پرش به محتوا

آیات الاحکام در فقه اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جز (جایگزینی متن - '\{\{امامت\}\}↵\{\{مدخل مرتبط' به '{{مدخل مرتبط')
خط ۶: خط ۶:
}}
}}


==مقدمه==
== مقدمه ==
[[آیات الاحکام]] از جهات گوناگون قابل تقسیم است که به نمونه‏‌هایی از آنها اشاره می‏‌شود.
[[آیات الاحکام]] از جهات گوناگون قابل تقسیم است که به نمونه‏‌هایی از آنها اشاره می‏‌شود.
#'''از جهت نوع دلالت بر [[حکم]]:''' دلالت بعضی [[آیات]] بر [[حکم شرعی]] به نحو [[استقلال]] است، مانند {{متن قرآن|أَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا}}<ref>«خداوند خرید و فروش را حلال و ربا را حرام کرده است» سوره بقره، آیه ۲۷۵.</ref> که بیع را [[حلال]] و [[ربا]] را [[حرام]] می‌داند، ولی دلالت بعضی دیگر به نحو انضمام است، مانند {{متن قرآن|وَفِصَالُهُ فِي عَامَيْنِ}}<ref>«زمان شیر خوارگی وی دو سال بود» سوره لقمان، آیه ۱۴.</ref> که [[زمان]] شیرخوارگی را دو سال می‌داند و به ضمیمه [[آیه]] {{متن قرآن|وَحَمْلُهُ وَفِصَالُهُ ثَلَاثُونَ شَهْرًا}}<ref>«بارداری و از شیر گرفتنش سی ماه است» سوره احقاف، آیه ۱۵.</ref> به دست می‏‌آید که کمترین زمان حمل، شش ماه است؛ زیرا دوران [[آبستنی]] و شیرخوارگی را سی ماه دانسته است. از سوی دیگر، بعضی آیات به صیغه انشاء دلالت بر حکم دارد، مانند {{متن قرآن|وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ}}<ref>«و نماز را برپا دارید» سوره بقره، آیه ۴۳.</ref> و بعضی به هیئت اِخبار، مانند {{متن قرآن|حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ}}<ref> سوره مائده، آیه ۳.</ref>
#'''از جهت نوع دلالت بر [[حکم]]:''' دلالت بعضی [[آیات]] بر [[حکم شرعی]] به نحو [[استقلال]] است، مانند {{متن قرآن|أَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا}}<ref>«خداوند خرید و فروش را حلال و ربا را حرام کرده است» سوره بقره، آیه ۲۷۵.</ref> که بیع را [[حلال]] و [[ربا]] را [[حرام]] می‌داند، ولی دلالت بعضی دیگر به نحو انضمام است، مانند {{متن قرآن|وَفِصَالُهُ فِي عَامَيْنِ}}<ref>«زمان شیر خوارگی وی دو سال بود» سوره لقمان، آیه ۱۴.</ref> که [[زمان]] شیرخوارگی را دو سال می‌داند و به ضمیمه [[آیه]] {{متن قرآن|وَحَمْلُهُ وَفِصَالُهُ ثَلَاثُونَ شَهْرًا}}<ref>«بارداری و از شیر گرفتنش سی ماه است» سوره احقاف، آیه ۱۵.</ref> به دست می‏‌آید که کمترین زمان حمل، شش ماه است؛ زیرا دوران [[آبستنی]] و شیرخوارگی را سی ماه دانسته است. از سوی دیگر، بعضی آیات به صیغه انشاء دلالت بر حکم دارد، مانند {{متن قرآن|وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ}}<ref>«و نماز را برپا دارید» سوره بقره، آیه ۴۳.</ref> و بعضی به هیئت اِخبار، مانند {{متن قرآن|حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ}}<ref> سوره مائده، آیه ۳.</ref>
خط ۱۷: خط ۱۷:
از سوی دیگر، بعضی آیات، بیانگر [[ادب]] [[معاشرت]] [[مؤمنان]] با [[رسول خدا]]{{صل}} است، مانند {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَرْفَعُوا أَصْوَاتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِيِّ}}<ref>«ای مؤمنان! صدایتان را از صدای پیامبر فراتر نبرید» سوره حجرات، آیه ۲.</ref> ولی بعضی دیگر، چگونگی [[روابط اجتماعی]] مؤمنان وحدود و اصول [[همزیستی]] سالم و برادرانه را در [[جامعه اسلامی]] بیان می‏‌کند، مانند {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا}}<ref>«ای مؤمنان! از بسیاری از گمان‌ها دوری کنید که برخی از گمان‌ها گناه است و (در کار مردم) کاوش نکنید و از یکدیگر غیبت نکنید؛ آیا هیچ یک از شما دوست می‌دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ پس آن را ناپسند می‌دارید و از خداوند پروا کنید که خداوند توبه‌پذیری بخشاینده است» سوره حجرات، آیه ۱۲.</ref> که به دوری از [[سوء]] [[ظنّ]]، تجسّس در امور دیگران و [[غیبت]] امر می‏‌کند.
از سوی دیگر، بعضی آیات، بیانگر [[ادب]] [[معاشرت]] [[مؤمنان]] با [[رسول خدا]]{{صل}} است، مانند {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَرْفَعُوا أَصْوَاتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِيِّ}}<ref>«ای مؤمنان! صدایتان را از صدای پیامبر فراتر نبرید» سوره حجرات، آیه ۲.</ref> ولی بعضی دیگر، چگونگی [[روابط اجتماعی]] مؤمنان وحدود و اصول [[همزیستی]] سالم و برادرانه را در [[جامعه اسلامی]] بیان می‏‌کند، مانند {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا}}<ref>«ای مؤمنان! از بسیاری از گمان‌ها دوری کنید که برخی از گمان‌ها گناه است و (در کار مردم) کاوش نکنید و از یکدیگر غیبت نکنید؛ آیا هیچ یک از شما دوست می‌دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ پس آن را ناپسند می‌دارید و از خداوند پروا کنید که خداوند توبه‌پذیری بخشاینده است» سوره حجرات، آیه ۱۲.</ref> که به دوری از [[سوء]] [[ظنّ]]، تجسّس در امور دیگران و [[غیبت]] امر می‏‌کند.


==تعداد آیات الاحکام==  
== تعداد آیات الاحکام ==  
به قول مشهور، تعداد [[آیات الاحکام]] پانصد [[آیه]] است و حتّی برخی [[مفسّران]]، کتاب خود را بر همین اساس نام نهاده‏‌اند، مانند «[[النهایة فی تفسیر خمس مأة آیة]]»، نوشته ابن متوّج [[بحرانی]]. <ref>کنز العرفان، ج۱، ص:۵.</ref> ممکن است مراد آنان از این رقم، تقریبی باشد.
به قول مشهور، تعداد [[آیات الاحکام]] پانصد [[آیه]] است و حتّی برخی [[مفسّران]]، کتاب خود را بر همین اساس نام نهاده‏‌اند، مانند «[[النهایة فی تفسیر خمس مأة آیة]]»، نوشته ابن متوّج [[بحرانی]]. <ref>کنز العرفان، ج۱، ص:۵.</ref> ممکن است مراد آنان از این رقم، تقریبی باشد.


==جایگاه استنباطی==
== جایگاه استنباطی ==
[[قرآن کریم]]، نخستین و معتبرترین منبع [[شریعت مقدّس]]، بلکه ـ از آن جهت که [[سنّت]]، تبیین کننده و شارح [[کتاب اللّه]] است نه منبعی در عرض آن ـ تنها مصدر [[شریعت]] به شمار می‏‌رود.
[[قرآن کریم]]، نخستین و معتبرترین منبع [[شریعت مقدّس]]، بلکه ـ از آن جهت که [[سنّت]]، تبیین کننده و شارح [[کتاب اللّه]] است نه منبعی در عرض آن ـ تنها مصدر [[شریعت]] به شمار می‏‌رود.


۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش