تفسیر موضوعی در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها

تفسیر موضوعی در علوم قرآنی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۳۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۳۰

۵ بایت اضافه‌شده ، ‏۳۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۲

جز

وظیفهٔ شمارهٔ ۵

دیداریویکی‌متن

HeydariBot

۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{امامت}}
 {{مدخل مرتبط
 | موضوع مرتبط = تفسیر موضوعی
@@ خط ۲۵: / خط ۲۴: @@
 ۱ . برخی محققان برای آن سه گونه معرفی کرده‌اند:
-#تفسیر موضوعی واژگانی. در این گونه، [[مفسر]] یکی از واژه‌های [[قرآنی]] را به صورت موضوعی بررسی می‌‌کند که کاربردی متعدد در [[قرآن کریم]] دارد و معمولا در سیاق‌های مختلف دارای معانی متفاوت است تا معنای دقیق آن واژه را [[کشف]] و معانی مختلف و کاربردهای متنوع آن را معرفی کند. <ref>نک: التفسیر الموضوعی بین النظریة والتطبیق، ص۵۲ - ۵۴.</ref> شکل ساده و غیر روشمند این گونه تفسیر موضوعی را در گذشته در کتاب‌های وجوه و نظائر مانند [[الاشباه والنظائر  (کتاب)|الاشباه والنظائر]] [[مقاتل]]، [[الوجوه والنظائر (کتاب)|الوجوه والنظائر]] [[دامغانی ]] و [[بصائر ذوی التمییز (کتاب)|بصائر ذوی التمییز]] [[فیروزآبادی]]<ref>برای آگاهی از کتاب‌های وجوه و نظائر نک: وجوه القرآن، ص۳۵ - ۳۹، «مقدمه».</ref> می‌‌توان [[مشاهده]] کرد. کتاب مفردات [[راغب اصفهانی]] نمونه [[غنی]] و کامل‌تری از آثار کهن این شیوه است. در دوره معاصر نیز نمونه‌هایی کامل‌تر و روشمند از این شیوه را در آثار وابسته به [[مکتب]] [[تفسیر ادبی]] [[امین خولی]] می‌‌توان مشاهده کرد <ref>برای نمونه نک: یوم الدین والحساب، ص۲۷ - ۷۵؛ نیز نک: التفسیر البیانی، ص۱۳ - ۱۹۲.</ref> که اغلب تحولاتی را در [[تفسیر]] کلمات [[قرآن]] در پی داشته است؛ همچنین آثار مستقل و رساله‌های دانشگاهی که امروزه با عنوان معناشناسی یکی از واژه‌ها و مصطلحات قرآنی نگاشته می‌‌شوند نمونه‌هایی روشمند از این گونه تفسیر موضوعی‌اند. [[ضرورت]] رویکرد به این گونه تفسیر موضوعی در [[روزگار]] ما و بهره‌گیری از آن برای تفسیر صحیح‌تر [[آیات قرآن]] و بازنگری و نواندیشی در آرای [[مفسران]] کهن، انکارناپذیراند.
+#تفسیر موضوعی واژگانی. در این گونه، [[مفسر]] یکی از واژه‌های [[قرآنی]] را به صورت موضوعی بررسی می‌‌کند که کاربردی متعدد در [[قرآن کریم]] دارد و معمولا در سیاق‌های مختلف دارای معانی متفاوت است تا معنای دقیق آن واژه را [[کشف]] و معانی مختلف و کاربردهای متنوع آن را معرفی کند. <ref>نک: التفسیر الموضوعی بین النظریة والتطبیق، ص۵۲ - ۵۴.</ref> شکل ساده و غیر روشمند این گونه تفسیر موضوعی را در گذشته در کتاب‌های وجوه و نظائر مانند [[الاشباه والنظائر  (کتاب)|الاشباه والنظائر]] [[مقاتل]]، [[الوجوه والنظائر (کتاب)|الوجوه والنظائر]] [[دامغانی]] و [[بصائر ذوی التمییز (کتاب)|بصائر ذوی التمییز]] [[فیروزآبادی]]<ref>برای آگاهی از کتاب‌های وجوه و نظائر نک: وجوه القرآن، ص۳۵ - ۳۹، «مقدمه».</ref> می‌‌توان [[مشاهده]] کرد. کتاب مفردات [[راغب اصفهانی]] نمونه [[غنی]] و کامل‌تری از آثار کهن این شیوه است. در دوره معاصر نیز نمونه‌هایی کامل‌تر و روشمند از این شیوه را در آثار وابسته به [[مکتب]] [[تفسیر ادبی]] [[امین خولی]] می‌‌توان مشاهده کرد <ref>برای نمونه نک: یوم الدین والحساب، ص۲۷ - ۷۵؛ نیز نک: التفسیر البیانی، ص۱۳ - ۱۹۲.</ref> که اغلب تحولاتی را در [[تفسیر]] کلمات [[قرآن]] در پی داشته است؛ همچنین آثار مستقل و رساله‌های دانشگاهی که امروزه با عنوان معناشناسی یکی از واژه‌ها و مصطلحات قرآنی نگاشته می‌‌شوند نمونه‌هایی روشمند از این گونه تفسیر موضوعی‌اند. [[ضرورت]] رویکرد به این گونه تفسیر موضوعی در [[روزگار]] ما و بهره‌گیری از آن برای تفسیر صحیح‌تر [[آیات قرآن]] و بازنگری و نواندیشی در آرای [[مفسران]] کهن، انکارناپذیراند.
 #تفسیر موضوعی یک موضوع قرآنی. این گونه از تفسیر موضوعی خود به چند روش انجام می‌‌گیرد.
 #تفسیر موضوعی سوره‌ای قرآن. این گونه از تفسیر موضوعی بر نظریه [[وحدت]] موضوعی [[سوره‌های قرآن]] مبتنی است. در این نظریه برای هر [[سوره]] تنها یک موضوع اصلی و محوری ثابت می‌‌شود و [[مفسر]] باید با [[تدبر]] فراوان در محتوای یک سوره به [[کشف]] موضوع اصلی و اهداف و مقاصد آن سوره[[دست]] یابد. سپس همه [[آیات]] آن سوره را در [[ارتباط]] با موضوع اصلی و در جهت اهداف و مقاصد سوره [[تفسیر]] کند. <ref>مباحث فی التفسیر الموضوعی، ص۲۸ - ۲۹؛ التفسیر الموضوعی بین النظریة والتطبیق، ص۲۹، ۵۲ - ۵۷.</ref>
@@ خط ۴۲: / خط ۴۱: @@
 ۳. تفسیر موضوعی از جهت بهره‌گیری از [[روایات]] بر دو قسم است:
-#[[مفسر]] در کنار آیات، از روایات نیز استفاده می‌‌کند. این روایات ممکن است صرفاً [[تفسیری]] باشند یا اینکه برای [[جامعیت]] بحث و بیان دیدگاه جامع [[اسلام]] درباره موضوعی، افزون بر [[روایات تفسیری]] از دیگر روایات [[دینی]] منقول از [[معصومان]]{{ع}} نیز بهره گرفته شود.
+# [[مفسر]] در کنار آیات، از روایات نیز استفاده می‌‌کند. این روایات ممکن است صرفاً [[تفسیری]] باشند یا اینکه برای [[جامعیت]] بحث و بیان دیدگاه جامع [[اسلام]] درباره موضوعی، افزون بر [[روایات تفسیری]] از دیگر روایات [[دینی]] منقول از [[معصومان]]{{ع}} نیز بهره گرفته شود.
 #مفسر بحث خود را به دایره [[معارف]] قابل [[استنباط از آیات]] محدود کرده، ابداً از روایات بهره نمی‌گیرد. طرفداران روش [[تفسیر ادبی]] معاصر با تأکید بر ناکارآمدی [[تفسیر ترتیبی]] وضرورت تفسیر موضوعی به [[بی‌نیازی]] تفسیر موضوعی از روایات معتقدند. <ref>یوم الدین والحساب، ص۸، ۱۱ - ۱۴.</ref>
@@ خط ۵۸: / خط ۵۷: @@
 ==خاستگاه تفسیر موضوعی==
 عنوان تفسیر موضوعی از مصطلحات نوپدید دوره معاصر و عصر بازگشت به قرآن و بیش از هر چیز وامدار تحولات [[فکری]] و [[فرهنگی]] بنیادین در [[قرن چهاردهم]] است <ref>التفسیر الموضوعی، ص۲۹.</ref> که برخی [[مفسران]] و [[مصلحان]] [[دینی]] بر ضرورت آن تأکید ورزیده‌اند. این شیوه تفسیر هنوز گام‌های آغازین خود را برمی دارد و تا رسیدن به [[بلوغ]] و پختگی فاصله زیادی دارد. علل [[گرایش]] به تفسیر موضوعی در دوره معاصر را در عوامل ذیل می‌‌توان جست و جو کرد:
-#[[مشاهده]] [[انحطاط]] و عقب ماندگی [[مسلمانان]] و [[جوامع اسلامی]] و در مقابل، [[رشد]] [[تمدنی]] [[غرب]]. مصلحان دینی [[راز]] این انحطاط را در جدایی از آموزه‌های [[قرآن]] نهفته دیدند و این، [[ضرورت]] بازگشت به قرآن را ایجاب می‌‌کرد. <ref>تفسیر موضوعی، ص۳۰.</ref> از سوی دیگر ناکارآمدی [[تفسیر ترتیبی]] به شیوه سنتی در استنباطات روشمند و [[تفسیر]] صحیح‌تر [[قرآن کریم]] <ref> نک: دایرة المعارف الاسلامیه، ج ۵، ص۳۶۷ ـ ۳۶۸، «التفسیر».</ref> و نیز [[پاسخگویی]] به نیازهای [[فکری]] و گرایشی [[مسلمانان]] روش دیگری در تفسیر را اقتضا می‌‌کرد تا [[مفسر]] بتواند پاسخگوی مسائل و معضلات [[جهان اسلام]] باشد. <ref>تفسیر موضوعی، ص۳۰ - ۳۱؛ المدخل الی التفسیر الموضوعی، ص۳۶.</ref>
+# [[مشاهده]] [[انحطاط]] و عقب ماندگی [[مسلمانان]] و [[جوامع اسلامی]] و در مقابل، [[رشد]] [[تمدنی]] [[غرب]]. مصلحان دینی [[راز]] این انحطاط را در جدایی از آموزه‌های [[قرآن]] نهفته دیدند و این، [[ضرورت]] بازگشت به قرآن را ایجاب می‌‌کرد. <ref>تفسیر موضوعی، ص۳۰.</ref> از سوی دیگر ناکارآمدی [[تفسیر ترتیبی]] به شیوه سنتی در استنباطات روشمند و [[تفسیر]] صحیح‌تر [[قرآن کریم]] <ref> نک: دایرة المعارف الاسلامیه، ج ۵، ص۳۶۷ ـ ۳۶۸، «التفسیر».</ref> و نیز [[پاسخگویی]] به نیازهای [[فکری]] و گرایشی [[مسلمانان]] روش دیگری در تفسیر را اقتضا می‌‌کرد تا [[مفسر]] بتواند پاسخگوی مسائل و معضلات [[جهان اسلام]] باشد. <ref>تفسیر موضوعی، ص۳۰ - ۳۱؛ المدخل الی التفسیر الموضوعی، ص۳۶.</ref>
 #پیدایش [[مکاتب فکری]] و گرایش‌های [[فرهنگی]]، [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] در [[غرب]] و طرح پرسش‌های جدید در عرصه [[زندگی]] [[انسان]] متجدد و [[هجوم]] [[شبهات]] به [[حریم]] و ساحت قرآن و مسائل مختلف [[اسلامی]] به ویژه در حوزه‌های اجتماعی، [[حقوق بشر]]، [[زن]]، [[حکومت]] و [[سیاست]] و جز اینها ضرورت رویکردی جدید را برای عرضه پرسش‌های فکری و گره‌های موجود در زندگی بر قرآن و دریافت پاسخ قرآن در قالب نظریه و [[نظام]] و [[مکتب]] و به صورت مجموعه ای منسجم ایجاب می‌‌کرد؛ همچنین ضرورت داشت در مقابل [[تحریف]] آموزه‌های قرآن و [[شبهه افکنی]] و تشکیک در [[کارآمدی]] آن، دیدگاه صحیح قرآن را تبیین کرده، از کیان آن [[دفاع]] کنند. <ref> تفسیر موضوعی، ص۳۱ - ۳۵؛ قرآن شناخت، ش ۴، ص۱۱۹ - ۱۲۱، «تفسیر موضوعی قرآن از منظر استاد مصباح».</ref>
 #غنی‌ترین قالب برای شناساندن پیام‌های قرآن و [[آموزه‌های اسلام]] به [[جهان]] در نظر [[دانشمندان]] [[مسلمان]] استفاده از شیوه [[تفسیر موضوعی]] می‌‌نمود.
@@ خط ۷۹: / خط ۷۸: @@
 در [[ایران]] پس از [[انقلاب اسلامی]] مباحث و آثار تفسیر موضوعی گسترش فراوانی یافت و مجموعه‌های [[تفسیر موضوعی]] متنوعی مشتمل بر مباحث متعدد پدید آمدند. به طور طبیعی اقتضای تفسیر موضوعی آن است که [[آیات]] متعلق به هر موضوع جداگانه مورد [[تفسیر]] قرار گیرند، بنابراین نباید [[انتظار]] داشت که یک تفسیر موضوعی جامع و کامل و مشتمل بر همه موضوعات [[قرآنی]] تدوین گردد؛ اما در مجموعه‌های [[تفسیری]] مذکور در مورد چندین موضوع همسو و گاه غیر همسو به صورت مستقل تفسیر موضوعی انجام گرفته و با در کنار هم قرار گرفتن این موضوعات مجموعه ای از [[معارف قرآنی]] عرضه شده است. از این مجموعه‌ها با [[تسامح]] می‌‌توان با عنوان تفسیر موضوعی جامع یا فراگیر <ref>نک: تفسیر و مفسران، ج ۲، ص۵۳۱.</ref> یاد کرد. بعضی از مشهورترین این آثار عبارت‌اند از:
-#[[منشور جاوید (کتاب)|منشور جاوید]] اثر [[آیة الله]] [[جعفر سبحانی]] که در ۱۲ جلد انتشار یافته است. مؤلف از تفسیر خود به عنوان نخستین تفسیر موضوعی به [[زبان فارسی]] یاد کرده است که مراد از آن نخستین تفسیر موضوعی جامع است و گرنه چنان که یاد شد پیش از آن تک نگاشته‌های موضوعی متعددی تدوین شده‌اند. سبحانی حدود ۸ سال پیش از تألیف [[منشور جاوید]] به تألیف تفسیر موضوعی دیگری با عنوان [[مفاهیم القرآن (کتاب)|مفاهیم القرآن]] دست زده بود که این تفسیر را نیز نخستین تفسیر موضوعی به [[زبان عربی]] خوانده است. <ref>نک: منشور جاوید، ج ۱، ص۲۴.</ref> این دو تفسیر از نظر موضوعات بعضاً تفاوت‌ها و جابه جایی‌هایی با یکدیگر دارند. دو جلد نخست مفاهیم القرآن به قلم [[جعفر الهادی]] و بقیه به قلم مؤلف است. <ref>نک: تفسیر و مفسران، ج ۲، ص۵۳۲ - ۵۳۳.</ref>
+# [[منشور جاوید (کتاب)|منشور جاوید]] اثر [[آیة الله]] [[جعفر سبحانی]] که در ۱۲ جلد انتشار یافته است. مؤلف از تفسیر خود به عنوان نخستین تفسیر موضوعی به [[زبان فارسی]] یاد کرده است که مراد از آن نخستین تفسیر موضوعی جامع است و گرنه چنان که یاد شد پیش از آن تک نگاشته‌های موضوعی متعددی تدوین شده‌اند. سبحانی حدود ۸ سال پیش از تألیف [[منشور جاوید]] به تألیف تفسیر موضوعی دیگری با عنوان [[مفاهیم القرآن (کتاب)|مفاهیم القرآن]] دست زده بود که این تفسیر را نیز نخستین تفسیر موضوعی به [[زبان عربی]] خوانده است. <ref>نک: منشور جاوید، ج ۱، ص۲۴.</ref> این دو تفسیر از نظر موضوعات بعضاً تفاوت‌ها و جابه جایی‌هایی با یکدیگر دارند. دو جلد نخست مفاهیم القرآن به قلم [[جعفر الهادی]] و بقیه به قلم مؤلف است. <ref>نک: تفسیر و مفسران، ج ۲، ص۵۳۲ - ۵۳۳.</ref>
-#[[تفسیر موضوعی قرآن کریم (کتاب)|تفسیر موضوعی قرآن کریم]] از آیة الله [[عبدالله جوادی آملی]] در ۱۷ جلد با موضوعات فراوانی درباره مبدأ، [[معاد]]، [[وحی]] و [[نبوت]]، [[معرفت‌شناسی]]، [[سیره پیامبران]] و [[اخلاق]]. ایشان افزون بر این اثر جامع، موضوعات زیاد دیگری را در قالب اثر مستقل تفسیر کرده و دیدگاه [[قرآن]] را درباره آن موضوعات بیان داشته است. این موضوعات عمدتاً از مسائل مستحدث و [[مبتلا]] به و مطرح در [[جامعه]] معاصرند؛ مانند [[حقوق بشر]] و [[زن]].
+# [[تفسیر موضوعی قرآن کریم (کتاب)|تفسیر موضوعی قرآن کریم]] از آیة الله [[عبدالله جوادی آملی]] در ۱۷ جلد با موضوعات فراوانی درباره مبدأ، [[معاد]]، [[وحی]] و [[نبوت]]، [[معرفت‌شناسی]]، [[سیره پیامبران]] و [[اخلاق]]. ایشان افزون بر این اثر جامع، موضوعات زیاد دیگری را در قالب اثر مستقل تفسیر کرده و دیدگاه [[قرآن]] را درباره آن موضوعات بیان داشته است. این موضوعات عمدتاً از مسائل مستحدث و [[مبتلا]] به و مطرح در [[جامعه]] معاصرند؛ مانند [[حقوق بشر]] و [[زن]].
-#[[معارف قرآن (کتاب)|معارف قرآن]] از [[آیة الله]] [[محمد تقی مصباح یزدی]]. ایشان با ارائه طرحی متفاوت، معارف قرآن را در قالب نظامی منسجم و مترتب بر یکدیگر و بر اساس [[الله]] محوری در ۱۰ محور عرضه داشته است: <ref>نک: معارف قرآن، ص۱۴ - ۱۶.</ref> [[خداشناسی]]، [[جهان‌شناسی]]، [[انسان‌شناسی]]، راه‌شناسی، راهنماشناسی، [[قرآن‌شناسی]]، [[اخلاق]]، برنامه‌های [[عبادی]]، [[احکام]] فردی و [[احکام اجتماعی]]. <ref>نک: قرآن شناخت، ش ۴، ص۱۳۰ - ۱۴۲، «تفسیر موضوعی قرآن از منظر استاد مصباح».</ref>
+# [[معارف قرآن (کتاب)|معارف قرآن]] از [[آیة الله]] [[محمد تقی مصباح یزدی]]. ایشان با ارائه طرحی متفاوت، معارف قرآن را در قالب نظامی منسجم و مترتب بر یکدیگر و بر اساس [[الله]] محوری در ۱۰ محور عرضه داشته است: <ref>نک: معارف قرآن، ص۱۴ - ۱۶.</ref> [[خداشناسی]]، [[جهان‌شناسی]]، [[انسان‌شناسی]]، راه‌شناسی، راهنماشناسی، [[قرآن‌شناسی]]، [[اخلاق]]، برنامه‌های [[عبادی]]، [[احکام]] فردی و [[احکام اجتماعی]]. <ref>نک: قرآن شناخت، ش ۴، ص۱۳۰ - ۱۴۲، «تفسیر موضوعی قرآن از منظر استاد مصباح».</ref>
-#[[پیام قرآن (کتاب)|پیام قرآن]] از آیة الله [[ناصر مکارم شیرازی]] و همکاران. مؤلف پس از اتمام [[تفسیر ترتیبی]] نمونه در سال ۱۳۶۶ شمسی دست به کار تألیف [[تفسیر موضوعی]] پیام قرآن شد. این [[تفسیر]] در ۱۰ مجلد مشتمل بر موضوعات فراوان عقایدی و معارفی و [[اخلاقی]] و دو جلد دیگر در موضوع [[اخلاق]] در قرآن منتشر شده است. مؤلف در مقدمه تفسیر بااشاره به دو نوع تفسیر موضوعی که در یکی از [[روایات]] نیز بهره گرفته می‌‌شود و در دیگری [[مفسر]] به بررسی موضوع فقط در محدوده [[آیات]] می‌‌پردازد تفسیر خود را از نوع دوم معرفی کرده است. <ref>پیام قرآن، ج ۱، ص۲۹ - ۳۰.</ref> از ویژگی‌های این تفسیر گروهی بودن آن است.
+# [[پیام قرآن (کتاب)|پیام قرآن]] از آیة الله [[ناصر مکارم شیرازی]] و همکاران. مؤلف پس از اتمام [[تفسیر ترتیبی]] نمونه در سال ۱۳۶۶ شمسی دست به کار تألیف [[تفسیر موضوعی]] پیام قرآن شد. این [[تفسیر]] در ۱۰ مجلد مشتمل بر موضوعات فراوان عقایدی و معارفی و [[اخلاقی]] و دو جلد دیگر در موضوع [[اخلاق]] در قرآن منتشر شده است. مؤلف در مقدمه تفسیر بااشاره به دو نوع تفسیر موضوعی که در یکی از [[روایات]] نیز بهره گرفته می‌‌شود و در دیگری [[مفسر]] به بررسی موضوع فقط در محدوده [[آیات]] می‌‌پردازد تفسیر خود را از نوع دوم معرفی کرده است. <ref>پیام قرآن، ج ۱، ص۲۹ - ۳۰.</ref> از ویژگی‌های این تفسیر گروهی بودن آن است.
-#[[دائرةالمعارف قرآن کریم (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]. این اثر را باید [[جامع‌ترین]] تفسیر موضوعی انتشار یافته قرآن به شمار آورد. البته تفاوت میان تألیفات دائرة المعارفی با [[تفاسیر]] موضوعی روشن است. در یک دائرة المعارف [[قرآنی]]، با توجه به [[رسالت]] دائرة المعارف‌ها کار مفسر به توصیف و گزارش [[معارف]] موجود در قرآن و نیز گزارش آرای [[مفسران]] درباره موضوعی خاص محدود می‌‌شود. کار تدوین آن به صورت گروهی با [[همکاری]] جمعی از محققان [[حوزه علمیه قم]] از سال ۱۳۷۵ شمسی آغاز شده و تاکنون ۷ جلد آن از سوی [[مرکز فرهنگ و معارف قرآن]] [[کریم]] منتشر شده است. برای این [[دائرة المعارف]] حدود ۳۰۰۰ موضوع (مدخل) تعریف شده تا [[آیات]] مربوط به هر موضوع گردآوری شده و به صورت موضوعی در قالب مقاله ای مستقل تدوین گردد. البته بخشی از این موضوعات به مباحث [[علوم قرآنی]] و [[شأن]] نزول‌ها اختصاص یافته است. [[پیش بینی]] می‌‌شود شمار مجلدات این دائرة المعارف به حدود ۳۰ جلد برسد.
+# [[دائرةالمعارف قرآن کریم (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]. این اثر را باید [[جامع‌ترین]] تفسیر موضوعی انتشار یافته قرآن به شمار آورد. البته تفاوت میان تألیفات دائرة المعارفی با [[تفاسیر]] موضوعی روشن است. در یک دائرة المعارف [[قرآنی]]، با توجه به [[رسالت]] دائرة المعارف‌ها کار مفسر به توصیف و گزارش [[معارف]] موجود در قرآن و نیز گزارش آرای [[مفسران]] درباره موضوعی خاص محدود می‌‌شود. کار تدوین آن به صورت گروهی با [[همکاری]] جمعی از محققان [[حوزه علمیه قم]] از سال ۱۳۷۵ شمسی آغاز شده و تاکنون ۷ جلد آن از سوی [[مرکز فرهنگ و معارف قرآن]] [[کریم]] منتشر شده است. برای این [[دائرة المعارف]] حدود ۳۰۰۰ موضوع (مدخل) تعریف شده تا [[آیات]] مربوط به هر موضوع گردآوری شده و به صورت موضوعی در قالب مقاله ای مستقل تدوین گردد. البته بخشی از این موضوعات به مباحث [[علوم قرآنی]] و [[شأن]] نزول‌ها اختصاص یافته است. [[پیش بینی]] می‌‌شود شمار مجلدات این دائرة المعارف به حدود ۳۰ جلد برسد.
 به جز [[تفاسیر]] موضوعی یاد شده معجم‌های موضوعی متعددی با [[هدف]] تسهیل دسترسی به آیات هم موضوع و [[یاری رساندن]] به نگارندگان [[تفسیر موضوعی]] از سوی محققان تدوین شده‌اند. از جمله این معاجم، [[تفصیل الآیات (کتاب)|تفصیل الآیات]] از [[ژول بوم]]، [[المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم (کتاب)|المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم]] از [[محمد فؤاد عبدالباقی]]، [[المدخل الی التفسیر الموضوعی للقرآن الکریم (کتاب)|المدخل الی التفسیر الموضوعی للقرآن الکریم]] اثر [[سید محمد باقر ابطحی]]، [[فرهنگ موضوعی قرآن (کتاب)|فرهنگ موضوعی قرآن]] از [[محمود رامیار]]، [[فرهنگ موضوعی قرآن مجید (کتاب)|فرهنگ موضوعی قرآن مجید]] از [[کامران فانی]] و [[بهاءالدین خرمشاهی]] و [[فروغ بی‌پایان (کتاب)|فروغ بی‌پایان]] از [[عبدالمجید معادیخواه]] است.
@@ خط ۹۸: / خط ۹۷: @@
 درباره تفسیر موضوعی و بیان مسائل و مباحث نظری پیرامونی آن نیز آثاری تدوین شده‌اند که به جز مقدمات [[تفاسیر]] موضوعی بعضی از آنها عبارت‌اند از:
-#[[المدرسة القرآنیه (کتاب)|المدرسة القرآنیه]] از [[شهید صدر]]. [[سلسله]] دروس این کتاب در سال ۱۳۹۹ قمری ارائه شده‌اند. این اثر با عنوان [[التفسیر الموضوعی و الفلسفة الاجتماعیة فی المدرسة القرآنیه (کتاب)|التفسیر الموضوعی و الفلسفة الاجتماعیة فی المدرسة القرآنیه]] نیز منتشر شده است.
+# [[المدرسة القرآنیه (کتاب)|المدرسة القرآنیه]] از [[شهید صدر]]. [[سلسله]] دروس این کتاب در سال ۱۳۹۹ قمری ارائه شده‌اند. این اثر با عنوان [[التفسیر الموضوعی و الفلسفة الاجتماعیة فی المدرسة القرآنیه (کتاب)|التفسیر الموضوعی و الفلسفة الاجتماعیة فی المدرسة القرآنیه]] نیز منتشر شده است.
-#[[التفسیر الموضوعی للقرآن (کتاب)|التفسیر الموضوعی للقرآن]]، (چ. ۱۹۸۰ م.) از [[احمد السید الکومی]]. <ref>نک: دراسات فی التفسیر الموضوعی، ص۴۱۰.</ref>
+# [[التفسیر الموضوعی للقرآن (کتاب)|التفسیر الموضوعی للقرآن]]، (چ. ۱۹۸۰ م.) از [[احمد السید الکومی]]. <ref>نک: دراسات فی التفسیر الموضوعی، ص۴۱۰.</ref>
-#[[البدایة فی التفسیر الموضوعی (کتاب)|البدایة فی التفسیر الموضوعی]] (چ. ۱۹۸۴ م.) اثر [[عبدالحی الفرماوی]].
+# [[البدایة فی التفسیر الموضوعی (کتاب)|البدایة فی التفسیر الموضوعی]] (چ. ۱۹۸۴ م.) اثر [[عبدالحی الفرماوی]].
-#[[المدخل الی التفسیر الموضوعی (کتاب)|المدخل الی التفسیر الموضوعی]] (چ. ۱۹۸۶ م.) از [[عبدالستار فتح الله السعید]].
+# [[المدخل الی التفسیر الموضوعی (کتاب)|المدخل الی التفسیر الموضوعی]] (چ. ۱۹۸۶ م.) از [[عبدالستار فتح الله السعید]].
-#[[دراسات فی التفسیر الموضوعی (کتاب)|دراسات فی التفسیر الموضوعی]] (چ. ۱۹۸۶ م.) اثر [[احمد العمری]].
+# [[دراسات فی التفسیر الموضوعی (کتاب)|دراسات فی التفسیر الموضوعی]] (چ. ۱۹۸۶ م.) اثر [[احمد العمری]].
-#[[دراسات فی التفسیر الموضوعی (کتاب)|دراسات فی التفسیر الموضوعی]] (چ. ۱۴۲۸ق) از [[زاهر بن عواض الالمعی]].
+# [[دراسات فی التفسیر الموضوعی (کتاب)|دراسات فی التفسیر الموضوعی]] (چ. ۱۴۲۸ق) از [[زاهر بن عواض الالمعی]].
-#[[مباحث فی التفسیر الموضوعی (کتاب)|مباحث فی التفسیر الموضوعی]] (چ. ۱۹۸۹ م.) اثر [[مصطفی مسلم]].
+# [[مباحث فی التفسیر الموضوعی (کتاب)|مباحث فی التفسیر الموضوعی]] (چ. ۱۹۸۹ م.) اثر [[مصطفی مسلم]].
-#[[التفسیر الموضوعی للقرآن فی کفتی المیزان (کتاب)|التفسیر الموضوعی للقرآن فی کفتی المیزان]] (چ. ۱۹۹۱ م.) از [[عبدالجلیل عبدالرحیم]]. <ref>نک: التفسیر الموضوعی بین النظریة والتطبیق، ص۳۰ - ۳۱.</ref>
+# [[التفسیر الموضوعی للقرآن فی کفتی المیزان (کتاب)|التفسیر الموضوعی للقرآن فی کفتی المیزان]] (چ. ۱۹۹۱ م.) از [[عبدالجلیل عبدالرحیم]]. <ref>نک: التفسیر الموضوعی بین النظریة والتطبیق، ص۳۰ - ۳۱.</ref>
-#[[روش‌شناسی تفاسیر موضوعی (کتاب)|روش‌شناسی تفاسیر موضوعی]] (چ. ۱۳۷۲ ش.) اثر [[سید هدایت جلیلی]].
+# [[روش‌شناسی تفاسیر موضوعی (کتاب)|روش‌شناسی تفاسیر موضوعی]] (چ. ۱۳۷۲ ش.) اثر [[سید هدایت جلیلی]].
-#[[التفسیر الموضوعی بین النظریة والتطبیق (کتاب)|التفسیر الموضوعی بین النظریة والتطبیق]] (چ. ۱۴۱۸ق) اثر [[عبدالفتاح الخالدی]].
+# [[التفسیر الموضوعی بین النظریة والتطبیق (کتاب)|التفسیر الموضوعی بین النظریة والتطبیق]] (چ. ۱۴۱۸ق) اثر [[عبدالفتاح الخالدی]].
-#[[مبانی و سیر تاریخی تفسیر موضوعی (کتاب)|مبانی و سیر تاریخی تفسیر موضوعی]] (چ. ۱۳۸۲ش.) از [[بهروز یدالله‌پور]].
+# [[مبانی و سیر تاریخی تفسیر موضوعی (کتاب)|مبانی و سیر تاریخی تفسیر موضوعی]] (چ. ۱۳۸۲ش.) از [[بهروز یدالله‌پور]].
-#[[روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم (کتاب)|روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم]] (چ. ۱۳۸۵ ش.) اثر [[لسانی فشارکی]] و [[مرادی زنجانی]].
+# [[روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم (کتاب)|روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم]] (چ. ۱۳۸۵ ش.) اثر [[لسانی فشارکی]] و [[مرادی زنجانی]].
-#[[محاضرات فی التفسیر الموضوعی (کتاب)|محاضرات فی التفسیر الموضوعی]] (چ. ۱۴۲۸ق) از [[عباس عوض الله]].<ref>[[سید محمود طیب حسینی|طیب حسینی، سید محمود]]، [[تفسیر موضوعی (مقاله)|مقاله «تفسیر موضوعی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۸.</ref>
+# [[محاضرات فی التفسیر الموضوعی (کتاب)|محاضرات فی التفسیر الموضوعی]] (چ. ۱۴۲۸ق) از [[عباس عوض الله]].<ref>[[سید محمود طیب حسینی|طیب حسینی، سید محمود]]، [[تفسیر موضوعی (مقاله)|مقاله «تفسیر موضوعی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۸.</ref>
 ==[[ضرورت]] [[تفسیر موضوعی]]==
@@ خط ۱۲۸: / خط ۱۲۷: @@
 == منابع ==
 {{منابع}}
-#[[پرونده:000059.jpg|22px]] [[سید محمود طیب حسینی|طیب حسینی، سید محمود]]، [[تفسیر موضوعی (مقاله)|مقاله «تفسیر موضوعی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|'''دائرة المعارف قرآن کریم ج۸''']]
+# [[پرونده:000059.jpg|22px]] [[سید محمود طیب حسینی|طیب حسینی، سید محمود]]، [[تفسیر موضوعی (مقاله)|مقاله «تفسیر موضوعی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|'''دائرة المعارف قرآن کریم ج۸''']]
 {{پایان منابع}}