حضرت داوود در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

[[قرآن]] و کتاب [[مقدّس]]، هر دو ـ هر چند بسیار متفاوت ـ به [[تاریخ]] [[زندگی]] [[حضرت داود]]{{ع}} پرداخته‌اند: گزارش [[کتاب مقدس]] بسیار جزئی‌تر و مفصل‌تر است و شخصیتی که از او می‌نمایاند، با وجود برخی مشترکات، در موارد مهمی با [[شخصیت]] [[قرآنی]] وی و [[باورها]] و [[آموزه‌های اسلامی]] ناسازگار است که [[پیامبری]] و [[عصمت]] آن [[حضرت]] از مهم‌ترینِ موارد است. در [[کتاب مقدس]]، کتاب اول سموئیل، باب ۱۶ ـ ۳۱، کتاب دوم سموئیل از آغاز تا پایان و اول [[پادشاهان]]، باب ۱ ـ ۲ به [[تاریخ]] [[زندگی]] و [[سلطنت]] آن [[حضرت]] اختصاص دارد و [[مزامیر داود]]{{ع}} [[حیات معنوی]] و [[شخصیت دینی]] و [[روانی]] او را به تصویر می‌کشد<ref>قاموس کتاب مقدس، ص ۳۶۸ ـ ۳۶۹، «داود».</ref>.<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[ داود (مقاله)| مقاله «داود»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۲.</ref>

ناتان [[نبی]] از زبان [[الهی]] افزود: این کار [[داود]]{{ع}} [[نافرمانی]] و توهین به خداست و او به [[کیفر]] [[گناه]] مذکور و به دست افراد خانواده‌اش گرفتار [[بلا]] خواهد شد. درگیری و [[کشتار]] [[خانوادگی]]، [[شورش]] یکی از پسران [[داود]]{{ع}} بر ضد [[پدر]] و [[تصرف]] کاخ وی نیز آمیزش با [[کنیزان]] او در روز روشن، آن بلای [[موعود]] بود. سرانجام، [[داود]]{{ع}} با [[بیداری]] از [[خواب غفلت]]، [[توبه]] کرد و [[آمرزش]] خواست و [[بلاها]] و آزمون‌های سخت [[الهی]] را پشت سر نهاد <ref>کتاب مقدس، دوم سموئیل، ۱۲: ۹ ـ ۱۸، ۱۳: ۱ ـ ۳۸.</ref>. گزارش مفصل این [[بلاها]] در کتاب دوم سموئیل، باب‌های ۱۳ و ۱۵ ـ ۱۸ آمده است.<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[ داود (مقاله)| مقاله «داود»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۲.</ref>

[[قرآن]] از کشته شدن [[جالوت]] به دست [[داود]]{{ع}}، برخى از داورى‌هاى او و جانشینى [[حضرت سلیمان]]{{ع}} به جاى وى یاد مى‌کند. {{متن قرآن| فَهَزَمُوهُم بِإِذْنِ اللَّهِ وَقَتَلَ دَاوُدُ جَالُوتَ وَآتَاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَهُ مِمَّا يَشَاءُ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَفَسَدَتِ الْأَرْضُ وَلَكِنَّ اللَّهَ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْعَالَمِينَ}}<ref>«پس آنان را به اذن خداوند تار و مار کردند و داود جالوت را کشت و خداوند به وی پادشاهی و فرزانگی ارزانی داشت و آنچه خود می‌خواست بدو آموخت، و اگر خداوند برخی مردم را با برخی دیگر باز نمی‌داشت، زمین تباه می‌گردید امّا خداوند بر جهانیان بخششی (بزرگ) دارد» سوره بقره، آیه ۲۵۱.</ref> ؛ {{متن قرآن|وَدَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ إِذْ يَحْكُمَانِ فِي الْحَرْثِ إِذْ نَفَشَتْ فِيهِ غَنَمُ الْقَوْمِ وَكُنَّا لِحُكْمِهِمْ شَاهِدِينَ}}<ref>«و داود و سلیمان را (یاد کن) هنگامی که درباره کشتزاری داوری می‌کردند که گوسفندان آن گروه، شبانه در آن چرا کرده بودند و ما گواه داوری آنان بودیم» سوره انبیاء، آیه ۷۸.</ref>؛ {{متن قرآن|وَوَرِثَ سُلَيْمَانُ دَاوُودَ وَقَالَ يَا أَيُّهَا النَّاسُ عُلِّمْنَا مَنْطِقَ الطَّيْرِ وَأُوتِينَا مِنْ كُلِّ شَيْءٍ إِنَّ هَذَا لَهُوَ الْفَضْلُ الْمُبِينُ}}<ref>«و سلیمان از داود میراث برد و گفت: ای مردم! به ما زبان مرغان آموخته‌اند و از همه چیز (بهره‌ای) بخشیده‌اند؛ بی‌گمان این برتری  آشکاری است» سوره نمل، آیه ۱۶.</ref>؛ {{متن قرآن|وَهَلْ أَتَاكَ نَبَأُ الْخَصْمِ إِذْ تَسَوَّرُوا الْمِحْرَابَ إِذْ دَخَلُوا عَلَى دَاوُودَ فَفَزِعَ مِنْهُمْ قَالُوا لا تَخَفْ خَصْمَانِ بَغَى بَعْضُنَا عَلَى بَعْضٍ فَاحْكُم بَيْنَنَا بِالْحَقِّ وَلا تُشْطِطْ وَاهْدِنَا إِلَى سَوَاء الصِّرَاطِ إِنَّ هَذَا أَخِي لَهُ تِسْعٌ وَتِسْعُونَ نَعْجَةً وَلِيَ نَعْجَةٌ وَاحِدَةٌ فَقَالَ أَكْفِلْنِيهَا وَعَزَّنِي فِي الْخِطَابِ قَالَ لَقَدْ ظَلَمَكَ بِسُؤَالِ نَعْجَتِكَ إِلَى نِعَاجِهِ وَإِنَّ كَثِيرًا مِّنْ الْخُلَطَاء لَيَبْغِي بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ إِلاَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَقَلِيلٌ مَّا هُمْ وَظَنَّ دَاوُودُ أَنَّمَا فَتَنَّاهُ فَاسْتَغْفَرَ رَبَّهُ وَخَرَّ رَاكِعًا وَأَنَابَ }}<ref>«و آیا خبر آن دادخواهان به تو رسیده است که از دیوار نمازگاه فرا رفتند؟ آنگاه که بر داود وارد شدند و او از ایشان ترسید؛ گفتند: نترس! ما دو داد خواهیم که یکی بر دیگری ستم کرده است، میان ما به درستی داوری کن و ستم مکن و ما را به راه میانه راهنما باش! این برادر من است که نود و نه میش دارد و من یک میش دارم، و می‌گوید آن را (هم) به من واگذار و در گفتار بر من چیرگی دارد. (داود) گفت: بی‌گمان او با خواستن میش تو برای افزودن به میش‌های خویش، به تو ستم کرده است و بسیاری از همکاران  بر یکدیگر ستم روا می‌دارند جز آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند و آنان اندکند؛ و داود دانست که ما او را آزموده‌ایم و از پروردگار خویش آمرزش خواست و به سجده درافتاد و (به سوی ما) بازگشت» سوره ص، آیه ۲۱-۲۴.</ref> با وجود این گزارش‌هاى کلى [[قرآن]]، [[مفسران]] [[مسلمان]] در [[تفسیر]] این [[آیات]] به تفصیل سخن گفته‌اند؛ به ویژه شمار بسیارى از [[مفسران اهل سنت]] با اثر پذیرى از گزارش‌هاى [[کتاب مقدس]] و گفته‌هاى [[یهودیانِ]] [[مسلمان]] شده‌اى مانند وهب ابن منبّه، همان گزارش‌ها و سخنان را با پرداختى متفاوت در جزئیات و برخى افزوده‌ها [[نقل]] کرده‌اند. با وجود تلاش‌هاى انجام گرفته براى تعدیل و هماهنگ سازى برخى از این گزارش‌ها با باورهاى اسلامى، دسته دیگرى از [[مفسران]]، آنها را جزو [[اسرائیلیات]] خوانده و به سبب ناسازگارى با آموزه‌هاى اسلامى به چالش کشیده‌اند.<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[ داود (مقاله)| مقاله «داود»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۲.</ref>

[[مفسران]] ذیل [[آیات]] مربوط، [[حضرت داود]]{{ع}} را از [[قبیله]] یهودا<ref>تفسیر قرطبی، ج ۳، ص ۱۶۷.</ref>، نام پدرش را "ایشّا"<ref> جامع البیان، ج ۲، ص ۸۴۶ ـ ۸۴۷؛ مجمع البیان، ج ۴، ص ۱۰۳؛ کشف الاسرار، ج ۶، ص ۲۷۶.</ref>، او را کوچک‌تر از [[برادران]] خود<ref>تفسیر قرطبی، ج ۳، ص ۱۶۷.</ref>، دارای ۱۰۰ [[همسر]]<ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۵، ص ۱۱۶.</ref> و ۱۹ پسر<ref> التبیان، ج ۸، ص ۸۳؛ کشف الاسرار، ج ۷، ص ۱۸۹.</ref> دانسته‌اند. این گزارش‌ها بیشتر برگرفته از کتاب مقدس‌اند<ref>ر.ک: قاموس کتاب مقدس، ص ۳۶۸ ـ ۳۷۰.</ref>. برپایه برخی گزارش‌ها شمار [[زنان]] و [[کنیزان]] وی بیش از چند صد نفر بوده‌اند<ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۵، ص ۱۱۴ - ۱۱۶.</ref>. دیدگاهی که از فراوانی [[همسران]] برای [[حضرت داود]]{{ع}} حکایت می‌کند، مستندات معتبری ندارد و بیشتر بر پایه این گزارش‌ها و براساس تفسیرِ ۹۹ «نعجه» به معنای کنایی آن (۹۹ [[زن]]) در داستان ابتلای آن [[حضرت]] [[استوار]] است <ref> تفسیر قرطبی، ج ۱۵، ص ۱۱۴ ـ ۱۱۶؛ تفسیر صدرالمتالهین، ج ۳، ص ۱۲۰.</ref>.<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[ داود (مقاله)| مقاله «داود»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۲.</ref>

برخی درباره فرار [[داود]]{{ع}} از دست [[طالوت]]، داستانی شبیه [[گریز]] [[پیامبر اسلام]]{{صل}} از دست [[مشرکان]] [[قریش]] [[نقل]] کرده و از [[پناه]] بردن [[داود]]{{ع}} به [[غار]] و تنیده شدن تار عنکبوت بر در آن با [[اراده الهی]] و [[نجات]] آن [[حضرت]] سخن گفته‌اند<ref>ر.ک: جامع البیان، ج ۲، ص ۸۵۰.</ref>. چگونگی امکان کشته شدن [[جالوت]] با سنگ یک نوجوان و [[شکست]] [[سپاه]] [[دشمن]] در پی آن، پرسشی است که در برخی پرداخت‌های داستان به آن پرداخته شده است. بیشتر، همسو با گزارش [[قرآن]] {{متن قرآن|فَهَزَمُوهُم بِإِذْنِ اللَّهِ وَقَتَلَ دَاوُدُ جَالُوتَ وَآتَاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَهُ مِمَّا يَشَاء وَلَوْلاَ دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَّفَسَدَتِ الأَرْضُ وَلَكِنَّ اللَّهَ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْعَالَمِينَ}}<ref>«پس آنان را به اذن خداوند تار و مار کردند و داود جالوت را کشت و خداوند به وی پادشاهی و فرزانگی ارزانی داشت و آنچه خود می‌خواست بدو آموخت، و اگر خداوند برخی مردم را با برخی دیگر باز نمی‌داشت، زمین تباه می‌گردید امّا خداوند بر جهانیان بخششی (بزرگ) دارد» سوره بقره، آیه ۲۵۱.</ref> این حادثه را با [[امداد الهی]] پیوند داده‌اند<ref>جامع البیان، ج ۲، ص ۸۴۳؛ کنزالدقائق، ج ۱، ص ۵۹۴؛ المیزان، ج ۲، ص ۲۸۴.</ref>؛ ولی در برخی گزارش‌ها، اغراقگویی و افسانه‌سرایی شده است؛ برای نمونه از [[وهب بن منبّه سدّی]] و [[مجاهد]] گزارش شده است که در مسیر آمدن [[داود]]{{ع}} به سمت اردوگاه [[بنی‌اسرائیل]]، سه قلوه سنگ با وی سخن گفته و از او خواستند که آنها را برای کشتن [[جالوت]] همراه خود ببرد. [[داود]]{{ع}} آنها را برداشته و با بر زبان آوردن نام [[ابراهیم]]{{ع}}، [[اسحاق]]{{ع}} و [[یعقوب]]{{ع}} به سوی [[جالوت]] پرتاب کرد. آنها سنگ شده و با برخورد به پیشانی [[جالوت]]، از پشت سر وی بیرون رفتند و هزاران نفر را نیز به [[قتل]] رساندند<ref>جامع البیان، ج ۲، ص ۸۴۵ ـ ۸۵۱؛ کشف الاسرار، ج ۱، ص ۶۷۰؛ روض الجنان، ج ۳، ص ۳۷۶ ـ ۳۸۱.</ref>. برخی [[مفسران]] این گزارش را نپذیرفته‌اند<ref>التبیان، ج ۲، ص ۳۰۰.</ref>. این گزارش‌ها که از [[یهودیان]] [[مسلمان]] شده‌ای مانند وهب بن منبّه و [[مفسران]] آشنا با منابع [[اهل کتاب]] [[روایت]] شده‌اند، در اصل، همان گزارش‌های کتاب مقدس‌اند که با جزئیات و پرداختی متفاوت و برخی اضافات به منابع [[تفسیری]] [[راه]] یافته‌اند<ref>ر.ک: کتاب مقدس، اول سموئیل ۱۶ ـ ۳۱؛ دوم سموئیل ۱ ـ ۲۴؛ اول پادشاهان ۱ ـ ۲.</ref>.<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[ داود (مقاله)| مقاله «داود»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۲.</ref>

در [[احادیث اسلامی]]، [[داود]]{{ع}} کنار [[یوسف]]{{ع}} و [[سلیمان]]{{ع}} یکی از پیامبرانی است که افزون بر [[نبوت]] به [[سلطنت]] نیز رسیدند<ref> تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۳۴۰.</ref>.<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[ داود (مقاله)| مقاله «داود»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۲.</ref>

برخی [[آیات]] به روشنی بر [[پیامبر]] بودن [[حضرت داود]]{{ع}} دلالت می‌کنند: در [[آیه]] {{متن قرآن|وَرَبُّكَ أَعْلَمُ بِمَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَقَدْ فَضَّلْنَا بَعْضَ النَّبِيِّينَ عَلَى بَعْضٍ وَآتَيْنَا دَاوُودَ زَبُورًا}}<ref>«و پروردگار تو به هر کس که در آسمان‌ها و زمین است داناتر است و بی‌گمان ما برخی از پیامبران را بر برخی (دیگر) برتری بخشیدیم و به داود، زبور دادیم» سوره اسراء، آیه ۵۵.</ref> ، [[خدا]] با اشاره به تفاوت و وجه امتیاز [[پیامبران]] نسبت به یکدیگر، از دادن [[زبور]] به [[حضرت داود]]{{ع}} یاد می‌کند؛ همچنین [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ كَمَا أَوْحَيْنَا إِلَى نُوحٍ وَالنَّبِيِّينَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَوْحَيْنَا إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَعِيسَى وَأَيُّوبَ وَيُونُسَ وَهَارُونَ وَسُلَيْمَانَ وَآتَيْنَا دَاوُودَ زَبُورًا}}<ref>«ما به تو همان‌گونه وحی فرستادیم که به نوح و پیامبران پس از وی،  و به ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و اسباط  و عیسی و ایوب و یونس و هارون و سلیمان وحی فرستادیم و به داود زبور دادیم» سوره نساء، آیه ۱۶۳.</ref> در واکنش به [[تکذیب]] [[پیامبر اسلام]]{{صل}} از سوی [[اهل کتاب]] و برای [[احتجاج]] با آنان<ref> جامع البیان، ج ۶، ص ۳۷ ـ ۳۸؛ التبیان، ج ۳، ص ۳۹۲ ـ ۳۹۳؛ التفسیر الکبیر، ج ۱۱، ص ۱۰۸.</ref>، ضمن اشاره به شماری از پیامبرانِ پذیرفته آنها، [[نزول وحی]] بر آن [[حضرت]] را دارای پیشینه، استمرارِ حرکت [[پیامبران]] گذشته و ماهیتی یکسان با [[رسالت]] آنان خوانده و در ادامه از دادن [[زبور]] به [[حضرت داود]]{{ع}} خبر می‌دهد. بنابراین یاد کرد [[داود]]{{ع}} در کنار [[انبیای الهی]]، تصریح به دادن [[زبور]] به او و همانند خواندن آن با [[وحی]] نازل شده به [[پیامبر اسلام]]{{صل}} و دیگر [[انبیای الهی]]، به روشنی بر [[نبوت]] آن [[حضرت]] رهنمون‌اند.<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[ داود (مقاله)| مقاله «داود»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۲.</ref>

[[قرآن]] به مناسبت‌های مختلف، گاه به شکل کلی و گاه با بیان مصادیق از [[دانش]] و [[حکمت]] [[حضرت داود]]{{ع}} یاد کرده است. این [[علوم]]، [[خدادادی]] و اعجازین و تنها در [[اختیار]] وی و [[سلیمان]]{{ع}} بوده‌اند <ref>التبیان، ج ۲، ص ۳۰۰ ـ ۳۰۱؛ التفسیر الکبیر، ج ۲۲، ص ۲۰۱.</ref>.<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[ داود (مقاله)| مقاله «داود»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۲.</ref>

برخی [[آیات]] از دادن [[حکمت]] و [[فصل الخطاب]] به وی خبر می‌دهند: {{متن قرآن|وَشَدَدْنَا مُلْكَهُ وَآتَيْنَاهُ الْحِكْمَةَ وَفَصْلَ الْخِطَابِ}}<ref>«و فرمانروایی او را استوار کردیم و به او فرزانگی و گفتار پایانبخش (در داوری) دادیم» سوره ص، آیه ۲۰.</ref> [[حکمت]] را به [[نبوت]]<ref>الکشاف، ج ۱، ص ۲۹۶؛ جامع‌البیان، ج ۲، ص ۸۵۳؛ التفسیر الکبیر، ج ۶، ص ۲۰۲.</ref>، [[فهم]] درست مسائل، [[دانش]] [[توحید]] و [[شریعت]]<ref>جامع‌البیان، ج ۱، ص ۷۷۵؛ ج ۲۳، ص ۱۶۵ ـ ۱۶۶؛ مجمع البیان، ج ۸، ص ۳۴۹.</ref> و فصل‌الخطاب را به [[دانش]] [[قضایی]] و شیوه درست [[داوری]] کردن [[تفسیر]] کرده‌اند<ref>جامع البیان، ج ۲۳، ص ۱۶۶؛ مجمع البیان، ج ۸، ص ۳۴۹؛ کشف الاسرار، ج ۸، ص ۳۳۳.</ref>.<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[ داود (مقاله)| مقاله «داود»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۲.</ref>

برخی [[مفسران]] اصل سبب یاد شده برای [[زره‌]] بافی و برخی دیگر، [[روایت]] [[وهب بن منبه]] را نپذیرفته‌اند <ref>الکشاف، ج ۳، ص ۱؛ مجمع البیان، ج ۷، ص ۲۰۰.</ref>. جزئیات شمار زره‌های ساخته شده، قیمت و موارد مصرفِ [[پول]] به دست آمده از فروش آن نیز در برخی منابع [[تفسیری]] آمده‌اند<ref> کشف الاسرار، ج ۸، ص ۱۱۲؛ مجمع البیان، ج ۸، ص ۲۰۰؛ تفسیر ابن کثیر، ج ۳، ص ۵۳۵.</ref>.<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[ داود (مقاله)| مقاله «داود»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۲.</ref>

در برخی [[آیات]]، تعلیمِ [[الهی]] به [[حضرت داود]]{{ع}} به صورت کلی نیز یاد شده است: {{متن قرآن|وَعَلَّمَهُ مِمَّا يَشَاء}}<ref>« آنچه خود می‌خواست بدو آموخت» سوره بقره، آیه ۲۵۱.</ref> [[مفسران]] در [[تفسیر آیه]] بیشتر به [[علوم]] یاد شده برای [[داود]]{{ع}} در [[آیات]] دیگر اشاره کرده‌اند. [[تعلیم]] مسائل [[دینی]] و [[دنیایی]] مانند بافتن [[زره]] <ref>جامع البیان، ج ۲، ص ۸۵۳ ـ ۸۵۴؛ التبیان، ج ۲، ص ۳۰۰ ـ ۳۰۱؛ مجمع البیان، ج ۲، ص ۱۵۱.</ref> و [[حکومت]] داری، [[زبان]] پرندگان و حیوانات، [[دانش]] [[قضاء]]، آواز [[نیکو]] خواندن و آهنگ خوش صدا و آموزه‌های [[زبور]] از این مواردند<ref>الکشاف، ج ۱، ص ۲۹۶؛ مجمع البیان، ج ۲، ص ۱۵۱.</ref> که به [[عقیده]] [[فخر رازی]]، همگی می‌توانند مراد باشند<ref>التفسیر الکبیر، ج ۶، ص ۲۰۲ ـ ۲۰۳.</ref>.

برخی [[دانش]] یاد شده را دارای مفهومی گسترده دانسته‌اند که افزون بر موارد مذکور، [[خداشناسی]] و همه [[علوم]] مورد نیاز برای [[پیامبری]] و [[پادشاهی]] را نیز دربرمی‌گیرد<ref>نمونه، ج ۱۵، ص ۴۱۵ ـ ۴۱۶.</ref>. گزارش [[حمد]] و [[ستایش خدا]] از [[حضرت داود]]{{ع}} و [[سلیمان]]{{ع}} پس از اشاره به [[دانش]] [[خدادادی]] آنان می‌تواند مؤید [[برتری]] آن دو نسبت به بسیاری از [[مؤمنان]] به سبب [[دانش]] مذکور بوده است<ref>جامع البیان، ج ۱۹، ص ۱۷۲.</ref>. برخی گفته‌اند که [[برتری]] [[علمی]] آنها تا زمان خودشان بوده است<ref>کشف الاسرار، ج ۷، ص ۱۸۸.</ref>.<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[ داود (مقاله)| مقاله «داود»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۲.</ref>

*[[فخر رازی]] از [[اجماع صحابه]] و [[تابعان]] در این باره گزارش می‌دهد<ref>التفسیر الکبیر، ج ۲۲، ص ۱۹۵ ـ ۱۹۶.</ref>. بر اساس این برداشت، مفسرانی چون [[ابن مسعود]]، [[ابن عباس]]، [[مجاهد]]، [[ابن زید]]، [[قتاده]] و دیگران گفته‌اند که دو نفر برای طرح دعوا نزد [[حضرت داود]]{{ع}} آمدند و یکی گفت که گوسفندان دیگری به مزرعه او درآمده و آن را تباه کرده‌اند؛ آن‌گاه [[حضرت داود]]{{ع}} [[حکم]] کرد که گوسفندان به صاحب مزرعه داده شود؛ ولی [[حضرت سلیمان]]{{ع}} ضمن [[نادرست]] خواندن این [[حکم]] گفت: از آنجا که تنها محصولات مزرعه تباه شده‌اند، باید گوسفندان در [[اختیار]] مزرعه‌دار قرار گیرند و او تا زمانی که صاحب گوسفندان با [[کار در مزرعه]]، آن را همانند پیش‌تر آباد کند، به اندازه محصولات تباه شده، از شیر و پشم آنها بهره گیرد و پس از آن به صاحبش باز گرداند. [[حضرت داود]]{{ع}} نیز این [[حکم]] را درست خواند<ref>جامع البیان، ج ۱۷، ص ۶۷ ـ ۷۱؛ التفسیر الکبیر، ج ۲۲، ص ۱۹۵؛ تفسیر ابن کثیر، ج ۳، ص ۱۹۵.</ref>. این [[تفسیر]] را مفسرانی مانند [[طبری]] بی‌هیچ نقدی پذیرفته‌اند<ref> جامع البیان، ج ۱۷، ص ۶۷.</ref>.  

[[علامه طباطبایی]] رحمه‌الله هر دو دیدگاه (دیدگاه [[ابو سلیمان دمشقی]] و [[ابوعلی جبایی]]) را با ظاهر تعابیر [[آیه]] ناسازگار می‌داند؛ با این [[روشنگری]] که تعبیرهای {{متن قرآن|كُنَّا لِحُكْمِهِمْ شَاهِدِينَ}}<ref>«و ما گواه داوری آنان بودیم» سوره انبیاء، آیه ۷۸.</ref> ، {{متن قرآن|وَكُلا آتَيْنَا حُكْمًا وَعِلْمًا}} و {{متن قرآن|فَفَهَّمْنَاهَا سُلَيْمَانَ}} نشان می‌دهند که در حادثه یاد شده فقط یک [[حکم]]، آن هم [[یقینی]] و بی [[خطا]] صادر شده است، در حالی که [[ناسخ و منسوخ]] یا بر [[اجتهاد]] [[استوار]] بودن [[حکم]] آنها، تعدد، ظنی و [[خطا]] بودن آن را می‌طلبد. وی در [[تفسیری]] کاملاً متفاوت و با استناد به [[آیه]] {{متن قرآن|يَا دَاوُودُ إِنَّا جَعَلْنَاكَ خَلِيفَةً فِي الْأَرْضِ فَاحْكُمْ بَيْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ وَلَا تَتَّبِعِ الْهَوَى فَيُضِلَّكَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ إِنَّ الَّذِينَ يَضِلُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ بِمَا نَسُوا يَوْمَ الْحِسَابِ}}<ref>«ای داود! ما تو را در زمین خلیفه (خویش) کرده‌ایم پس میان مردم به درستی داوری کن و از هوا و هوس پیروی مکن که تو را از راه خداوند گمراه کند؛ به راستی آن کسان که از راه خداوند گمراه گردند، چون روز حساب را فراموش کرده‌اند، عذابی سخت خواهند داشت» سوره ص، آیه ۲۶.</ref> [[معتقد]] است که [[حاکمیت]] و [[قضا]] تنها در [[اختیار]] [[حضرت داود]]{{ع}} بود و مداخله [[حضرت سلیمان]]{{ع}} با اجازه وی و برپایه حکمتی مانند ابراز [[شایستگی]] او برای [[جانشینی]] [[داود]]{{ع}} بوده است، بنابراین [[آیه]] مورد بحث، اشاره به [[مشورت]] آن دو درباره [[حکم]] حادثه دارد؛ نه صدور [[حکم]] نهایی. آنها ضمن توافق درباره ضامن بودن صاحب گوسفند، در مورد چگونگی اجرای [[حکم]] و جبران [[مال]] تلف شده، [[اختلاف]] داشتند. [[حضرت داود]]{{ع}} به دادن گوسفندان نظر می‌داد؛ ولی [[حضرت سلیمان]]{{ع}} با [[هدایت الهی]] [[معتقد]] بود که باید خسارت وارد شده از [[منافع]] و عایدات گوسفندان تأمین شود و [[رأی]] [[حضرت سلیمان]]{{ع}} ملایم‌تر و مناسب‌تر بود. وی تعبیرهای {{متن قرآن|إِذْ يَحْكُمَانِ}} و {{متن قرآن|كُنَّا لِحُكْمِهِمْ شَاهِدِينَ}} را مؤید دیدگاه خود می‌داند؛ با این توضیح که اگر [[آیه]] به صدور [[حکم]] اشاره داشت، ظاهرا باید {{عربی|اذ حكما}} گفته می‌شد؛ همچنین [[ضمیر]] "هم" در {{متن قرآن| لِحُكْمِهِمْ}} نه به [[داود]] و [[سلیمان]]{{ع}} به انبیایی بر می‌گردد که در [[آیات]] پیشین بارها از اعطای "[[حکم]]" [[الهی]] به آنان یاد شده است<ref>المیزان، ج ۱۴، ص ۳۱۱ ـ ۳۱۲.</ref>.<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[ داود (مقاله)| مقاله «داود»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۲.</ref>

[[قرآن کریم]] پس از یاد کرد طرح دعوای دو نفر نزد [[داود]]{{ع}} و شتاب وی در [[قضاء]]، از [[آزمون الهی]] [[داود]]{{ع}} در این داستان خبر می‌دهد: {{متن قرآن| وَهَلْ أَتَاكَ نَبَأُ الْخَصْمِ إِذْ تَسَوَّرُوا الْمِحْرَابَ إِذْ دَخَلُوا عَلَى دَاوُودَ فَفَزِعَ مِنْهُمْ قَالُوا لا تَخَفْ خَصْمَانِ بَغَى بَعْضُنَا عَلَى بَعْضٍ فَاحْكُم بَيْنَنَا بِالْحَقِّ وَلا تُشْطِطْ وَاهْدِنَا إِلَى سَوَاء الصِّرَاطِ إِنَّ هَذَا أَخِي لَهُ تِسْعٌ وَتِسْعُونَ نَعْجَةً وَلِيَ نَعْجَةٌ وَاحِدَةٌ فَقَالَ أَكْفِلْنِيهَا وَعَزَّنِي فِي الْخِطَابِ قَالَ لَقَدْ ظَلَمَكَ بِسُؤَالِ نَعْجَتِكَ إِلَى نِعَاجِهِ وَإِنَّ كَثِيرًا مِّنْ الْخُلَطَاء لَيَبْغِي بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ إِلاَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَقَلِيلٌ مَّا هُمْ وَظَنَّ دَاوُودُ أَنَّمَا فَتَنَّاهُ فَاسْتَغْفَرَ رَبَّهُ وَخَرَّ رَاكِعًا وَأَنَابَ فَغَفَرْنَا لَهُ ذَلِكَ وَإِنَّ لَهُ عِندَنَا لَزُلْفَى وَحُسْنَ مَآبٍ}}  <ref>و آیا خبر آن دادخواهان به تو رسیده است که از دیوار نمازگاه فرا رفتند؟آنگاه که بر داود وارد شدند و او از ایشان ترسید؛ گفتند: نترس! ما دو داد خواهیم که یکی بر دیگری ستم کرده است، میان ما به درستی داوری کن و ستم مکن و ما را به راه میانه راهنما باش!این برادر من است که نود و نه میش دارد و من یک میش دارم، و می‌گوید آن را (هم) به من واگذار و در گفتار بر من چیرگی دارد. (داود) گفت: بی‌گمان او با خواستن میش تو برای افزودن به میش‌های خویش، به تو ستم کرده است و بسیاری از همکاران  بر یکدیگر ستم روا می‌دارند جز آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند و آنان اندکند؛ و داود دانست که ما او را آزموده‌ایم و از پروردگار خویش آمرزش خواست و به سجده درافتاد و (به سوی ما) بازگشت. آنگاه ما آن کار او را آمرزیدیم و بی‌گمان او را نزد ما نزدیکی و سرانجامی نیک بود؛ سوره ص، آیه:21-25. </ref>. [[مفسران]] درباره [[آزمون]] یاد شده و زمینه پیدایی آن شدیداً [[اختلاف]] دارند: یک دیدگاه، آن را به داستان معروفِ [[همسر]] اوریا، دیدگاه دوم، به [[داوری]] [[داود]]{{ع}} و دیدگاه سوم به [[سوء قصد]] به [[جان]] آن [[حضرت]] ربط داده و [[تفسیر]] می‌کند. هر یک از دو دیدگاه نخست، به اندازه خود و به سبب چالش‌های پیش روی آن به صورت‌های مختلفی [[روایت]] و تقریر شده است.<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[ داود (مقاله)| مقاله «داود»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۲.</ref>

به نظر می‌رسد همان گونه که [[امام رضا]]{{ع}} فرمود، اصل [[ازدواج حضرت]] [[داود]]{{ع}} با [[زن]] اوریا درست بوده؛ ولی پس از آن به عللی دچار [[تحریف]] و داستان‌پردازی شده است. [[امام رضا]]{{ع}} در پاسخ ابن جهم که درباره اصل داستان [[همسر]] اوریا پرسید، فرمود: در زمان [[داود]]{{ع}} اگر مردی می‌مرد یا کشته می‌شد، [[زن]] وی باید برای همیشه بی‌شوهر می‌ماند؛ اما [[خدا]] خواست که این [[سنت]] برچیده شود و [[داود]]{{ع}} نخستین کسی بود که [[وظیفه]] یافت برخلاف آن عمل کند. بر این اساس، هنگامی که اوریا به صورت طبیعی در [[جنگ]] کشته شد، وی به [[فرمان الهی]] می‌بایست با [[زن]] او [[ازدواج]] کند و از آنجا که [[پذیرش]] چنین کاری برای [[مردم]] دشوار بود، زمینه برای این حرف و [[حدیث‌ها]] فراهم گردید<ref>الامالی، ص ۱۵۲؛ عیون اخبار الرضا{{ع}}، ج ۲، ص ۱۷۱ ـ ۱۷۲؛ نورالثقلین، ج ۴، ص ۴۴۵ ـ ۴۴۶.</ref>. در واقع، این [[ازدواج]] هم مانند [[ازدواج پیامبر]] [[اسلام]]{{صل}} با [[زینب]]، دختر جحش که پس از [[طلاق]] وی از سوی [[زید بن حارثه]] (پسر خوانده [[پیامبر]]) انجام گرفت، برای شکستن سنتی غلط و ناروا بوده است؛ اما برخلاف سنتی جا افتاده و دیر پا بود، از این رو [[پذیرش]] آن هم برای [[مردم]] دشوار می‌نمود، بنابراین در هر دو مورد برای توجیه مسئله، داستان‌پردازی و افسانه سرایی شده است.<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[ داود (مقاله)| مقاله «داود»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۲.</ref>

به [[اعتقاد]] [[علامه طباطبایی]]، همان گونه که بیشتر [[مفسران]] نیز گفته‌اند، طرفین درگیری [[فرشته]] بوده و در شکل دو [[مرد]]ظاهر شده‌اند. وی قرائنی چون ورود غیر عادی آن دو، [[هراس]] [[داود]]{{ع}} از آنها و پی بردن وی به اینکه صحنه مذکور، [[آزمون الهی]] است، نه یک حادثه عادی، [[فرشته]] بودن آنان را [[تأیید]] می‌کند. وی بر این اساس نتیجه می‌گیرد که طرح [[شکایت]] نیز [[داوری]] [[حضرت داود]]{{ع}} در ظرف [[تمثل]] و عالم [[مکاشفه]] روی داده است، تا آن [[حضرت]] بر اساس [[تربیت الهی]]، برای [[جانشینی خدا]] و [[قضا]] در میان [[مردم]] [[آمادگی]] یابد و از آنجا که در ظرف [[تمثل]]، مانند [[عالم رؤیا]] هیچ تکلیفی نیست، [[خطا]] و [[استغفار]] [[داود]]{{ع}} نیز همانند [[خطا]] و [[استغفار]] [[حضرت آدم]]{{ع}} در داستان میوه [[ممنوع]] بوده و [[گناه]] نیست<ref> المیزان، ج ۱۷، ص ۱۹۴ ـ ۱۹۵.</ref>.همان‌گونه که برخی [[مفسران]] نیز گفته‌اند، ظاهر [[آیات]] نشان می‌دهند که طرح دعوا و [[داوری]] [[داود]]{{ع}} در عالم [[عینی]] و خارجی رخ داده است و [[تفسیر]] آن باید افزون بر [[عصمت انبیا]] با ظاهر [[آیات]] نیز [[سازگاری]] داشته باشد <ref>نمونه، ج ۱۹، ص ۲۵۹.</ref>.<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[ داود (مقاله)| مقاله «داود»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۲.</ref>

توجیه دیگر این است که آمدن افراد یاد شده، آزمونی برای [[داود]]{{ع}} بود؛ ولی [[استغفار]] و [[انابه]] آن [[حضرت]] برای آنها بود و [[خدا]] به [[احترام]] وی از [[گناه]] آنان درگذشت<ref>التفسیر الکبیر، ج ۲۶، ص ۱۹۳ ـ ۱۹۴.</ref>. این [[تفسیر]] که [[آلوسی]] و مراغی نیز آن را پذیرفته‌اند، با ظاهر [[آیات]] سازگار نیست<ref>روح المعانی، ج ۲۳، ص ۱۷۸؛ تفسیر مراغی، ج ۲۳، ص ۱۰۷؛ نمونه، ج ۱۹، ص ۲۵۸.</ref>. واقعی و [[عینی]] بودن طرح دعوا یا تمثیلی و واقعیت خارجی نداشتن آن، [[فرشته]] یا [[انسان]] بودن دو طرف [[نزاع]]، سبب [[هراس]] [[حضرت داود]]{{ع}} و [[اراده]] معنای [[حقیقی]] (گوسفند) یا کنایی ([[زن]]) از واژه نعجه، از مباحث مورد اهتمام و اختلافی‌اند که [[مفسران]] در داستان ابتلای [[حضرت داود]]{{ع}} به آنها پرداخته‌اند.<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[ داود (مقاله)| مقاله «داود»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۲.</ref>

# [[پرونده:000063.jpg|22px]] [[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[ داود (مقاله)| مقاله «داود»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۲ (کتاب)|'''دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۲''']]