بحث:سوره حمد
سوره حمد
صراط مستقیم علی(ع)
﴿اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ﴾[۱] (خدایا!) ما را به راه راست هدایت کن.
روایت اهل تسنّن: «عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) لِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ: أَنْتَ الطَّرِيقُ الْوَاضِحُ وَ أَنْتَ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِيمُ، وَ أَنْتَ يَعْسُوبُ الْمُؤْمِنِينَ»[۲]؛ «ابن‌عباس میگوید: رسول خدا به علی بن ابی طالب(ع) فرمود: تویی راهِ روشن، تویی صراطِ مستقیم، و تویی رئیس و سرور و سیّدِ مؤمنان». از روزی که خداوند متعال انسان را آفرید و او را در زمین جای داد، برنامه انسان‌سازی را نیز به او عرضه کرد. پیامبران یکی پس از دیگری آمدند و با جان‌فشانی و فداکاریِ بی‌نظیر، مکتب توحید را به مردم آموختند تا عبادت و پرستش، مخصوصِ خدا باشد و شرک و طاغوت از صفحه روزگار محو گردد. توحید و عبادتِ پروردگارِ یکتا هدفِ مشترکِ تمام پیامبران الهی بود: ﴿قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا﴾[۳]؛ «بگو: ای اهل کتاب! بیایید به سوی سخنی که میان ما و شما یکسان است [و همه کتاب‌های آسمانی و پیامبران آن را ابلاغ کردند] که: جز خدای یگانه را نپرستیم و چیزی را شریکِ او قرار ندهیم». فقط خدا می‌داند که چه سرهای مقدسی از بدن جدا شد و چه خون‌های پاکی جاری گردید تا یکتاپرستی در بین مردم حاکم شود. هنوز ندای حضرت مسیح از سرزمین‌های بنی اسرائیل به گوش می‌رسد که: ﴿إِنَّ اللَّهَ رَبِّي وَرَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ هَذَا صِرَاطٌ مُسْتَقِيمٌ﴾[۴]؛ «یقیناً خدا پروردگار من و پرودگار شماست، پس او را بپرستید؛ این است راهِ راست».
اما این بندگی انبیا و اولیا و دعوت آنها به سوی بندگی خدا قطعاً بدون ولایت الهی که همان ولایت مولا امیرالمؤمنین(ع) است امکان‌پذیر نبود. امام باقر می‌‌فرماید: «وَلاَيَتُنَا وَلاَيَةُ اللَّهِ الَّتِي لَمْ يَبْعَثِ اللَّهُ نَبِيّاً قَطُّ إِلاَّ بِهَا»[۵]؛ «ولایت ما همان ولایت خداست که هرگز خداوند پیامبری را بدون آن به پیامبری مبعوث نکرد»؛ لذا اگر در روایات می‌‌بینیم که پیامبر اکرم(ص) به علی(ع) می‌‌فرماید: «تویی راه روشن و تویی راه راست»، و ابوبریده در تفسیر آیه شریفه میگوید: «منظور از «صراط» صراطِ محمد و آل اوست»[۶] به این دلیل است که ولایت ایشان تنها راه بندگی خداست، چه در گذشته تاریخ و چه در آینده تا قیامت. از این راه است که می‌‌توان به سوی خدا رفت، بندگی او کرد و سعادت ابدی را به دست آورد.[۷]
نعمتِ ولایت
﴿صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلَا الضَّالِّينَ﴾[۸] راهِ کسانی که به آنان نعمت دادی، نه کسانی که بر آنان غضب کردی و نه گمراهان.
روایت اهل تسنّن: «قَالَ عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ زَيْدِ بْنِ أَسْلَمَ، عَنْ أَبِيهِ: فِي قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: ﴿صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ﴾ قَالَ: النَّبِيُّ وَ مَنْ مَعَهُ وَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ وَ شِيعَتُهُ»[۹]؛ زید بن اسلم میگوید: منظور از کسانی که خداوند به آنان نعمت داده است عبارت‌اند از: پیامبر و کسانی که همراهِ او بودند، و علی بن ابی طالب(ع) و شیعیانش». در میانِ نعمت‌های بی‌شمارِ الهی نعمتِ ولایت برترین نعمتِ پروردگار است؛ زیرا صراط مستقیم خدا و راه روشن بندگی اوست و سعادت دنیا و آخرتِ انسان را ضمانت می‌کند. آنگاه که خدای متعال نعمتِ ولایتِ علی(ع) را به همه جهانیان ارزانی داشت، انبیا، صدّیقان، شهدا و صالحان از همگان سبقت گرفتند و بر صراطِ ولایت ثابت‌قدم ماندند و مصداقِ ﴿الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ﴾ گردیدند؛ لذا خداوند متعال در سوره نساء در حقّ آنان می‌‌فرماید: ﴿وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقًا﴾[۱۰]؛ «و کسانی که از خدا و پیامبر اطاعت کنند در زمره کسانی از پیامبران و صدّیقان و شهیدان و شایستگان خواهند بود که خدا به آنان نعمت داده است، و اینان نیکو رفیقانی‌اند!».
ابلیس و دشمنانِ ولایت در کمین این راهِ روشن الهی و صراط مستقیم نشسته‌اند. بنی‌امیه و پیروانِ ابوسفیان سال‌ها بر منبر رسول خدا(ص) کسی را لعن کردند که حضرتش درباره او فرموده بود: «أَنْتَ الطَّرِيقُ إِلَى اللَّهِ وَ أَنْتَ النَّبَأُ الْعَظِيمُ وَ أَنْتَ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِيمُ»[۱۱]؛ «تویی راه به سوی خداوند و تویی آن خبرِ بزرگ و تویی راهِ راست». حضرت علی(ع) در نامه‌ای به معاویه نوشت: «وَ اللَّهِ لَقَدْ أَخْبَرَنِي رَسُولُ اللَّهِ(ص) وَ عَرَّفَنِي أَنَّهُ رَأَى عَلَى مِنْبَرِهِ اثْنَيْ عَشَرَ رَجُلًا أَئِمَّةَ ضَلَالٍ مِنْ قُرَيْشٍ يَصْعَدُونَ مِنْبَرَ رَسُولِ اللَّهِ(ص) وَ يَنْزِلُونَ عَلَى صُورَةِ الْقُرُودِ يَرُدُّونَ أُمَّتَهُ عَلَى أَدْبَارِهُمْ عَنِ الصِّرَاطِ الْمُسْتَقِيمِ»[۱۲]؛ «به خدا قسم! رسول خدا به من خبر داد که در خواب دوازده نفر از قریش را دید که به شکل میمون بودند و از منبر رسول خدا بالا و پایین می‌‌رفتند. آنها مردم را از صراط مستقیم باز می‌دارند و مردم را به جاهلیت برمی‌گردانند». اما آنان نه‌تنها نتوانستند یادِ علی(ع) را از بین ببرند بلکه خورشیدِ فضایلش روزبه‌روز درخشان‌تر شد.[۱۳]
منابع
پانویس
- ↑ «راه راست را به ما بنمای» سوره فاتحه، آیه ۶.
- ↑ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ج۱، ص۷۶، ح۸۸.
- ↑ «بگو: ای اهل کتاب! بیایید بر کلمه‌ای که میان ما و شما برابر است هم‌داستان شویم که: جز خداوند را نپرستیم و چیزی را شریک او ندانیم» سوره آل عمران، آیه ۶۴.
- ↑ «بی‌گمان خداوند، پروردگار من و شماست؛ او را بپرستید، این، راهی است راست» سوره آل عمران، آیه ۵۱.
- ↑ محمد بن حسن صفار، بصائر الدرجات، ج۱، ص۷۵، ح۷.
- ↑ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ج۱، ص۷۴، ح۸۶.
- ↑ سیف اللهی، حسین، امیرمؤمنان در آیینه قرآن، ص۲۶
- ↑ «راه آنان که به نعمت پرورده‌ای؛ که نه بر ایشان خشم آورده‌ای و نه گمراه‌اند» سوره فاتحه، آیه ۷.
- ↑ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ج۱، ص۸۵، ح۱۰۵.
- ↑ «و آنان که از خداوند و پیامبر فرمان برند با کسانی که خداوند به آنان نعمت داده است از پیامبران و راستکرداران و شهیدان و شایستگان خواهند بود و آنان همراهانی نیکویند» سوره نساء، آیه ۶۹.
- ↑ شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا(ع)، ج۲، ص۶، ح۱۳.
- ↑ کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ج۲، ص۷۶۶.
- ↑ سیف اللهی، حسین، امیرمؤمنان در آیینه قرآن، ص۲۸