ بن ‌فاکه نازل شده است.[۲] طبرسی به نقل از ابوحمزه ثمالی آورده است که آیه درباره گروهی از مردم است که به اسلام گرویده بودند؛ امّا در بدر با مشرکان همراه شدند و گویا ابوقیس‌ بن فاکه از‌ جمله آنان بوده ‌است[۳].
  2. طبری در ذیل آیه ﴿إِذْ يَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ غَرَّ هَؤُلَاءِ دِينُهُمْ وَمَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ[۴] از مجاهد نقل کرده است که آیه، درباره گروهی از قریش از‌ جمله ابوقیس‌ بن ‌فاکه است. [۵] طبرسی [۶] و آلوسی [۷] نیز آیه را در همین باره دانسته‌اند. مجلسی، تفصیل داستان شأن نزول را چنین آورده است: عده‌ای از جوانان قریش در مکّه اسلام آوردند؛ امّا پدرانشان، آنان را زندانی کردند و مانع هجرتشان شدند. آنان هنگامه بدر با قریش خارج شدند؛ در‌حالی‌ که در تردید و نفاق بودند. از‌ جمله آنان ابوقیس‌ بن‌ فاکه بود. اینان چون به یاران اندک رسول خدا نظر کردند، گفتند: اینان تهی‌دستان‌اند و دینشان آنان را فریفته و هم اکنون کشته می‌شوند که خداوند این آیه را درباره آنان نازل فرمود[۸].[۹]

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

  1. «از کسانی که فرشتگان جانشان را در حال ستم به خویش می‌گیرند، می‌پرسند: در چه حال بوده‌اید؟ می‌گویند: ما ناتوان شمرده‌شدگان روی زمین بوده‌ایم. می‌گویند: آیا زمین خداوند (آن‌قدر) فراخ نبود که در آن هجرت کنید؟ بنابراین، سرای (پایانی) اینان دوزخ است و بد پایانه‌ای است» سوره نساء، آیه ۹۷.
  2. جامع‌البیان، مج‌۴،، ج‌۵، ص‌۳۱۷و۳۱۹.
  3. مجمع‌البیان، ج۳، ص۱۵۰.
  4. «و (یاد کن) آنگاه را که منافقان و بیماردلان می‌گفتند: اینان را دینشان فریفته است در حالی که هر کس بر خداوند توکّل کند بی‌گمان خداوند پیروزمندی فرزانه است» سوره انفال، آیه ۴۹.
  5. جامع‌البیان، مج‌۶، ج‌۱۰، ص‌۲۹.
  6. مجمع‌البیان، ج‌۴، ص‌۸۴۶.
  7. روح‌المعانی، مج‌۶، ج‌۱۰، ص‌۲۳.
  8. بحارالانوار، ج‌۱۹، ص‌۲۵۵.
  9. واسعی، سید علی رضا، مقاله «ابوقیس بن فاکه بن مغیره قریشی»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۲، ص 45-46.