اغلب بن جشم بن عمرو بن عبیده عجلی
اغلب بن جشم بن عمرو بن عبیده عجلی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اغلب بن جشم بن عمرو بن عبیده عجلی در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
وی از تیره سعد بن عجل بن لجیم از قبیله بکر بن وائل[۱] و از شعرای حماسه‌سرا است که بدین جهت به او اغلب الراجز نیز گفته‌اند [۲]. او نخستین شاعری است که رجزهای طولانی ساخت، و شعرای بعد، از سبک او تقلید کردند[۳]. زرکلی[۴] به نقل از آمدی گفته است: طولانی‌ترین و صحیح‌ترین رجزها از اوست. بکری گفته است: او آخرین شخص از معمرین جاهلیت است. چنان که مرزبانی نیز او را در شمار شاعران مخضرم یاد کرده است[۵]. ابن ماکولا[۶] و زبیدی[۷] نام پدر او را جشعم آورده‌اند در حالی که تمام منابعی که به نام «اغلب» اشاره کرده‌اند نام پدر او را «جشم» گفته‌اند، بنابراین جشم به جشعم تحریف شده است. در ضبط «اغلب» نیز دو وجه، «اَغلب» و «أُغلب» را از ابن کلبی و دارقطنی، نقل کرده است[۸].
ابن حجر[۹] او را در قسم صحابه آورده، اما گفته است احدی او را در شمار صحابه نیاورده است، در حالی که ابن حزم[۱۰] تصریح به صحابی بودن او کرده و ابن اثیر[۱۱] نیز او را در کتاب خود آورده است. ظاهر ابن حجر اندک دلیل ابن اثیر را در صحابی بودن اغلب نپذیرفته و به همین جهت به نقل از ابن قتیبه گفته است: اغلب بن جشم، اسلام آورد و مهاجرت کرد، اما مراد ابن قتیبه از «هاجر» هجرت نزد رسول خدا (ص) نیست، ممکن است مراد او هجرت به مدینه بعد از رحلت رسول خدا (ص) باشد، و شاهدش هم این است که دیگر صحابه‌نگاران او را در شمار صحابه ذکر نکرده است[۱۲] و همین احتمال سیب شده نام اغلب در قسم سوم - مخضرمین -[۱۳] نیز بیاید، در حالی که تصریح به صحابی بودن اغلب شده است و انصراف در «هاجر» هم هجرت در زمان رسول خدا است؛ بنابراین صحابی دانستن اغلب خالی از قوت نیست.
اغلب بن جشم اسلام آورد و مسلمان خوبی شد، سپس همراه سعد بن ابی وقاص به عراق رفت و در کوفه ساکن شد و در نبرد نهاوند کشته شد و در همان جا مدفون گشت[۱۴]. هنگامی که مغیرة بن شعبه، والی کوفه بود، عمر بن خطاب، از او خواست از شعرهایی که شعرای کوفه درباره اسلام گفته‌اند، برایش بفرستد. مغیره، دنبال شعرا فرستاد تا شعرهای خود را بیاورند. لبید بن ربیعه عامری، سوره بقره را در صحیفه‌ای نوشت و گفت خداوند قرآن را به جای شعر به ما عطا کرد. اغلب بن جشم نزد مغیره آمد و با شعر زیر از او پرسیذ رجز بگوید یا قصیده:
| اَرَجَزاً تُرِيدُ أَمْ قصيداً | لَقَد طَلَبْتُ هَيِّناً مَوْجُوداً |
مغیره شعر اغلب را با کار لبید برای عمر گزارش کرد، عمر به مغیره نوشت: پنج هزار درهم از عطای اغلب کم و به عطای لبید اضافه کن[۱۵]. در منابع تفسیری به برخی از اشعار اغلب بن جشم استناد شده است[۱۶]. از شعرهای اغلب در مذمت ازدواج سجاح و مسیلمه کذاب است[۱۷][۱۸]
منابع
پانویس
- ↑ ابن کلبی، ج۱، ص۲۷؛ ابن قتیبه، ص۹۷.
- ↑ ابن حجر، ج۱، ص۲۴۹.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، ج۲۱، ص۳۳.
- ↑ زرکلی، ج۱، ص۳۳۵.
- ↑ ابن حجر، ج۱، ص۲۴۹.
- ↑ ابن ماکولا، ج۶، ص۵۱.
- ↑ زبیدی، ج۸، ص۲۳۰.
- ↑ ابن ماکولا، ج۶، ص۵۱.
- ↑ ابن حجر، ج۱، ص۲۴۹.
- ↑ جمهره، ص۳۱۳.
- ↑ ابن اثیر، ج۱، ص۲۶۲.
- ↑ ابن حجر، ج۱، ص۲۴۹.
- ↑ ابن حجر، ج۱، ص۳۴۹.
- ↑ ابن اثیر، ج۱، ص۲۶۲؛ ذهبی، تجرید، ج۱، ص۲۵؛ مجلسی، ج۸۹، ص۱۳۳.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، ج۱۵، ص۳۵۸.
- ↑ قرطبی، ج۱۷، ص۱۹۷؛ طوسی، ج۷، ص۲۰؛ طبرسی، ج۶، ص۳۱۹.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، ج۲۱، ص۳۶.
- ↑ محمدی، رمضان، مقاله «اغلب بن جشم بن عمرو بن عبیده عجلی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص:۱۱۲.