ثنیة الوداع
موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد
مقدمه
«ثنیة الوداع» موضعی بود در سمت راست مدینه یا پایین آن.[۱] از این موضع به عنوان تپه یا گردنه‌ای یاد شده، مشرف بر مدینه که مسافران مکه آن را می‌‌پیمایند.[۲] در علت نامگذاری «ثنیة الوداع» وجوه مختلفی بیان شده است از جمله، برخی را نظر بر این است که سبب آن، تودیع با مسافران در این مکان بوده است.[۳] ضمن این که بعضی هم، از وداع رسول خدا(ص) با جانشینان در این مکان به هنگام خروج از مدینه، به عنوان دلیل نامگذاری این موضع به این اسم نام برده‌اند.[۴] برخی هم از «وداع» به عنوان اسم دره‌ای در مدینه و «ثنیه» را عقبه آن یاد کرده‌اند.[۵] حموی در کتاب خود، ضمن برشمردن آراء صاحب‌نظران در این باب، قول صحیح را آن دانسته که این نام، نامی کهن و مربوط به روزگار جاهلیت است که به جهت تودیع مسافران بدین نام خوانده شده است.[۶] ثنیة الوداع در کتاب «معجم المعالم الجغرافیه فی السیرة النبویه» بخشی از سلع معرفی شده که در جانب شرقی آن قرار داشته است. وی در ادامه آورده که این مکان را امروزه تنها نخبگان اهل مدینه می‌‌شناسند. امروزه ثنیة الوداع داخل در بافت شهر مدینه قرار گرفته و در آن راهی است که به سوی العیون و الشهدا و شام می‌‌رود. ثنیة الوداع حوادث تاریخی متعدد را به خود دیده است؛ این ثنیه محل توقف پیامبر(ص) هنگام عزیمت به غزوه تبوک[۷] و نیز محل غارت گله شتران ایشان بوده است.[۸].[۹]
ثنیة الوداع
ثنیات، جمع ثنیه و به معنای جای مرتفع است. برخی آن را مسیر دو کوه دانسته‌اند. این ثنیه، خارج باب شامی یعنی بین «مسجد الرایه»[۱۰] و مقبره «محمد نفس زکیه» است. قبل از اسلام این محل به «ثنیة الرکاب»[۱۱] مشهور بوده و پیامبر(ص) هنگام عزیمت برای غزوه تبوک در آنجا اردو زده و به سازماندهی سپاه پرداختند. «ثنیة الوداع» مکان وداع و خروج لشکریان و خارج شوندگان از مدینه بوده است. هنگام غزوه خیبر، زنان پیامبر(ص) در این ثنیه با ایشان وداع کردند. مسجدی نیز به نام «ثنیة الوداع» در این مکان ساختند که در سال ۱۴۶۰ ق. تخریب شد. البته محل دقیق ثنیة الوداع مورد اختلاف است:
- برخی آن را در مسیر خروجی مدینه به سوی مکه می‌دانند. (داودی و قاضی عیاض).
- برخی محل آن را در مسیر شام می‌دانند. (مدنی‌ها).
- برخی هر دو جا را ثنیة الوداع می‌دانند. (فیروزآبادی، عبدالقدوس انصاری).
اگر ثنیه الوداع در شمال - مسیر شام – باشد، طبعاً امروزه وسط مدینه فعلی و در ابتدای خیابان ابوبکر - سلطانه قدیم- قرار گرفته است. اما اگر آن را در جنوب – سمت قبا - بدانیم، محل آن در جایی است که مشرف بر وادی عقیق و از آنجا به سمت بئر عروه جنوب غرب مدینه است و اطراف آن را حره‌ها گرفته‌اند[۱۲]. یکی از موضوعات مورد بحث در هجرت، استقبال از آن حضرت در آستانه ورود به قبا است و از روایات مشهور این استقبال، سرودی است که گفته شود در آنجا توسط دختران و کنیزکان خوانده شد. این سرود در میان مردم شهرتی فراوان دارد. راوی اصلی این خبر عبیداله بن محمد معروف به «ابن عایشه بنت طلحه» است که می‌گوید: وقتی پیامبر خدا(ص) وارد مدینه شد، زنان و کودکان این شعر را خواندند: طَلَعَ الْبَدْرُ عَلَيْنَا *** مِنْ ثَنِيَّاتِ الْوَدَاعِ وَجَبَ الشُّكْرُ عَلَيْنَا *** مَا دَعَا لِلَّهِ دَاعٍ مورخان و سیره‌شناسان معتقدند که خبر سرود طَلَعَ الْبَدْرُ عَلَيْنَا از طریق صحیحی روایت نشده و علاوه بر شکل سندی، دشواری در متن هم دارد[۱۳].[۱۴]
منابع
پانویس
- ↑ ر. ک. بکری، معجم ما استعجم، ج۴، ص۱۳۷۲.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۸۶.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۸۶.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۸۶.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۸۶.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۸۶.
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۲، ص۵۱۹؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۳، ص۱۰۳.
- ↑ واقدی، المغازی، ج۲، ص۵۳۹؛ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۲، ص۳۳۴.
- ↑ بلادی، عاتق بن غيث، معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة ص۳۳۲.
- ↑ مسجد الرایه بر فراز کوه ذباب در نزدیکی مساجد سبعه است.
- ↑ تاریخ معالم المدینه، یاسین الخیاری، ص۲۱۷.
- ↑ فصلنامه میقات حج، ش۵۶، ص۱۳۶.
- ↑ فصلنامه میقات حج، ش۵۶، ص۱۳۸.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، محمدنامه، ص ۲۹۳.