اجابت در معارف و سیره سجادی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث اجابت است. اجابت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اجابت در قرآن - اجابت در حدیث - اجابت در کلام اسلامی - اجابت در معارف دعا و زیارات - اجابت در معارف و سیره سجادی - اجابت در معارف و سیره رضوی - پرسش‌های مرتبطمقدمه
اجابت به معنای پاسخ گفتن، پذیرفتن، و درخواست کسی را قبول کردن است[۱]. جواب در مقابل سؤال می‌آید و سؤال بر دو گونه است: اول به معنای پرسش کردن، که جواب آن به صورت سخن و گفتار است. مانند 
أَجِيبُوا دَاعِيَ اللَّهِ
[۲]. دوم به معنای تقاضای کمک و درخواست چیزی کردن، که پاسخ آن انجام تقاضای شخص سائل است، مانند: قَالَ قَدْ أُجِيبَتْ دَعْوَتُكُمَا فَاسْتَقِيمَا[۳]. بر این پایه می‌توان گفت هر دعایی دو رکن دارد؛ نخست، خواستن، که از سوی نیایشگر صورت می‌گیرد، و دوم، پاسخ دادن، که خداوند متعال آن را تضمین نموده است. علی S فرمود: چنین نیست که خداوند، درِ دعا را بگشاید و درِ اجابت را ببندد؛ چراکه خود می‌فرماید: بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را[۴]. امام زین‌العابدین S در زیارت امین‌الله می‌گوید: «بارخدایا!... صدای دعاکنندگان به سوی درگاه تو فراز می‌آید، و درهای اجابت برایشان باز است، و دعای کسی که با تو مناجات کند مستجاب است»[۵]. از بررسی مجموعه آیات و روایات و نیایش‌های امام سجاد S به دست می‌آید که برای اجابت دعا هیچ چیز جز تحقق حقیقت دعا و اینکه تنها از خدا خواسته شود- نه غیر آن- لازم نیست[۶].
حقیقت دعا عبارت است از این که نیایشگر خود را در برابر خداوند متعال نیازمند مطلق ببیند و دلش را از غیر او خالی گرداند[۷]. تأکید امام سجاد S بر حالت اضطرار در دعا[۸] و اینکه خطاب به خداوند می‌گوید: تویی که هنگام بیچارگی و (اضطرار)، دعایم را اجابت نمودی، برای این است که تا وقتی انسان در تنگنای درماندگی نیفتد و در رسیدن به خواسته‌اش به گزینه‌های متعدد توجه داشته باشد، درخواستش خالصانه نخواهد بود[۹].
شرط دیگرِ دعای راستین، چنان‌که در دعاهای ۲۰، ۲۲ و ۵۲ از صحیفه مورد توجه قرار گرفته، اخلاص در دعا و درخواست کردن تنها از خداوند پاک است و این زمانی حاصل می‌شود که نیایشگر از تمامی اسباب و علل ظاهری دست بکشد و دلش را تنها به خداوند بپیوندد، اما کسی که دلش را تنها به اسباب و علل ظاهری و یا به آنها و به خداوند با هم پیوند دهد، پروردگارش را نخوانده بلکه دیگری را خوانده است[۱۰]. بر این پایه، روشن می‌شود که چرا به رغم باور به استجابت دعا از سوی خداوند، که در دعاهای ۱۱، ۵۱ و... مورد تأکید قرار گرفته است، امام سجاد S از خدا طلب اجابت می‌کند: «دعایم را مستجاب کن”[۱۱]. این درخواست در عین حال که نوعی ادب در پیشگاه خداوند به حساب می‌آید به این معناست که می‌گوییم: خداوندا، کاستی‌های عمل مرا نادیده بگیر و به فضل خویش دعایم را بپذیر. آمین رب‌العالمین[۱۲][۱۳][۱۴]
منابع
پانویس
- ↑ مفردات الفاظ القرآن.
- ↑ «ای قوم! پاسخ فراخواننده به خداوند را بدهید» سوره احقاف، آیه ۳۱.
- ↑ «فرمود: دعای شما پذیرفته شد پس پایداری ورزید» سوره یونس، آیه ۸۹.
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۴۳۵.
- ↑ کامل الزیارات، ص۹۳.
- ↑ صحیفه سجادیه، دعاهای ۲۰، ۲۲ و ۲۸.
- ↑ مصباح‌الشریعة، ص۱۲۹؛ بحارالانوار، ج۹۳، ص۳۲۳.
- ↑ نیایش پنجاه و یکم.
- ↑ المیزان، ج۱۵، ص۳۸۱.
- ↑ المیزان، ج۱۵، ص۳۸۱.
- ↑ دعاهای ۱۰، ۱۳، ۱۴، ۲۵، ۴۶ و ۵۱.
- ↑ همچنین نک: مدخل‌های دعا و مناجات، حاجت، رازگویی و نیازخواهی.
- ↑ بحارالانوار، محمدباقر مجلسی، چاپ دوم، نشر مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ ق؛ راهنمای موضوعی صحیفه سجادیه، علی شیروانی، معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش؛ صحیفه سجادیه، امام زین‌العابدین S، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، ۱۳۸۵ ش؛ فرهنگ‌نامه موضوعی صحیفه سجادیه، سیداحمد سجادی، مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۵ش، قرآن کریم، ترجمه سیدعلی موسوی گرمارودی، انتشارات قدیانی، چاپ دوم، ۱۳۸۴ ش؛ کامل الزیارات، جعفر بن محمد قمی (ابن‌قولویه)، تحقیق سیدجواد قیومی، قم: الفقاهه ۱۴۱۷ ق؛ مصباح‌الشریعة و مفتاح‌الحقیقة، منسوب به امام صادق S، تحقیق حسن مصطفوی، نشر قلم، ۱۳۶۳ ش؛ نهج‌البلاغه، ترجمه سیدجعفر شهیدی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۸۰ ش؛ مفردات الفاظ القرآن، راغب اصفهانی، ترجمه مصطفی رحیمی نیا، نشر سبحان، ۱۳۸۸ ش؛ المیزان فی تفسیر القرآن، سیدمحمدحسین طباطبایی، قم، اسماعیلیان، ۱۳۹۴ ق.
- ↑ باقری‌فر، علی، مقاله «اجابت»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۳۳.