بحث:منابع و راه‌های دست‌یابی معصوم به علم غیب چیستند؟ (پرسش)

امين فتحي

مطلق علوم و تعلیمها در قرآن کریم به خداوند متعال منتهی می شود ،و اوست که به پیامبراسلام،بطورمستقیم«علمک ما لم تکن تعلم»(نساء،113)و یا غیر مستقیم«علمه شدیدالقوی»(نجم،5)-بنا بر یک نظریه و تفسیر-آموخت،و بر پایه روایات صحیح و متواتر،آن حضرت و اهل بیت مطهرش،جزو «والراسخون فی العلم»(آل عمران،7)بوده و مصداق کامل "صاحبان علم" در آیه شریفه«شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ وَالْمَلَائِكَةُ وَأُولُو الْعِلْمِ قَائِمًا بِالْقِسْطِ...»(آل عمران،18)و مصداق اختصاصی"علم داده شد گان" در «بَلْ هُوَ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ...»(عنکبوت،49) می باشند.در این آیه، دو نکته مهم نیز قابل تامل است یکی تعبیر ویژه "أُوتُوا الْعِلْمَ" است، یعنی علم اینها-علم کامل یا ویژه-لدنی و عطای ربانی است، و دیگری اشاره به اینکه کل آیات الهی به شکل مستدل و روشن در سینه سینایی این بزرگواران نه تنها جای گرفته، بلکه دل اینها ظرف معارف وحیانی و کتاب آسمانی است.و امام علی(ع) و فرزندان پاکش عینیت بخش روشن، "حاملان علم قرآن" درآیه « قُلْ كَفَىٰ بِاللَّهِ شَهِيدًا بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَمَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ»می باشند.اینها وارثان حقیقی کتاب الهی و علوم پیامبر(ص)،بر اساس آیه« ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتَابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنَا مِنْ عِبَادِنَا»(فاطر،32)و روایات متواتر فریقین از جمله حدیث شریف ثقلین بوده و "بیانگران معصومانه" قرآنی که تبیین هرچیزی در آن است، و به عبارتی دیگر، قرآنِ ناطقِ کتابِ صامتند: « وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِكُلِّ شَيْءٍ». پس در یک جمع‌بندی می شود گفت که علوم معصومان(ع)، یا از منابع مکتوب است، مثل قرآن و تفسیر، تأویل و تبیین ویژه آن به امام علی(ع)، که از آن حقیقت به « "کتاب جامعه" یاد می شود و علوم انبیاء و اوصیاء، که از طریق پیامبر به ایشان منتقل شده و "کتاب جفر" نامیده می شود و مانند "مصحف فاطمه(س)" »(خرازی،سید محسن،1372، بدایة المعارف الالهیة فی شرح عقائد الامامیة،ج2 41-43).و نظایر آن، و یا از منابع مسموع می باشد، مثل سنت و آموزه های عادی پیامبر(ص)،و شنیدن از فرشتگان، که به خاطر این واقعیت از ائمه به "محدثون" یاد شده است، و یا از طریق و الهامات غیبی و اشراقات باطنی و یا مشاهده از راه لوح نورانی و دریافت با تاییدات روح القدس، آنگاه که بخواهند و مانند اینها.و اسناد این مباحث بسیار و مشهور است از جمله کتاب "اصول کافی" و "بصائرالدرجات" و غیره.که به نمونه هایی از آن روایات ،جهت توضیح ابعاد و طرق علم ائمه اشاره می شود:از امام‌باقر(ع)روایت شده که فرمود: «خداوند حلال و حرام و تأويل قرآن را به رسولش تعليم داد و پيامبر نيز همه علمش را به علي(ع) آموخت. سپس آن علم به ما رسيده است».همچنین فرمودند«اي جابر اگر ما به رأي و هواي خود بر مردم حكم مي‌كرديم جزو هلاك‌شدگان مي‌شديم لكن ما مردم را براساس آثار و اصول علمي كه از رسول خدا(ص) به ما به ارث رسيده فتوا مي‌دهيم...»(بصائر‌الدرجات/ ص330 و 336 و 340).شخصي مي‌گويد از «امام‌ ابي‌الحسن(ع) سؤال كردم: هر سخني كه مي‌گوئيد در قرآن و سنت وجود دارد يا از رأي خود مي‌گوئيد؟ فرمودند: هر آنچه كه مي‌گوئيم در كتاب خدا و سنت رسول خدا هست»(بصائرالدرجات/ 342).از امام‌صادق(ع))نیز روایت شده که فرمودند: «رسول خدا(ص)، علي(ع) را باب علمي آموخت كه هزار در به رويش باز شد و از هر درش هزاران در ديگر»(بصائرالدرجات/ ص343). از امام‌صادق(ع) روایت شده است که فرمودند: «ما خزانه‌دار علم خدا و مترجم امر خدائيم، ما مردمي معصوم هستيم كه خداوند مردم را به فرمانبري ما امر فرموده و از نافرماني ما نهي كرده است. ما حجت رسائيم بر هركه زير آسمان و روي زمين است(کلینی،1387،اصول كافي،ترجمه آیت الله کمره ای،ج 2 337).«حضرت ابوالحسن(ع) فرمودند: ائمه، علماء، صادقون، مفهَّمون و محدثون‌اند»(کلینی،1387،اصول كافي،ترجمه آیت الله کمره ای،ج 2: 341).بر اساس روایات متواتر از پیامبر و اهل بیتش علماء می تواند اشاره باشد به آية شريفة «انما یخشی الله من عباده العلماء»(28،فاطر).و صادقون اشاره به آية شريفة «كونوا مع‌الصادقين»(119،توبه).و مفهّم يعني كسي كه تفسير و تأويل قرآن را پيامبر به او فهمانيده است.و محدثّ يعني از غيب به امام حديث و الهام مي‌رسد.(بعضي اخبار را فرشتگان به امام عرضه مي‌دادند).مفضل بن عمر می گوید،از امام کاظم(ع) سوال کردم که «از امام صادق(ع) برای ما اینگونه روایت شده که علم ما سه گونه هست...حضرت فرمودند: "غابر" یعنی علوم گذشته که می دانیم ،اما "مزبور"-مکتوب- یعنی علومی که خواهد آمد و اما "نکت در قلوب" همان الهام است و"نقر در اسماع" تاثیر و بانگ در گوش از فرشته است»(کلینی،1387،اصول كافي،ترجمه آیت الله کمره ای،ج 2: 316).

منبع: مقاله کتاب مبین، منشای ولایت تشریعی معصومین (ع) (جستاری در حق قانون گذاری پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) با تاکید بر کتاب مبین)

https://www.civilica.com/Paper-GHADIRCONF02-GHADIRCONF02_119=کتاب-مبین-منشای-ولایت-تشریعی-معصومین-ع-جستاری-در-حق-قانون-گذاری-پیامبر-ص-و-اهل-بیت-ع-با.html

http://madaarehosn.blogfa.com/post/27

فعلا در بحث بماند

در پایان نامه علم غیب در روایات

• منابع علوم ائمه ع:

1. قرآن: ابی عبدالله (ع): کتاب الله فیه نبــاْ ماقبلکم وخبر مابعدکم وفصل مابینکم ونحن نعلمه1. کتاب خدا در آن خبر پیش از شما و خبر بعد از شما و قضاوت بین شما در آن است و ما آنرا می دانیم. الامام الصادق(ع): انی لاعلم مافی السماوات ومافی الارض واعلم ما فی الجنه واعلم ما فی النار واعلم ماکان وما یکون ..... فقال علمت ذالک من کتاب الله 2 من آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است ، آنچه در بهشت و جهنم است و علم ماکان و ما یکون را می دانم و آنرا از کتاب خداوند فرا گرفته ام .
2. کتابهای پیامبران: امام صادق(ع) در جواب سؤال بریه که می پرسد آیا تورات و انجیل و کتابهای پیامبران نزد شما هست ؟ می فرماید: آنها به گونه وراثتی نزد ما هست و ما آنها را می خوانیم همانطور که آنها خواندند، و آنها را بیان می داریم همانطور که آنان بیان داشتند و همانا خداوند قرار نمی دهد درروی زمین حجتی را که از او در باره چیزی سؤال شود و او بگوید نمی دانم.
3. تعلیم پیامبر و وراثت از او: الامام علی(ع)چون از پیامبر(ص) می پرسیدم جواب می داد و چون پرسشم تمام می شد و خاموش می شدم او شروع می فرمود.
4. اصول علم : امام باقر(ع) : اگر ما براْی و هوای خود برای مردم فتوا می دادیم از هلاک شدگان می بودیم ولی ما به و سیله آثاری از رسول خدا و اصول علم که نزد ما هست و به وسیله بزرگان مان آنرا به ارث می بریم، فتوا می دهیم همان طور یکه مردم طلا و نقره خود را ذخیره می کنند ما هم این آثار و اصول علم را ذخیره می نمائیم.
5. کتاب امام علی(ع): امام صادق(ع): نزد ما کتابی است به املاء پیامبر(ص) و خط علی(ع) و صحیفه ی است که در آن هر حلال و حرامی است شما راجع به کاری نزد ما می آئید سپس ما می فهمیم که شما به آن عمل می کنید یا نمی کنید.
6. مصحف فاطمه(س): امام صادق(ع): نزد ما مصحف فاطمه است و آنها چه می دانند مصحف فاطمه چیست؟ فرمود مصحفی است که مطالب آن سه برابر قرآن شما است و به خدا سوگند در آن یک حرف از قرآن شما هم نیست.
7. جامعه : ابوبصیر نقل می کند که امام صادق(ع) فرمود: ای ابا محمد و نزد ما جامعه است و آنها چه می دانند که جامعه چیست؟ عرض کردم فدایت شوم جامعه چیست؟ فرمود صحیفه است که طول آن هفتاد ذراع به ذراع رسول الله(ص)،واملاء او از لب اش و خط علی(ع) می باشد، در آن حلال و حرام هر چیزی که مردم بدان نیاز دارد می باشد حتی دیه خراش.
8. جفر: باز ابو بصیر می گوید: امام صادق(ع) فرمود: ای ابا محمد همانا در نزد ما جفر است وآنان چه می دانند که جفر چیست؟پرسیدم جفرچیست؟ فرمود: ظرفی از چرم است که در آن علم پیامبران و اوصیاء، ودانش دانشمندان که از بنی اسرائیل درگذشتند می باشد گفتم آیا این علم کامل است؟ فرمود آن علم است ولی علم کامل نیست.
9. الهام : عَبْدِ الْعَزِیزِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ کُنَّا مَعَ الرِّضَا ع ویقول: إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا اخْتَارَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِأُمُورِ عِبَادِهِ شَرَحَ صَدْرَهُ لِذَلِکَ وَ أَوْدَعَ قَلْبَهُ یَنَابِیعَ الْحِکْمَةِ وَ أَلْهَمَهُ الْعِلْمَ إِلْهَاماً فَلَمْ یَعْیَ بَعْدَهُ بِجَوَابٍ وَ لَا یُحَیَّرُ فِیهِ عَنِ الصَّوَابِ فهو معصوم موْیّدموفق مسددقدامن الخطایاوالزلل والعثاریخصه الله بذالک لیکون حجته علی عباده وشاهده علی خلقه وذالک فضل الله یوْتیه من یشاء والله ذوالفضل العظیم.

• تحلیل و نقد روایات منابع علم امام: برخی از موارد یکه به عنوان منابع علم امام ذکر شد عبارت بودند از قرآن کریم، تعلیم پیامبر و وراثت از او، کتب پیامبران پیشین، کتاب امام علی(ع)، مصحف فاطمه(س)، جفر، جامعه و الهام. دراینکه علوم ائمه(ع) از قرآن یا وراثت از رسول خدا به آنها رسیده است تردیدی نیست در روایات فراوان از ائمه(ع) بر این مطلب تاْکید شده است اما آنچه که تحلیل و بررسی بیشتری را می طلبد مصحف ها ،جفر وجامعه اند که رویات گوناگون در مورد آنها وارد شده و محتوای آنها نیز دقت و تأمل بیشتری را می طلبد

صفحه 46 تا 49