جایگاه اخلاق
این مدخل زیرشاخهٔ بحث اخلاق است. جایگاه اخلاق از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: جایگاه اخلاق در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
عالمان اسلامی مجموع تعالیم اسلامی را به سه بخش عقاید، اخلاق و احکام تقسیم کرده‌اند. بخش عقاید را «علم کلام»، بخش فقه را «علم فقه» و بخش اخلاق را «علم اخلاق» عهده‌دار است[۱]. از این روی اخلاق یکی از سه دسته معارف اسلامی بوده که رسالت آن تزکیه نفس وتهذیب باطن انسان می‌باشد؛ زیرا انسان دارای سه نشئه و سه مقام و عالم است؛ اول نشئه آخرت و عالم غیب و مقام روحانیت و عقل، دوم نشئه برزخ و عالم متوسط بین دو عالم و مقام خیال، و سوم نشئه دنیا و مقام ملک و عالم شهادت و هر کدام از آنها کمال و تربیتی مخصوص و عملی متناسب با مقام خود دارد. از این‌رو تمامی علوم به سه علم تقسیم می‌شود، علم مربوط به کمالات عقلی و وظایف روحی. متکفل این علم پس از انبیا و اولیا (ع)، فلاسفه و حکما و اهل معرفت و عرفان می‌باشند. علم مربوط به اعمال قلبی و وظایف آن؛ یعنی، علم به محاسن و قبایح اخلاق؛ متکفل آن پس از انبیا و اوصیا (ع)، علمای اخلاق و اصحاب ریاضات و معارف‌اند و علم مربوط به اعمال قالبیه و وظایف نشئه ظاهره نفس و متکفل آن فقها و محدثان می‌باشند[۲]. این سه دسته با یکدیگر در ارتباط بوده و تمامی آنها یک حقیقت است که دارای مظاهر مختلفی است و بدون اعمال ظاهری و عبادات قالبی نمی‌توان به ایمان کامل یا اخلاق تهذیب شده دست یافت و یا بدون تزکیه و تهذیب اخلاق نمی‌توان اعمال را تمام و ایمان را کامل نمود[۳]. در حدیثی از رسول خدا (ص) علم به سه دسته؛ آیه محکمه، فریضه عادله و سنت قائمه تقسیم شده است[۴]. که موارد یاد شده در حدیث، بر سه دسته از علوم تطبیق شده است؛ «آیه محکمه» به علوم عقلی، عقاید صحیح و معارف الهی، «فریضه عادله» به علم اخلاق و تصفیه قلوب و «سنت قائمه» به علم ظاهر و علوم آداب قالبیه (علم فقه) تعبیر شده است[۵].[۶]
منابع
پانویس
- ↑ ر. ک: مطهری، مجموعه آثار، ج۳، ص۵۷-۵۸؛ امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۳۸۶-۳۸۷.
- ↑ امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۳۸۶-۳۸۷.
- ↑ امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۳۸۷-۳۸۸.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی‌اکبر غفاری، ج۱، ص۳۲.
- ↑ امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۳۹۱.
- ↑ گرامی، علی، مقاله «اخلاق»، مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی، ص ۴۶.