ابراهیم بن یزید نخعی در تراجم و رجال: تفاوت میان نسخهها
جز
وظیفهٔ شمارهٔ ۵
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
||
خط ۹: | خط ۹: | ||
| زادگاه = | | زادگاه = | ||
| تاریخ درگذشت = ۹۶ هجری قمری | | تاریخ درگذشت = ۹۶ هجری قمری | ||
| آرامگاه = | | آرامگاه = | ||
| محل زندگی = [[کوفه]] | | محل زندگی = [[کوفه]] | ||
| پیشه = | | پیشه = | ||
خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
| از موالی = | | از موالی = | ||
| شهر خانگی = | | شهر خانگی = | ||
| لقب = [[نخعی]] [[کوفی]]<ref>رجال الطوسی : ۸۳ رقم ۱۶.</ref> | | لقب = [[نخعی]] [[کوفی]]<ref>رجال الطوسی: ۸۳ رقم ۱۶.</ref> | ||
| کنیه = [[ابو عمران]]<ref>رجال الطوسی : ۸۳ رقم ۱۶.</ref> | | کنیه = [[ابو عمران]]<ref>رجال الطوسی: ۸۳ رقم ۱۶.</ref> | ||
| شهرت = [[ابراهیم نخعی]] | | شهرت = [[ابراهیم نخعی]] | ||
| دین = [[اسلام]] | | دین = [[اسلام]] | ||
| مذهب = [[شیعه]] | | مذهب = [[شیعه]] | ||
| صحابی = [[امام علی]]{{ع}}<ref>رجال الطوسي : ۳۵ رقم ۹</ref>، [[امام سجاد]]{{ع}}<ref>رجال الطوسي : ۸۳ رقم ۱۶.</ref> | | صحابی = [[امام علی]]{{ع}}<ref>رجال الطوسي: ۳۵ رقم ۹</ref>، [[امام سجاد]]{{ع}}<ref>رجال الطوسي: ۸۳ رقم ۱۶.</ref> | ||
| راوی از معصوم = | | راوی از معصوم = | ||
| مشایخ = | | مشایخ = | ||
خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
|شاگردان = [[مجاهد بن جبر قرشی]]؛ [[مالک اشتر نخعی]] | |شاگردان = [[مجاهد بن جبر قرشی]]؛ [[مالک اشتر نخعی]] | ||
| آثار = | | آثار = | ||
| سایر = نام وی در منابع ذیل آمده است: أعیان الشیعة : ۲ / ۲۳۲ و۲۴۸، جامع الرواة : ۱ / ۳۶، الجامع فی الرجال : ۱ / ۷۲ و۷۹، رجال الطوسی : ۳۵ رقم ۹ وفیه : «إبراهیم بن یزید النخعی» و : ۸۳ رقم ۱۶ وفیه : «إبراهیم بن یزید النخعی الکوفی یکنّی أبا عمران مات ۹۶ مولی وکان أعور»، غایة المرام : ۲۴، قاموس الرجال : ۱ / ۳۲۰ رقم ۲۲۸ و : ۳۴۲ رقم ۲۴۶، مجمع الرجال : ۱ / ۸۱، مستدرکات علم الرجال : ۱ / ۳۱۹ رقم ۵۳۹ و : ۲۲۹ رقم ۵۷۴، معجم رجال الحدیث : ۱ / ۳۶۲ رقم ۳۶۶، منهج المقال : ۲۹، الموسوعة الرجالیّة : ۷ / ۳۶، والوسیط : ۱۰. | | سایر = نام وی در منابع ذیل آمده است: أعیان الشیعة: ۲ / ۲۳۲ و۲۴۸، جامع الرواة: ۱ / ۳۶، الجامع فی الرجال: ۱ / ۷۲ و۷۹، رجال الطوسی: ۳۵ رقم ۹ وفیه: «إبراهیم بن یزید النخعی» و: ۸۳ رقم ۱۶ وفیه: «إبراهیم بن یزید النخعی الکوفی یکنّی أبا عمران مات ۹۶ مولی وکان أعور»، غایة المرام: ۲۴، قاموس الرجال: ۱ / ۳۲۰ رقم ۲۲۸ و: ۳۴۲ رقم ۲۴۶، مجمع الرجال: ۱ / ۸۱، مستدرکات علم الرجال: ۱ / ۳۱۹ رقم ۵۳۹ و: ۲۲۹ رقم ۵۷۴، معجم رجال الحدیث: ۱ / ۳۶۲ رقم ۳۶۶، منهج المقال: ۲۹، الموسوعة الرجالیّة: ۷ / ۳۶، والوسیط: ۱۰. | ||
'''مصادر ترجمته عند العامة:''' الطبقات الکبری : ۶ / ۲۷۰ وفیه : «إبراهیم بن یزید بن الأسود بن عمرو بن ربیعة ابن حارثة بن سعد بن مالک بن النخع من مذهج ویکنّی أبا عمران وکان أعور»، الجرح والتعدیل : ۲ / ۱۴۴ رقم ۴۷۳ وفیه : «إبراهیم بن یزید بن عمرو أبو عمران النخعی»، التاریخ الکبیر : ۱ / ۳۳۳ رقم ۱۰۵۲ وفیه : «إبراهیم بن یزید بن عمرو أبو عمران الکوفی النخعی»، تاریخ الثقات : ۵۶ / ۴۵، تاریخ الإسلام : ۶ / ۲۷۹ رقم ۲۰۶، سیر أعلام النبلاء : ۴ / ۵۲۰ رقم ۲۱۳ وفیه : «إبراهیم یزید بن قیس بن الأسود بن عمرو بن ربیعة بن ذهل بن سعد بن مالک بن النخعی الیمانی الکوفی وهو ابن ملیکة أخت الأسود بن یزید»، تهذیب الکمال : ۲ / ۲۳۴ رقم ۲۶۵، تقریب التهذیب : ۱ / ۴۶ رقم ۳۰۱ وثقات ابن حبّان : ۴ / ۸. | '''مصادر ترجمته عند العامة:''' الطبقات الکبری: ۶ / ۲۷۰ وفیه: «إبراهیم بن یزید بن الأسود بن عمرو بن ربیعة ابن حارثة بن سعد بن مالک بن النخع من مذهج ویکنّی أبا عمران وکان أعور»، الجرح والتعدیل: ۲ / ۱۴۴ رقم ۴۷۳ وفیه: «إبراهیم بن یزید بن عمرو أبو عمران النخعی»، التاریخ الکبیر: ۱ / ۳۳۳ رقم ۱۰۵۲ وفیه: «إبراهیم بن یزید بن عمرو أبو عمران الکوفی النخعی»، تاریخ الثقات: ۵۶ / ۴۵، تاریخ الإسلام: ۶ / ۲۷۹ رقم ۲۰۶، سیر أعلام النبلاء: ۴ / ۵۲۰ رقم ۲۱۳ وفیه: «إبراهیم یزید بن قیس بن الأسود بن عمرو بن ربیعة بن ذهل بن سعد بن مالک بن النخعی الیمانی الکوفی وهو ابن ملیکة أخت الأسود بن یزید»، تهذیب الکمال: ۲ / ۲۳۴ رقم ۲۶۵، تقریب التهذیب: ۱ / ۴۶ رقم ۳۰۱ وثقات ابن حبّان: ۴ / ۸. | ||
}} | }} | ||
{{مدخل مرتبط | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = ابراهیم بن یزید نخعی | | موضوع مرتبط = ابراهیم بن یزید نخعی | ||
| عنوان مدخل = [[ابراهیم بن یزید نخعی]] | | عنوان مدخل = [[ابراهیم بن یزید نخعی]] | ||
| مداخل مرتبط = | | مداخل مرتبط = [[ابراهیم بن یزید نخعی در علوم قرآنی]] - [[ابراهیم بن یزید نخعی در تراجم و رجال]] - [[ابراهیم بن یزید نخعی در حدیث]] | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = | ||
}} | }} | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
ابراهیم نخعی<ref>ر.ک: أ. منابع [[شیعی]]: رجال الطوسی، ص۵۷ (ش ۴۷۷) و ۱۱۰ (ش۱۰۷۳)؛ [[نقد الرجال]]، ج۱، ص۹۷، ش۱۶۵؛ جامع الرواة، ج۱، ص۳۶ و ۳۹؛ إکلیل المنهج، ص۹۴ (ش ۵۵) و۵۶۵ (ش۱۵۳)؛ طرائف المقال، ج۲، ص۵۴، ش۷۰۶۰؛ شعب المقال، ص۱۶۰، ش۸؛ تنقیح المقال، ج۵، ص۱۲۰، ش۶۴۶؛ الکنی و الالقاب، ج۳، ص۲۴۴، أعیان الشیعة، ج۲، ص۲۴۸، ش۴۷۰؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۲۱۹ (ش ۵۳۹) و ۲۲۹ (ش۵۷۴)؛ معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۳۲۵، ش۳۴۴؛ قاموس الرجال، ج۱، ص۳۴۲، ش۲۴۶. | ابراهیم نخعی<ref>ر. ک: أ. منابع [[شیعی]]: رجال الطوسی، ص۵۷ (ش ۴۷۷) و ۱۱۰ (ش۱۰۷۳)؛ [[نقد الرجال]]، ج۱، ص۹۷، ش۱۶۵؛ جامع الرواة، ج۱، ص۳۶ و ۳۹؛ إکلیل المنهج، ص۹۴ (ش ۵۵) و۵۶۵ (ش۱۵۳)؛ طرائف المقال، ج۲، ص۵۴، ش۷۰۶۰؛ شعب المقال، ص۱۶۰، ش۸؛ تنقیح المقال، ج۵، ص۱۲۰، ش۶۴۶؛ الکنی و الالقاب، ج۳، ص۲۴۴، أعیان الشیعة، ج۲، ص۲۴۸، ش۴۷۰؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۲۱۹ (ش ۵۳۹) و ۲۲۹ (ش۵۷۴)؛ معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۳۲۵، ش۳۴۴؛ قاموس الرجال، ج۱، ص۳۴۲، ش۲۴۶. | ||
ب. منابع [[سنی]]: الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۷۰؛ تاریخ ابن معین (الدوری) ج۱، ص۳۸۳، ۲۶۰۰؛ طبقات [[خلیفه]]، ص۲۶۵؛ التاریخ الکبیر، ج۱، ص۳۳۳، ش۱۰۵۲؛ معرفة الثقات، ج۱، ص۲۰۹، ش۴۵؛ الجرح والتعدیل، ج۲، ص۱۴۴، ش۴۷۳؛ الثقات ([[ابن حبان]])، ج۴، ص۸؛ مشاهیر [[علماء]] الأمصار، ص۱۶۳، ش۷۴۸؛ التعدیل و التجریح، ج۱، ص۳۳۵، ش۵۷؛ [[تهذیب الکمال]]، ج۲، ص۲۳۳، ش۲۶۵؛ الکاشف، ج۱، ص۲۲۷، ش۲۲۱؛ تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۷۳، ش۷۰؛ [[میزان]] الاعتدال، ج۱، ص۷۴، ش۲۵۲؛ [[الوافی]] بالوفیات، ج۶، ص۱۰۸؛ [[تقریب]] التهذیب، ج۱، ص۶۹، ش۲۷۰؛ [[تهذیب]] التهذیب، ج۱، ص۱۵۵، ش۳۲۵؛ طبقات المدلسین، ص۲۸، ش۳۵.</ref> در سند ۱ [[روایت]] [[تفسیر کنز الدقائق]] به نقل از [[تأویل الآیات الظاهرة]] یاد شده: {{متن حدیث|رَوَى الشیخ ابوجعفر الطوسی عن رُوحُ بْنُ رَوَاحٍ عَنْ رِجَالِهِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ النَّخَعِيِّ<ref>در بعضی اسناد «ابراهیم بن النخعی» ثبت شده که مصحف است. (ر.ک: بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۲۱، ح۲۴).</ref> عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ{{ع}} فَقُلْتُ يَا أَبَا الْحَسَنِ أَخْبِرْنِي بِمَا أَوْصَى إِلَيْكَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} قَالَ سَأُخْبِرُكُم {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى لَكُمُ الدِّينَ}}<ref>«و ابراهیم آن را به پسران خود سفارش کرد و یعقوب نیز: که ای فرزندان من! خداوند برای شما این دین را برگزیده است پس، جز در فرمانبرداری (از او) از این جهان نروید» سوره بقره، آیه ۱۳۲.</ref> وَ ارْتَضَاهُ وَ أَتَمَّ عَلَيْكُمْ نِعْمَتَهُ وَ كُنْتُمْ أَحَقَّ بِها وَ أَهْلَها وَ أَنَّ اللَّهَ أَوْحَى إِلَى نَبِيِّهِ أَنْ يُوصِيَ إِلَيَّ فَقَالَ النَّبِيُّ{{صل}} يَا عَلِيُّ احْفَظْ وَصِيَّتِي وَ ارْعَ ذِمَامِي وَ أَوْفِ بِعَهْدِي وَ أَنْجِزْ عِدَاتِي وَ اقْضِ دَيْنِي وَ قَوِّمْهُمَا وَ أَحْيِ سُنَّتِي وَ ادْعُ إِلَى مِلَّتِي لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَى اصْطَفَانِي وَ اخْتَارَنِي فَذَكَرْتُ دَعْوَةَ أَخِي مُوسَى فَقُلْتُ اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِي وَزِيراً مِنْ أَهْلِي كَمَا جَعَلْتَ هَارُونَ مِنْ مُوسَى فَأَوْحَى اللَّهُ ُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَيَّ أَنَّ عَلِيّاً وَزِيرُكَ وَ نَاصِرُكَ وَ الْخَلِيفَةُ مِنْ بَعْدِكَ ثُمَّ يَا عَلِيُّ أَنْتَ مِنْ أَئِمَّةِ الْهُدَى وَ أَوْلَادِكَ مِنْكَ فَأَنْتُمْ قَادَةُ الْهُدَى وَ التُّقَى وَ الشَّجَرُ الَّتِي أَنَا أَصْلُهَا وَ أَنْتُمْ فَرْعُهَا فَمَنْ تَمَسَّكَ بِهَا فَقَدْ نَجَا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا فَقَدْ هَلَكَ وَ هَوَى...}}<ref>یادآوری: مراد از «ابراهیم النخعی» در سند روایت تهذیب الأحکام (ج۵، ص۲۹۹، ح۱۰۱۳): {{متن حدیث|مُوسَى بْنُ الْقَاسِمِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ النَّخَعِيِ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ...}}. «ابراهیم بن أبی بکر بن سماک» است و نه راوی مورد بحث.</ref><ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۵۴۲-۵۴۳.</ref> | ب. منابع [[سنی]]: الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۷۰؛ تاریخ ابن معین (الدوری) ج۱، ص۳۸۳، ۲۶۰۰؛ طبقات [[خلیفه]]، ص۲۶۵؛ التاریخ الکبیر، ج۱، ص۳۳۳، ش۱۰۵۲؛ معرفة الثقات، ج۱، ص۲۰۹، ش۴۵؛ الجرح والتعدیل، ج۲، ص۱۴۴، ش۴۷۳؛ الثقات ([[ابن حبان]])، ج۴، ص۸؛ مشاهیر [[علماء]] الأمصار، ص۱۶۳، ش۷۴۸؛ التعدیل و التجریح، ج۱، ص۳۳۵، ش۵۷؛ [[تهذیب الکمال]]، ج۲، ص۲۳۳، ش۲۶۵؛ الکاشف، ج۱، ص۲۲۷، ش۲۲۱؛ تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۷۳، ش۷۰؛ [[میزان]] الاعتدال، ج۱، ص۷۴، ش۲۵۲؛ [[الوافی]] بالوفیات، ج۶، ص۱۰۸؛ [[تقریب]] التهذیب، ج۱، ص۶۹، ش۲۷۰؛ [[تهذیب]] التهذیب، ج۱، ص۱۵۵، ش۳۲۵؛ طبقات المدلسین، ص۲۸، ش۳۵.</ref> در سند ۱ [[روایت]] [[تفسیر کنز الدقائق]] به نقل از [[تأویل الآیات الظاهرة]] یاد شده: {{متن حدیث|رَوَى الشیخ ابوجعفر الطوسی عن رُوحُ بْنُ رَوَاحٍ عَنْ رِجَالِهِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ النَّخَعِيِّ<ref>در بعضی اسناد «ابراهیم بن النخعی» ثبت شده که مصحف است. (ر. ک: بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۲۱، ح۲۴).</ref> عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ{{ع}} فَقُلْتُ يَا أَبَا الْحَسَنِ أَخْبِرْنِي بِمَا أَوْصَى إِلَيْكَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} قَالَ سَأُخْبِرُكُم {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى لَكُمُ الدِّينَ}}<ref>«و ابراهیم آن را به پسران خود سفارش کرد و یعقوب نیز: که ای فرزندان من! خداوند برای شما این دین را برگزیده است پس، جز در فرمانبرداری (از او) از این جهان نروید» سوره بقره، آیه ۱۳۲.</ref> وَ ارْتَضَاهُ وَ أَتَمَّ عَلَيْكُمْ نِعْمَتَهُ وَ كُنْتُمْ أَحَقَّ بِها وَ أَهْلَها وَ أَنَّ اللَّهَ أَوْحَى إِلَى نَبِيِّهِ أَنْ يُوصِيَ إِلَيَّ فَقَالَ النَّبِيُّ{{صل}} يَا عَلِيُّ احْفَظْ وَصِيَّتِي وَ ارْعَ ذِمَامِي وَ أَوْفِ بِعَهْدِي وَ أَنْجِزْ عِدَاتِي وَ اقْضِ دَيْنِي وَ قَوِّمْهُمَا وَ أَحْيِ سُنَّتِي وَ ادْعُ إِلَى مِلَّتِي لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَى اصْطَفَانِي وَ اخْتَارَنِي فَذَكَرْتُ دَعْوَةَ أَخِي مُوسَى فَقُلْتُ اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِي وَزِيراً مِنْ أَهْلِي كَمَا جَعَلْتَ هَارُونَ مِنْ مُوسَى فَأَوْحَى اللَّهُ ُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَيَّ أَنَّ عَلِيّاً وَزِيرُكَ وَ نَاصِرُكَ وَ الْخَلِيفَةُ مِنْ بَعْدِكَ ثُمَّ يَا عَلِيُّ أَنْتَ مِنْ أَئِمَّةِ الْهُدَى وَ أَوْلَادِكَ مِنْكَ فَأَنْتُمْ قَادَةُ الْهُدَى وَ التُّقَى وَ الشَّجَرُ الَّتِي أَنَا أَصْلُهَا وَ أَنْتُمْ فَرْعُهَا فَمَنْ تَمَسَّكَ بِهَا فَقَدْ نَجَا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا فَقَدْ هَلَكَ وَ هَوَى...}}<ref>یادآوری: مراد از «ابراهیم النخعی» در سند روایت تهذیب الأحکام (ج۵، ص۲۹۹، ح۱۰۱۳): {{متن حدیث|مُوسَى بْنُ الْقَاسِمِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ النَّخَعِيِ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ...}}. «ابراهیم بن أبی بکر بن سماک» است و نه راوی مورد بحث.</ref><ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۵۴۲-۵۴۳.</ref> | ||
==شرح حال [[راوی]]== | == شرح حال [[راوی]] == | ||
مراد از راوی، [[ابوعمران، ابراهیم بن یزید النخعی]]<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۳، ص۷۲ - ۷۳ به گزارش از تأویل الآیات الظاهرة، ص۱۱۲ - ۱۱۳.</ref> است که در کتب [[رجال]] و [[اسناد روایات]] با دو عنوان «ابراهیم نخعی»<ref>محدث قمی ذیل عنوان النخعی: {{عربی|نسبة إلی النخع بفتح النون و الخاء و المعجمة، و بعدها عین مهملة و هی قبیلة کبیرة من مذحج بالیمن، و اسم النخع جسر بن عمرو بن علة بن جلد ابن مالک بن أدد، و إنما قیل له النخع لأنه انتخع، من قومه، أی بعد عنهم}}؛ (الکنی و الالقاب، ج۳، ص۲۴۴) شماری از مشاهیر شیعه و اهل سنت، منسوب به این قبیله هستند؛ مانند مالک اشتر نخعی، کمیل بن زیاد نخعی و....</ref> و «ابراهیم بن یزید» از وی نام برده شده و شرح حال وی در [[کتب رجالی]] [[اهل سنت]] به تفصیل آمده است: | مراد از راوی، [[ابوعمران، ابراهیم بن یزید النخعی]]<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۳، ص۷۲ - ۷۳ به گزارش از تأویل الآیات الظاهرة، ص۱۱۲ - ۱۱۳.</ref> است که در کتب [[رجال]] و [[اسناد روایات]] با دو عنوان «ابراهیم نخعی»<ref>محدث قمی ذیل عنوان النخعی: {{عربی|نسبة إلی النخع بفتح النون و الخاء و المعجمة، و بعدها عین مهملة و هی قبیلة کبیرة من مذحج بالیمن، و اسم النخع جسر بن عمرو بن علة بن جلد ابن مالک بن أدد، و إنما قیل له النخع لأنه انتخع، من قومه، أی بعد عنهم}}؛ (الکنی و الالقاب، ج۳، ص۲۴۴) شماری از مشاهیر شیعه و اهل سنت، منسوب به این قبیله هستند؛ مانند مالک اشتر نخعی، کمیل بن زیاد نخعی و....</ref> و «ابراهیم بن یزید» از وی نام برده شده و شرح حال وی در [[کتب رجالی]] [[اهل سنت]] به تفصیل آمده است: | ||
خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
[[ابراهیم نخعی]] از مشاهیر و بزرگان [[اهل سنت]] به شمار میآید و از جایگاه بلند [[علمی]] نزدشان برخوردار است و افراد بسیاری برای [[فراگیری علم]] خدمتش میرفتند، درحالی که بیش از هجده سال از عمرش نگذشته بود. وی [[مزاح]] و [[شوخ طبع]] بوده است<ref>{{عربی|و حمل عنه العلم و هو ابن ثمان عشرة سنة... و کان مزاحاً}}؛ (المعارف، ص۴۶۳).</ref>. | [[ابراهیم نخعی]] از مشاهیر و بزرگان [[اهل سنت]] به شمار میآید و از جایگاه بلند [[علمی]] نزدشان برخوردار است و افراد بسیاری برای [[فراگیری علم]] خدمتش میرفتند، درحالی که بیش از هجده سال از عمرش نگذشته بود. وی [[مزاح]] و [[شوخ طبع]] بوده است<ref>{{عربی|و حمل عنه العلم و هو ابن ثمان عشرة سنة... و کان مزاحاً}}؛ (المعارف، ص۴۶۳).</ref>. | ||
ابراهیم نخعی در [[زمان]] [[حجاج بن یوسف ثقفی]] [[زندگی]] میکرده و از [[مخالفان]] سرسخت وی بوده است. [[نفرت]] ابراهیم نخعی از [[حجاج]] چندان بود که او را [[سب]] و [[لعن]] میکرد<ref>{{عربی|عن منصور قال: ذکرت لإبراهیم لعن الحجاج أو بعض الجبابرة؟ فقال: ألیس الله یقول: {{متن قرآن|أَلَا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ}}... قال سمعت إبراهیم یسب الحجاج}}. (الطبقات، ج۶، ص۲۷۹).</ref> و زمانی که از [[مرگ]] حجاج [[آگاه]] گشت، بسیار خوشحال شد و از فرط [[خوشحالی]] [[گریه]] کرد و [[سجده شکر]] به جا آورد<ref>{{عربی|عن حماد قال: بشرت إبراهیم بموت الحجاج فسجد و بکی من الفرح}}؛ (تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۷۴، ش۷۰؛ نیز ر.ک: الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۸۰؛ تاریخ مدینة دمشق، ج۱۲، ص۱۹۷؛ سیر أعلام النبلاء، ج۴، ص۵۲۴، ش۲۱۳).</ref>. | ابراهیم نخعی در [[زمان]] [[حجاج بن یوسف ثقفی]] [[زندگی]] میکرده و از [[مخالفان]] سرسخت وی بوده است. [[نفرت]] ابراهیم نخعی از [[حجاج]] چندان بود که او را [[سب]] و [[لعن]] میکرد<ref>{{عربی|عن منصور قال: ذکرت لإبراهیم لعن الحجاج أو بعض الجبابرة؟ فقال: ألیس الله یقول: {{متن قرآن|أَلَا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ}}... قال سمعت إبراهیم یسب الحجاج}}. (الطبقات، ج۶، ص۲۷۹).</ref> و زمانی که از [[مرگ]] حجاج [[آگاه]] گشت، بسیار خوشحال شد و از فرط [[خوشحالی]] [[گریه]] کرد و [[سجده شکر]] به جا آورد<ref>{{عربی|عن حماد قال: بشرت إبراهیم بموت الحجاج فسجد و بکی من الفرح}}؛ (تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۷۴، ش۷۰؛ نیز ر. ک: الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۸۰؛ تاریخ مدینة دمشق، ج۱۲، ص۱۹۷؛ سیر أعلام النبلاء، ج۴، ص۵۲۴، ش۲۱۳).</ref>. | ||
حجاج بن یوسف ثقفی میخواست ابراهیم نخعی را دستگیر کند؛ بدان جهت دستور بازداشت او را صادر کرد؛ ولی وی فرار کرد و متواری شد و زندگی پنهانی داشت و تا پایان عمرش همین گونه به سر برد و حجاج به [[دستگیری]] وی موفق نگشت، تا اینکه از [[دنیا]] رفت و شبانه [[دفن]] گردید. | حجاج بن یوسف ثقفی میخواست ابراهیم نخعی را دستگیر کند؛ بدان جهت دستور بازداشت او را صادر کرد؛ ولی وی فرار کرد و متواری شد و زندگی پنهانی داشت و تا پایان عمرش همین گونه به سر برد و حجاج به [[دستگیری]] وی موفق نگشت، تا اینکه از [[دنیا]] رفت و شبانه [[دفن]] گردید. | ||
[[شعیب بن حجاج]]: [[ابراهیم نخعی]] در حالی که از [[ترس]] حجاج متواری بود، از دنیا رفت و در شب دفن گردید و من به [[نماز]] وی حاضر شدم و شنیدم از [[عامر بن شراحیل شعبی]] که دربارهاش میگفت: {{عربی|مات رجل ما ترک بعده مثله لا بالکوفة ولا بالبصرة ولا بمکة ولا بالمدینة ولا بالشام}}<ref>ر.ک: التاریخ الصغیر، ج۱، ص۲۵۶؛ التاریخ الکبیر، ج۱، ص۳۳۴، ش۱۰۵۲.</ref>. | [[شعیب بن حجاج]]: [[ابراهیم نخعی]] در حالی که از [[ترس]] حجاج متواری بود، از دنیا رفت و در شب دفن گردید و من به [[نماز]] وی حاضر شدم و شنیدم از [[عامر بن شراحیل شعبی]] که دربارهاش میگفت: {{عربی|مات رجل ما ترک بعده مثله لا بالکوفة ولا بالبصرة ولا بمکة ولا بالمدینة ولا بالشام}}<ref>ر. ک: التاریخ الصغیر، ج۱، ص۲۵۶؛ التاریخ الکبیر، ج۱، ص۳۳۴، ش۱۰۵۲.</ref>. | ||
[[اَبوعون]]: من در [[تشییع جنازه]] [[ابراهیم]] شرکت کردم، در حالی که هفت نفر بیشتر با من نبودند و [[عبدالرحمن بن الأسود]] که پسر دایی ابراهیم بود، بر جنازهاش نماز گزارد<ref>{{عربی|و قال أبوعون: کنت فی جنازة إبراهیم فما کان فیه إلا سبعة أنفس، و صلی علیه عبدالرحمن بن الأسود بن یزید و هو ابن خاله}}؛ (المعارف، ص۴۶۴).</ref><ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۵۴۳-۵۴۵.</ref> | [[اَبوعون]]: من در [[تشییع جنازه]] [[ابراهیم]] شرکت کردم، در حالی که هفت نفر بیشتر با من نبودند و [[عبدالرحمن بن الأسود]] که پسر دایی ابراهیم بود، بر جنازهاش نماز گزارد<ref>{{عربی|و قال أبوعون: کنت فی جنازة إبراهیم فما کان فیه إلا سبعة أنفس، و صلی علیه عبدالرحمن بن الأسود بن یزید و هو ابن خاله}}؛ (المعارف، ص۴۶۴).</ref><ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۵۴۳-۵۴۵.</ref> | ||
==طبقه [[راوی]]== | == طبقه [[راوی]] == | ||
بیشتر [[مورخان]] و [[رجالیان اهل سنت]]؛ مانند [[ابن قتیبة]]<ref>ر.ک: المعارف، ص۴۶۳.</ref>، [[خلیفة بن خیاط]]<ref>ر.ک: طبقات خلیفه، ص۲۶۵ - ۲۶۶.</ref>، [[بخاری]]<ref>ر.ک: التاریخ الکبیر، ج۱، ص۳۳۴، ش۱۰۵۲.</ref>، [[مزی]]<ref>ر.ک: تهذیب الکمال، ج۲، ص۲۴۰.</ref>، [[ذهبی]]<ref>ر.ک: الکاشف، ج۱، ص۲۲۷، ش۲۲۱؛ تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۷۴، ش۷۰.</ref> و [[ابن حجر]]<ref>ر.ک: تهذیب التهذیب، ج۱، ص۱۵۵، ش۳۲۵.</ref> [[تاریخ]] [[وفات]] ابراهیم نخعی را سال ۹۵ یا ۹۶ (ق) ثبت کرده و او را هنگام وفاتش ۴۶ ساله دانستهاند، درنتیجه [[تاریخ]] ولادتش، [[سال]] ۵۰ (ق) خواهد بود: | بیشتر [[مورخان]] و [[رجالیان اهل سنت]]؛ مانند [[ابن قتیبة]]<ref>ر. ک: المعارف، ص۴۶۳.</ref>، [[خلیفة بن خیاط]]<ref>ر. ک: طبقات خلیفه، ص۲۶۵ - ۲۶۶.</ref>، [[بخاری]]<ref>ر. ک: التاریخ الکبیر، ج۱، ص۳۳۴، ش۱۰۵۲.</ref>، [[مزی]]<ref>ر. ک: تهذیب الکمال، ج۲، ص۲۴۰.</ref>، [[ذهبی]]<ref>ر. ک: الکاشف، ج۱، ص۲۲۷، ش۲۲۱؛ تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۷۴، ش۷۰.</ref> و [[ابن حجر]]<ref>ر. ک: تهذیب التهذیب، ج۱، ص۱۵۵، ش۳۲۵.</ref> [[تاریخ]] [[وفات]] ابراهیم نخعی را سال ۹۵ یا ۹۶ (ق) ثبت کرده و او را هنگام وفاتش ۴۶ ساله دانستهاند، درنتیجه [[تاریخ]] ولادتش، [[سال]] ۵۰ (ق) خواهد بود: | ||
[[ابن حبان]]: {{عربی|کان مولده سنة خمسین و مات سنة خمس أو ست و تسعین و هو بن ست و أربعین سنة بعد موت الحجاج بأربعة أشهر}}<ref>الثقات (ابن حبان)، ج۴، ص۸.</ref>. | [[ابن حبان]]: {{عربی|کان مولده سنة خمسین و مات سنة خمس أو ست و تسعین و هو بن ست و أربعین سنة بعد موت الحجاج بأربعة أشهر}}<ref>الثقات (ابن حبان)، ج۴، ص۸.</ref>. | ||
بر پایه اقوال دیگری، وی در سن (۴۸ یا ۴۹ یا ۵۸ سالگی از دنیا رفته<ref>ر.ک: التاریخ الکبیر، ج۱، ص۳۳۴، ش۱۰۵۲؛ التعدیل و التجریح، ج۱، ص۳۳۶، ش۵۷؛ الوافی بالوفیات، ج۶، ص۱۰۸.</ref>، در نتیجه ولادت وی در سال (۳۳ یا ۳۸ یا ۴۷ق) خواهد بود. | بر پایه اقوال دیگری، وی در سن (۴۸ یا ۴۹ یا ۵۸ سالگی از دنیا رفته<ref>ر. ک: التاریخ الکبیر، ج۱، ص۳۳۴، ش۱۰۵۲؛ التعدیل و التجریح، ج۱، ص۳۳۶، ش۵۷؛ الوافی بالوفیات، ج۶، ص۱۰۸.</ref>، در نتیجه ولادت وی در سال (۳۳ یا ۳۸ یا ۴۷ق) خواهد بود. | ||
بسیاری از رجالیان اهل سنت تصریح دارند که ابراهیم نخعی در حالی که [[غلام]] و یا صبی بوده، به [[دیدار]] [[عایشه]] [[همسر پیامبر اکرم]]{{صل}} نائل گشته<ref>{{عربی|... فدخل علیها و هو غلام}}؛ (التاریخ الکبیر، ج۱، ص۳۳۴، ش۱۰۵۲)؛ {{عربی|و دخل علی أم المؤمنین عائشة - رضی الله عنها - و هو صبی. (تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۷۴، ش۷۰).</ref>؛ ولی برخی دیگر این [[دیدار]] را [[نفی]] کرده و [[راوی]] آن را [[ضعیف]] دانستند<ref>ر.ک: التعدیل و التجریح، ج۱، ص۳۳۷، ش۵۷؛ تهذیب التهذیب، ج۱، ص۱۵۵، ش۳۲۵.</ref><ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۵۴۶-۵۴۷.</ref> | بسیاری از رجالیان اهل سنت تصریح دارند که ابراهیم نخعی در حالی که [[غلام]] و یا صبی بوده، به [[دیدار]] [[عایشه]] [[همسر پیامبر اکرم]]{{صل}} نائل گشته<ref>{{عربی|... فدخل علیها و هو غلام}}؛ (التاریخ الکبیر، ج۱، ص۳۳۴، ش۱۰۵۲)؛ {{عربی|و دخل علی أم المؤمنین عائشة - رضی الله عنها - و هو صبی. (تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۷۴، ش۷۰).</ref>؛ ولی برخی دیگر این [[دیدار]] را [[نفی]] کرده و [[راوی]] آن را [[ضعیف]] دانستند<ref>ر. ک: التعدیل و التجریح، ج۱، ص۳۳۷، ش۵۷؛ تهذیب التهذیب، ج۱، ص۱۵۵، ش۳۲۵.</ref><ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۵۴۶-۵۴۷.</ref> | ||
==[[مصاحبت]] با [[حضرت علی]] و [[امام سجاد]]{{ع}}== | == [[مصاحبت]] با [[حضرت علی]] و [[امام سجاد]]{{ع}}== | ||
در میان [[رجالیان]] متقدم [[شیعه]]، تنها [[شیخ طوسی]] است که نام راوی را در کتاب [[رجال]] خود، در [[اصحاب امامان]] [[امام علی]] و [[سجاد]]{{عم}} ثبت کرده و مینویسد که وی در سال ۹۶ (ق) از [[دنیا]] رفته؛ ولی به [[تاریخ]] ولادت با سن ایشان اشارهای نکرده است <ref>ابراهیم بن یزید النخعی (رجال الطوسی، ص۵۷، ش۴۷۷)؛ {{عربی|إبراهیم بن یزید النخعی الکوفی، یکنی أبا عمران، مات سنة ست و تسعین، مولی و کان أعور}}؛ (رجال الطوسی، ص۱۱۰، ش۱۰۷۳).</ref>. | در میان [[رجالیان]] متقدم [[شیعه]]، تنها [[شیخ طوسی]] است که نام راوی را در کتاب [[رجال]] خود، در [[اصحاب امامان]] [[امام علی]] و [[سجاد]]{{عم}} ثبت کرده و مینویسد که وی در سال ۹۶ (ق) از [[دنیا]] رفته؛ ولی به [[تاریخ]] ولادت با سن ایشان اشارهای نکرده است <ref>ابراهیم بن یزید النخعی (رجال الطوسی، ص۵۷، ش۴۷۷)؛ {{عربی|إبراهیم بن یزید النخعی الکوفی، یکنی أبا عمران، مات سنة ست و تسعین، مولی و کان أعور}}؛ (رجال الطوسی، ص۱۱۰، ش۱۰۷۳).</ref>. | ||
خط ۸۵: | خط ۸۵: | ||
به احتمال [[قوی]]، مستند شیخ طوسی در ذکر نام ابراهیم نخعی در اصحاب امام علی{{ع}} روایاتی است که در نقل بیواسطه ابراهیم نخعی از آن حضرت [[ظهور]] دارند<ref>{{متن حدیث|و عن إبراهیم النخعی قال: خرج علی (کرم الله وجهه) فجلس فی المسجد و اجتمع أصحابه، فجاء الحسین فوضع یده علی رأسه فقال...}}؛ (ینابیع الموده، ج۳، ص۱۰۱، ح۲)؛ {{متن حدیث|... عن إبراهیم النخعی أن عمر بن الخطاب دعا بامرأة أراد أن یرجمها قد ولدت الستة أشهر من زوجها و أنکر زوجها ذلک وقد حضر علی بن أبی طالب{{ع}} فقال...}}؛ (الإیضاح، ص۱۹۰ - ۱۹۱)؛ عن إبراهیم النخعی قال: مر رسول الله - صلوات الله علیه و آله - بعلی{{ع}} فقال له: لتقاتل الناکثین و القاسطین و المارقین. (شرح الأخبار، ج۱، ص۱۳۳۸ - ۳۳۹، ح۳۰۷).</ref>، در حالی که آن [[روایات]] از مرسلات [[ابراهیم نخعی]] است؛ زیرا وی [[احادیث]] مرسل فراوان نقل کرده است، چنان که خواهد آمد<ref>در بحث جایگاه حدیثی راوی.</ref><ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۵۴۷-۵۴۸.</ref> | به احتمال [[قوی]]، مستند شیخ طوسی در ذکر نام ابراهیم نخعی در اصحاب امام علی{{ع}} روایاتی است که در نقل بیواسطه ابراهیم نخعی از آن حضرت [[ظهور]] دارند<ref>{{متن حدیث|و عن إبراهیم النخعی قال: خرج علی (کرم الله وجهه) فجلس فی المسجد و اجتمع أصحابه، فجاء الحسین فوضع یده علی رأسه فقال...}}؛ (ینابیع الموده، ج۳، ص۱۰۱، ح۲)؛ {{متن حدیث|... عن إبراهیم النخعی أن عمر بن الخطاب دعا بامرأة أراد أن یرجمها قد ولدت الستة أشهر من زوجها و أنکر زوجها ذلک وقد حضر علی بن أبی طالب{{ع}} فقال...}}؛ (الإیضاح، ص۱۹۰ - ۱۹۱)؛ عن إبراهیم النخعی قال: مر رسول الله - صلوات الله علیه و آله - بعلی{{ع}} فقال له: لتقاتل الناکثین و القاسطین و المارقین. (شرح الأخبار، ج۱، ص۱۳۳۸ - ۳۳۹، ح۳۰۷).</ref>، در حالی که آن [[روایات]] از مرسلات [[ابراهیم نخعی]] است؛ زیرا وی [[احادیث]] مرسل فراوان نقل کرده است، چنان که خواهد آمد<ref>در بحث جایگاه حدیثی راوی.</ref><ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۵۴۷-۵۴۸.</ref> | ||
==استادان و [[شاگردان راوی]]== | == استادان و [[شاگردان راوی]] == | ||
ابراهیم نخعی بر اثر داشتن [[جایگاه علمی]] والا نزد [[عامه]]، دارای [[مشایخ]] و [[شاگردان]] بسیاری بوده. برخی از [[مشایخ حدیثی]] وی را میتوان [[ابن عباس]]<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۳، ص۷۲.</ref>، [[خالد اسود بن یزید]]، و [[خیثمة بن عبدالرحمان]]، و [[ربیع بن خثیم]]، و [[ابی الشعثاء سلیم بن اسود محاربی]]، و [[سهم بن منجاب]]، و [[سوید بن غفلة]]، و [[شریح بن ارطاة]]، و [[شریح بن حارث قاضی]]، و [[عابس بن ربیعة]]،...<ref>تهذیب الکمال، ج۲، ص۲۳۴ - ۲۳۵، ش۲۶۵.</ref> نام برد. | ابراهیم نخعی بر اثر داشتن [[جایگاه علمی]] والا نزد [[عامه]]، دارای [[مشایخ]] و [[شاگردان]] بسیاری بوده. برخی از [[مشایخ حدیثی]] وی را میتوان [[ابن عباس]]<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۳، ص۷۲.</ref>، [[خالد اسود بن یزید]]، و [[خیثمة بن عبدالرحمان]]، و [[ربیع بن خثیم]]، و [[ابی الشعثاء سلیم بن اسود محاربی]]، و [[سهم بن منجاب]]، و [[سوید بن غفلة]]، و [[شریح بن ارطاة]]، و [[شریح بن حارث قاضی]]، و [[عابس بن ربیعة]]،...<ref>تهذیب الکمال، ج۲، ص۲۳۴ - ۲۳۵، ش۲۶۵.</ref> نام برد. | ||
بعضی از شاگردان وی عبارتاند از: [[ابراهیم بن مهاجر بجلی]]، [[حارث بن یزید عکلی]]، [[حر بن مسکین]]، [[حسن بن عبیدالله نخعی]]، [[حکم بن عتیبة]]، [[حکیم بن جبیر]]، [[حماد بن ابی سلیمان]]، [[زبید یامی]]، [[الزبیر بن عدی]]، [[ابومعشر زیاد بن کلیب]]، [[سلیمان اعمش]]، [[سماک بن حرب]]، [[شباک ضبی]]، و [[شعیب بن حبحاب]]، [[عبدالله بن شبرمة]] و...<ref>تهذیب الکمال، ج۲، ص۲۳۵ - ۲۳۶، ش۲۶۵. </ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۵۴۸-۵۴۹.</ref> | بعضی از شاگردان وی عبارتاند از: [[ابراهیم بن مهاجر بجلی]]، [[حارث بن یزید عکلی]]، [[حر بن مسکین]]، [[حسن بن عبیدالله نخعی]]، [[حکم بن عتیبة]]، [[حکیم بن جبیر]]، [[حماد بن ابی سلیمان]]، [[زبید یامی]]، [[الزبیر بن عدی]]، [[ابومعشر زیاد بن کلیب]]، [[سلیمان اعمش]]، [[سماک بن حرب]]، [[شباک ضبی]]، و [[شعیب بن حبحاب]]، [[عبدالله بن شبرمة]] و...<ref>تهذیب الکمال، ج۲، ص۲۳۵ - ۲۳۶، ش۲۶۵. </ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۵۴۸-۵۴۹.</ref> | ||
==[[مذهب]] [[راوی]]== | == [[مذهب]] [[راوی]] == | ||
درباره مذهب راوی نظرهای متفاوتی داده شده: | درباره مذهب راوی نظرهای متفاوتی داده شده: | ||
[[علامه]] [[ابن شهرآشوب مازندرانی]] بعد از نقل روایتی از ابراهیم نخعی مبنی بر تقدیم [[اسلام]] [[ابوبکر]] بر [[حضرت علی]]{{ع}} او را [[ناصبی]] دانسته: {{عربی|ففی تقدم إسلامه (یعنی ابوبکر) خلاف کثیر ثم إن من روی ذلک أبوهریرة و کان من الخاذلین...}} و {{عربی|إبراهیم النخعی و هو ناصبی جداً تخلف عن الحسین و خرج مع ابن الأشعث فی جیش ابن زیاد و کان یقول لا خیر إلا فی النبیذ الصلب}}<ref>متشابه القرآن و مختلفه، ج۲، ص۷۱.</ref>. | [[علامه]] [[ابن شهرآشوب مازندرانی]] بعد از نقل روایتی از ابراهیم نخعی مبنی بر تقدیم [[اسلام]] [[ابوبکر]] بر [[حضرت علی]]{{ع}} او را [[ناصبی]] دانسته: {{عربی|ففی تقدم إسلامه (یعنی ابوبکر) خلاف کثیر ثم إن من روی ذلک أبوهریرة و کان من الخاذلین...}} و {{عربی|إبراهیم النخعی و هو ناصبی جداً تخلف عن الحسین و خرج مع ابن الأشعث فی جیش ابن زیاد و کان یقول لا خیر إلا فی النبیذ الصلب}}<ref>متشابه القرآن و مختلفه، ج۲، ص۷۱.</ref>. | ||
خط ۱۰۳: | خط ۱۰۳: | ||
[[علامه مامقانی]]: {{عربی|بل فی النفس من عد ابن خلکان له من أحد الأئمة المشاهیر شیء؛ فإن فیه و فی توثیق ابن حجر له رائحة کونه عامیاً؛ و إن کان ربما یکشف عد الشیخ - إیاه - من أصحاب أمیر المؤمنین و السجاد{{ع}}، و عدم غمزه فی مذهبه کاشف عن کونه إمامیاً}}<ref>تنقیح المقال، ج۵، ص۱۲۳ - ۱۲۴، ش۶۴۶.</ref><ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۵۴۹-۵۵۰.</ref> | [[علامه مامقانی]]: {{عربی|بل فی النفس من عد ابن خلکان له من أحد الأئمة المشاهیر شیء؛ فإن فیه و فی توثیق ابن حجر له رائحة کونه عامیاً؛ و إن کان ربما یکشف عد الشیخ - إیاه - من أصحاب أمیر المؤمنین و السجاد{{ع}}، و عدم غمزه فی مذهبه کاشف عن کونه إمامیاً}}<ref>تنقیح المقال، ج۵، ص۱۲۳ - ۱۲۴، ش۶۴۶.</ref><ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۵۴۹-۵۵۰.</ref> | ||
==تحقیق== | == تحقیق == | ||
[[اختلاف]] در [[مذهب]] ابراهیم نخعی بر اثر [[روایات]] و اظهار نظرهای متفاوتی است که از وی گزارش گردیده که به کلی، سه برداشت از روایات و این اظهار نظرهای وی میتوان داشت. | [[اختلاف]] در [[مذهب]] ابراهیم نخعی بر اثر [[روایات]] و اظهار نظرهای متفاوتی است که از وی گزارش گردیده که به کلی، سه برداشت از روایات و این اظهار نظرهای وی میتوان داشت. | ||
===عامی بودن=== | === عامی بودن === | ||
از بعضی روایات و سخنان ایشان فهمیده میشود که وی از جهت مذهب و [[گرایش]] [[فکری]]، عامی بوده است: | از بعضی روایات و سخنان ایشان فهمیده میشود که وی از جهت مذهب و [[گرایش]] [[فکری]]، عامی بوده است: | ||
# [[انکار]] تقدیم [[اسلام]] علی{{ع}} بر [[ابوبکر]]:{{عربی|... عن عمرو بن مرة عن أبی حمزة عن زید بن أرقم قال أول من أسلم مع رسول الله{{صل}} علی بن أبی طالب فذکرت ذلک للنخعی فأنکره و قال [[أبو بکر]] أول من أسلم مع [[رسول الله]]{{صل}}}}<ref>مسند أحمد، ج۴، ص۳۷۱.</ref>. | # [[انکار]] تقدیم [[اسلام]] علی{{ع}} بر [[ابوبکر]]:{{عربی|... عن عمرو بن مرة عن أبی حمزة عن زید بن أرقم قال أول من أسلم مع رسول الله{{صل}} علی بن أبی طالب فذکرت ذلک للنخعی فأنکره و قال [[أبو بکر]] أول من أسلم مع [[رسول الله]]{{صل}}}}<ref>مسند أحمد، ج۴، ص۳۷۱.</ref>. | ||
# [[پاک]] دانستن [[لباس]] حیوانات حرامگوشت و استفاده از آنها<ref>{{عربی|... رأیت إبراهیم یلبس قلنسوة ثعالب؛... رأیت علی إبراهیم کمة ثعالب... رأیت علی إبراهیم قلنسوة من طیالسة فی مقدمها جلد ثعلب؛... رأیت علی إبراهیم مبطنة بثعالب؛... رأیت علی إبراهیم قلنسوة مکفوفة بثعالب؛... رأیت علی إبراهیم مستقة فراء و سألته عن الفراء؟ فقال: دباغها طهورها}}؛ (الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۸۰ - ۲۸۱).</ref>. | # [[پاک]] دانستن [[لباس]] حیوانات حرامگوشت و استفاده از آنها<ref>{{عربی|... رأیت إبراهیم یلبس قلنسوة ثعالب؛... رأیت علی إبراهیم کمة ثعالب... رأیت علی إبراهیم قلنسوة من طیالسة فی مقدمها جلد ثعلب؛... رأیت علی إبراهیم مبطنة بثعالب؛... رأیت علی إبراهیم قلنسوة مکفوفة بثعالب؛... رأیت علی إبراهیم مستقة فراء و سألته عن الفراء؟ فقال: دباغها طهورها}}؛ (الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۸۰ - ۲۸۱).</ref>. | ||
# [[پیروی]] از [[سیاست]] [[خلفا]]<ref>ر.ک: منع تدوین الحدیث، ص۷ - ۲۸: الحدیث النبوی بین الروایة و الدرایة، ص۱۷-۲۲.</ref> در جلوگیری از [[نوشتن]] [[احادیث نبوی]]{{صل}}<ref>{{عربی|عن أبی معشر عن إبراهیم أنه کان یکره أن یکتب الأحادیث فی الکراریس}}؛ (جامع بیان العلم و فضله، ج۱، ص۶۷؛ نیز ر.ک: تقیید العلم، ص۴۸)؛ {{عربی|شعبة عن منصور عن إبراهیم قال ما کتبت شیئاً قط}}؛. (الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۷۰).</ref>. | # [[پیروی]] از [[سیاست]] [[خلفا]]<ref>ر. ک: منع تدوین الحدیث، ص۷ - ۲۸: الحدیث النبوی بین الروایة و الدرایة، ص۱۷-۲۲.</ref> در جلوگیری از [[نوشتن]] [[احادیث نبوی]]{{صل}}<ref>{{عربی|عن أبی معشر عن إبراهیم أنه کان یکره أن یکتب الأحادیث فی الکراریس}}؛ (جامع بیان العلم و فضله، ج۱، ص۶۷؛ نیز ر. ک: تقیید العلم، ص۴۸)؛ {{عربی|شعبة عن منصور عن إبراهیم قال ما کتبت شیئاً قط}}؛. (الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۷۰).</ref>. | ||
#منع از [[تفضیل]] علی{{ع}} بر [[عثمان]]: {{عربی|ذکر عنده علی{{ع}} و عثمان؛ ففضل رجل علیاً علی عثمان، فقال له: إن کان هذا رأیک فلا تجالسنا}}. | # منع از [[تفضیل]] علی{{ع}} بر [[عثمان]]: {{عربی|ذکر عنده علی{{ع}} و عثمان؛ ففضل رجل علیاً علی عثمان، فقال له: إن کان هذا رأیک فلا تجالسنا}}. | ||
#{{عربی|لإن أخر من السماء أحب إلی من أن أتناول عثمان بسوء}}<ref>قاموس الرجال، ج۱، ص۳۲۰، ش۲۲۸ به گزارش از حلیة الأولیاء، ج۴، ص۲۱۸.</ref>؛ | #{{عربی|لإن أخر من السماء أحب إلی من أن أتناول عثمان بسوء}}<ref>قاموس الرجال، ج۱، ص۳۲۰، ش۲۲۸ به گزارش از حلیة الأولیاء، ج۴، ص۲۱۸.</ref>؛ | ||
#برابر دانستن علی{{ع}} و ابوبکر و [[عمر]]: {{عربی|عن مهلهل عن معیرة عن إبراهیم قال قال رجل لإبراهیم علی أحب إلی من أبی بکر و عمر فقال له إبراهیم أما إن علیاً لو سمع کلامک لأوجع ظهرک إذا کنتم تجالسوننا بهذا فلا تجلسونا}}<ref>الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۷۵.</ref>. | # برابر دانستن علی{{ع}} و ابوبکر و [[عمر]]: {{عربی|عن مهلهل عن معیرة عن إبراهیم قال قال رجل لإبراهیم علی أحب إلی من أبی بکر و عمر فقال له إبراهیم أما إن علیاً لو سمع کلامک لأوجع ظهرک إذا کنتم تجالسوننا بهذا فلا تجلسونا}}<ref>الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۷۵.</ref>. | ||
===[[شیعه]] بودن=== | === [[شیعه]] بودن === | ||
[[فرق شیعی]] در یک تقسیم کلی به سه دسته قسمت شدهاند: | [[فرق شیعی]] در یک تقسیم کلی به سه دسته قسمت شدهاند: | ||
#گروهی که در [[زمان]] [[حیات]] [[رسول اکرم]]{{صل}} به علی{{ع}} [[گرایش]] داشته و از جانب [[پیامبر]]{{صل}} نام شیعه بر آنها اطلاق شده؛ مانند: [[سلمان]]، [[ابوذر]]، [[مقداد]] و [[عمار یاسر]]. | # گروهی که در [[زمان]] [[حیات]] [[رسول اکرم]]{{صل}} به علی{{ع}} [[گرایش]] داشته و از جانب [[پیامبر]]{{صل}} نام شیعه بر آنها اطلاق شده؛ مانند: [[سلمان]]، [[ابوذر]]، [[مقداد]] و [[عمار یاسر]]. | ||
#گروهی که شیعه [[تفضیلیه]] هستند که [[اعتقاد]] به [[برتری علی]]{{ع}} داشتند و او را بر همه [[صحابه]] [[فضیلت]] دادند؛ ولی [[خلافت ابوبکر]] و [[عمر]] را نیز جایز و روا میدانستد. | # گروهی که شیعه [[تفضیلیه]] هستند که [[اعتقاد]] به [[برتری علی]]{{ع}} داشتند و او را بر همه [[صحابه]] [[فضیلت]] دادند؛ ولی [[خلافت ابوبکر]] و [[عمر]] را نیز جایز و روا میدانستد. | ||
#شیعه تفضیلیه سبیه که ضمن [[برتر]] شمردن [[حضرت علی]]{{ع}} بر تمامی صحابه، او را [[وصی بلافصل]] پیامبر میدانستند و [[معتقد]] بودند که کسانی که علی{{ع}} را از [[مقام]] خود برکنار کردند، کافرند... و به همین دلیل نیز اینان [[خلفاء]] ثلاثه را [[سب]] و [[لعن]] میکردند<ref>دایرة المعارف تشیع، ج۴، ص۲۷۳.</ref>. | # شیعه تفضیلیه سبیه که ضمن [[برتر]] شمردن [[حضرت علی]]{{ع}} بر تمامی صحابه، او را [[وصی بلافصل]] پیامبر میدانستند و [[معتقد]] بودند که کسانی که علی{{ع}} را از [[مقام]] خود برکنار کردند، کافرند... و به همین دلیل نیز اینان [[خلفاء]] ثلاثه را [[سب]] و [[لعن]] میکردند<ref>دایرة المعارف تشیع، ج۴، ص۲۷۳.</ref>. | ||
از برخی تعبیرات [[ابراهیم نخعی]] این گونه برداشت میشود که وی به دسته دوم یا سوم از [[شیعیان]] گرایش داشته؛ مانند:{{عربی|و روی فیه عن الحکم بن عیینة قال: حضرنا فی موضع فقال طلحة بن مصرف الامامی: یأبی قلبی إلا حب عثمان، فحکیت ذلک لإبراهیم النخعی، فقال: لعن الله قلبه. رووا عن إبراهیم أنه قال: إن عثمان عندی شر من قارون}}<ref>تقریب المعارف، ص۲۹۶.</ref>. | از برخی تعبیرات [[ابراهیم نخعی]] این گونه برداشت میشود که وی به دسته دوم یا سوم از [[شیعیان]] گرایش داشته؛ مانند:{{عربی|و روی فیه عن الحکم بن عیینة قال: حضرنا فی موضع فقال طلحة بن مصرف الامامی: یأبی قلبی إلا حب عثمان، فحکیت ذلک لإبراهیم النخعی، فقال: لعن الله قلبه. رووا عن إبراهیم أنه قال: إن عثمان عندی شر من قارون}}<ref>تقریب المعارف، ص۲۹۶.</ref>. | ||
===امامی بودن=== | === امامی بودن === | ||
از بعضی [[روایات]] و دیدگاههای وی امامی بودنش استظهار میگردد: | از بعضی [[روایات]] و دیدگاههای وی امامی بودنش استظهار میگردد: | ||
#{{عربی|و فی کتاب سلیم عن الأعمش عن خیثمة، قال: لما حضرت إبراهیم النخعی الوفاة قال لی: ضمنی إلیک ففعلت. فقال: أشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شریک له، وأشهد أن محمداً{{صل}} رسول الله، و أن علی بن أبی طالب - صلوات الله علیه - وصی محمد، و أن الحسن وصی علی، و أن الحسین وصی الحسن، و أن علی بن الحسین وصی الحسین. قال: ثم أغمی علیه فسقط، فقلت: هی هی ثم أفاق فقال: سمعنی غیرک قلت: لا. فقال: علی هذا أحیا و علیه أموت، و علیه کان علقمة و الأسود، و من لم یکن علی هذا فلیس علی شیء}}<ref>کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ج۲، ص۹۲۳، ح۶۸.</ref>. | #{{عربی|و فی کتاب سلیم عن الأعمش عن خیثمة، قال: لما حضرت إبراهیم النخعی الوفاة قال لی: ضمنی إلیک ففعلت. فقال: أشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شریک له، وأشهد أن محمداً{{صل}} رسول الله، و أن علی بن أبی طالب - صلوات الله علیه - وصی محمد، و أن الحسن وصی علی، و أن الحسین وصی الحسن، و أن علی بن الحسین وصی الحسین. قال: ثم أغمی علیه فسقط، فقلت: هی هی ثم أفاق فقال: سمعنی غیرک قلت: لا. فقال: علی هذا أحیا و علیه أموت، و علیه کان علقمة و الأسود، و من لم یکن علی هذا فلیس علی شیء}}<ref>کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ج۲، ص۹۲۳، ح۶۸.</ref>. | ||
#{{متن حدیث|... عَنْ إِبْرَاهِيمَ النَّخَعِيِّ عَنْ عَلْقَمَةَ بْنِ قَيْسٍ قَالَ: خَطَبَنَا أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}} عَلَى مِنْبَرِ الْكُوفَةِ خُطْبَتَهُ اللُّؤْلُؤَةَ فَقَالَ فِيمَا قَالَ فِي آخِرِهَا أَلَا وَ إِنِّي ظَاعِنٌ عَنْ قَرِيبٍ وَ مُنْطَلِقٌ إِلَى الْمَغِيبِ فَارْتَقِبُوا الْفِتْنَةَ الْأُمَوِيَّةَ وَ الْمَمْلِكَةَ الْكِسْرَوِيَّةَ... فَقَامَ إِلَيْهِ رَجُلٌ يُقَالُ لَهُ عَامِرُ بْنُ كَثِيرٍ فَقَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ لَقَدْ أَخْبَرْتَنَا عَنْ أَئِمَّةِ الْكُفْرِ وَ خُلَفَاءِ الْبَاطِلِ فَأَخْبِرْنَا عَنْ أَئِمَّةِ الْحَقِّ وَ أَلْسِنَةِ الصِّدْقِ بَعْدَكَ قَالَ نَعَمْ إِنَّهُ بِعَهْدٍ عَهِدَهُ إِلَيَّ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} أَنَّ هَذَا الْأَمْرَ يَمْلِكُهَا اثْنَا عَشَرَ إِمَاماً تِسْعَةٌ مِنْ صُلْبِ الْحُسَيْنِ وَ لَقَدْ قَالَ النَّبِيُّ{{صل}} لَمَّا عُرِجَ بِي إِلَى السَّمَاءِ نَظَرْتُ إِلَى سَاقِ الْعَرْشِ فَإِذَا فِيهِ مَكْتُوبٌ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ أَيَّدْتُهُ بِعَلِيٍّ وَ نَصَرْتُهُ بِعَلِيٍّ وَ رَأَيْتُ اثْنَيْ عَشَرَ نُوراً فَقُلْتُ يَا رَبِّ أَنْوَارُ مَنْ هَذِهِ فَنُودِيتُ يَا مُحَمَّدُ هَذِهِ أَنْوَارُ الْأَئِمَّةِ مِنْ ذُرِّيَّتِكَ قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَ فَلَا تُسَمِّيهِمْ لِي قَالَ نَعَمْ أَنْتَ الْإِمَامُ وَ الْخَلِيفَةُ بَعْدِي تَقْضِي دَيْنِي وَ تُنْجِزُ عِدَاتِي وَ بَعْدَكَ ابْنَاكَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ بَعْدَ الْحُسَيْنِ ابْنُهُ عَلِيٌّ زَيْنُ الْعَابِدِينَ وَ بَعْدَهُ ابْنُهُ مُحَمَّدٌ يُدْعَى بِالْبَاقِرِ وَ بَعْدَ مُحَمَّدٍ ابْنُهُ جَعْفَرٌ يُدْعَى بِالصَّادِقِ وَ بَعْدَ جَعْفَرٍ ابْنُهُ مُوسَى يُدْعَى بِالْكَاظِمِ وَ بَعْدَ مُوسَى ابْنُهُ عَلِيٌّ يُدْعَى بِالرِّضَا وَ بَعْدَ عَلِيٍّ ابْنُهُ مُحَمَّدٌ يُدْعَى بِالزَّكِيِّ وَ بَعْدَ مُحَمَّدٍ ابْنُهُ عَلِيٌّ يُدْعَى بِالنَّقِيِّ وَ بَعْدَ عَلِيٍّ ابْنُهُ الْحَسَنُ يُدْعَى بِالْأَمِينِ وَ الْقَائِمُ مِنْ وُلْدِ الْحَسَنِ سَمِيِّي وَ أَشْبَهُ النَّاسِ بِي يَمْلَأُهَا قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً...}}<ref>کفایة الأثر، ص۲۱۳ – ۲۱۸.</ref>؛ | #{{متن حدیث|... عَنْ إِبْرَاهِيمَ النَّخَعِيِّ عَنْ عَلْقَمَةَ بْنِ قَيْسٍ قَالَ: خَطَبَنَا أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}} عَلَى مِنْبَرِ الْكُوفَةِ خُطْبَتَهُ اللُّؤْلُؤَةَ فَقَالَ فِيمَا قَالَ فِي آخِرِهَا أَلَا وَ إِنِّي ظَاعِنٌ عَنْ قَرِيبٍ وَ مُنْطَلِقٌ إِلَى الْمَغِيبِ فَارْتَقِبُوا الْفِتْنَةَ الْأُمَوِيَّةَ وَ الْمَمْلِكَةَ الْكِسْرَوِيَّةَ... فَقَامَ إِلَيْهِ رَجُلٌ يُقَالُ لَهُ عَامِرُ بْنُ كَثِيرٍ فَقَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ لَقَدْ أَخْبَرْتَنَا عَنْ أَئِمَّةِ الْكُفْرِ وَ خُلَفَاءِ الْبَاطِلِ فَأَخْبِرْنَا عَنْ أَئِمَّةِ الْحَقِّ وَ أَلْسِنَةِ الصِّدْقِ بَعْدَكَ قَالَ نَعَمْ إِنَّهُ بِعَهْدٍ عَهِدَهُ إِلَيَّ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} أَنَّ هَذَا الْأَمْرَ يَمْلِكُهَا اثْنَا عَشَرَ إِمَاماً تِسْعَةٌ مِنْ صُلْبِ الْحُسَيْنِ وَ لَقَدْ قَالَ النَّبِيُّ{{صل}} لَمَّا عُرِجَ بِي إِلَى السَّمَاءِ نَظَرْتُ إِلَى سَاقِ الْعَرْشِ فَإِذَا فِيهِ مَكْتُوبٌ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ أَيَّدْتُهُ بِعَلِيٍّ وَ نَصَرْتُهُ بِعَلِيٍّ وَ رَأَيْتُ اثْنَيْ عَشَرَ نُوراً فَقُلْتُ يَا رَبِّ أَنْوَارُ مَنْ هَذِهِ فَنُودِيتُ يَا مُحَمَّدُ هَذِهِ أَنْوَارُ الْأَئِمَّةِ مِنْ ذُرِّيَّتِكَ قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَ فَلَا تُسَمِّيهِمْ لِي قَالَ نَعَمْ أَنْتَ الْإِمَامُ وَ الْخَلِيفَةُ بَعْدِي تَقْضِي دَيْنِي وَ تُنْجِزُ عِدَاتِي وَ بَعْدَكَ ابْنَاكَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ بَعْدَ الْحُسَيْنِ ابْنُهُ عَلِيٌّ زَيْنُ الْعَابِدِينَ وَ بَعْدَهُ ابْنُهُ مُحَمَّدٌ يُدْعَى بِالْبَاقِرِ وَ بَعْدَ مُحَمَّدٍ ابْنُهُ جَعْفَرٌ يُدْعَى بِالصَّادِقِ وَ بَعْدَ جَعْفَرٍ ابْنُهُ مُوسَى يُدْعَى بِالْكَاظِمِ وَ بَعْدَ مُوسَى ابْنُهُ عَلِيٌّ يُدْعَى بِالرِّضَا وَ بَعْدَ عَلِيٍّ ابْنُهُ مُحَمَّدٌ يُدْعَى بِالزَّكِيِّ وَ بَعْدَ مُحَمَّدٍ ابْنُهُ عَلِيٌّ يُدْعَى بِالنَّقِيِّ وَ بَعْدَ عَلِيٍّ ابْنُهُ الْحَسَنُ يُدْعَى بِالْأَمِينِ وَ الْقَائِمُ مِنْ وُلْدِ الْحَسَنِ سَمِيِّي وَ أَشْبَهُ النَّاسِ بِي يَمْلَأُهَا قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً...}}<ref>کفایة الأثر، ص۲۱۳ – ۲۱۸.</ref>؛ | ||
===بیطرف بودن=== | === بیطرف بودن === | ||
از دسته چهارم [[روایات]]، [[بیطرفی]] وی برداشت میشود؛ مانند: {{متن حدیث|... عن أبی المنجاب البصری أن رجلا کان یأتی إبراهیم النخعی فیتعلم منه فیسمع قوما یذکرون أمر علی و عثمان فقال: أنا أتعلم من هذا الرجل و أری الناس مختلفین فی أمر علی و عثمان فسأل إبراهیم النخعی عن ذلک فقال: ما أنا بسبأی و لا مرجی}}<ref>الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۷۵.</ref>. | از دسته چهارم [[روایات]]، [[بیطرفی]] وی برداشت میشود؛ مانند: {{متن حدیث|... عن أبی المنجاب البصری أن رجلا کان یأتی إبراهیم النخعی فیتعلم منه فیسمع قوما یذکرون أمر علی و عثمان فقال: أنا أتعلم من هذا الرجل و أری الناس مختلفین فی أمر علی و عثمان فسأل إبراهیم النخعی عن ذلک فقال: ما أنا بسبأی و لا مرجی}}<ref>الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۷۵.</ref>. | ||
خط ۱۳۳: | خط ۱۳۳: | ||
بر این اساس، ابراهیم النخعی را باید از چهرههای مردد [[تاریخ]] به شمار آورد و ریشه آن هم به [[خصوصیات اخلاقی]] و شخصیتی وی بر میگردد که با توجه به حوادث و احوالات روزگار، دگرگون میگشت<ref>سید مرتضی: {{عربی|... و قالت بنت عبدالله بن مطیع لزوجها یحیی بن طلحة: ما رأیت ألأم من أصحابک، إذا أیسرت لزموک، و إذا أعسرت ترکوک! فقال: هذا من کرمهم؛ یأتوننا فی حال القوة ما علیهم، و یفارقوننا فی حال الضعف منا عنهم. و قیل لإبراهیم النخعی: متی کنت؟ قال: حیث احتیج إلی}}؛ (الأمالی (مرتضی)، ج۱، ص۲۸۷).</ref><ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۵۵۰-۵۵۵.</ref> | بر این اساس، ابراهیم النخعی را باید از چهرههای مردد [[تاریخ]] به شمار آورد و ریشه آن هم به [[خصوصیات اخلاقی]] و شخصیتی وی بر میگردد که با توجه به حوادث و احوالات روزگار، دگرگون میگشت<ref>سید مرتضی: {{عربی|... و قالت بنت عبدالله بن مطیع لزوجها یحیی بن طلحة: ما رأیت ألأم من أصحابک، إذا أیسرت لزموک، و إذا أعسرت ترکوک! فقال: هذا من کرمهم؛ یأتوننا فی حال القوة ما علیهم، و یفارقوننا فی حال الضعف منا عنهم. و قیل لإبراهیم النخعی: متی کنت؟ قال: حیث احتیج إلی}}؛ (الأمالی (مرتضی)، ج۱، ص۲۸۷).</ref><ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۵۵۰-۵۵۵.</ref> | ||
==جایگاه [[حدیثی]] [[راوی]]== | == جایگاه [[حدیثی]] [[راوی]] == | ||
[[رجالیان اهل سنت]]، [[ابراهیم نخعی]] را عالمی برجسته، فقیهی بزرگ، [[عابد]] و [[زاهد]] یاد کردهاند: | [[رجالیان اهل سنت]]، [[ابراهیم نخعی]] را عالمی برجسته، فقیهی بزرگ، [[عابد]] و [[زاهد]] یاد کردهاند: | ||
خط ۱۴۲: | خط ۱۴۲: | ||
[[ابوزرعه]]: {{عربی|علم من أعلام أهل الاسلام و فقیه من فقهائهم}}<ref>الجرح و التعدیل، ج۲، ص۱۴۴ - ۱۴۵، ش۴۷۳.</ref>. | [[ابوزرعه]]: {{عربی|علم من أعلام أهل الاسلام و فقیه من فقهائهم}}<ref>الجرح و التعدیل، ج۲، ص۱۴۴ - ۱۴۵، ش۴۷۳.</ref>. | ||
[[ابن حبان]] نام وی را در کتاب الثقات<ref>ر.ک: الثقات (ابن حبان)، ج۴، ص۸.</ref> آورده است. | [[ابن حبان]] نام وی را در کتاب الثقات<ref>ر. ک: الثقات (ابن حبان)، ج۴، ص۸.</ref> آورده است. | ||
[[ذهبی]]: {{عربی|"و کان عجب فی الورع و الخیر، متوقیاً للشهرة، رأساً فی العلم"}}<ref>الکاشف، ج۱، ص۲۲۷، ش۲۲۱.</ref>. | [[ذهبی]]: {{عربی|"و کان عجب فی الورع و الخیر، متوقیاً للشهرة، رأساً فی العلم"}}<ref>الکاشف، ج۱، ص۲۲۷، ش۲۲۱.</ref>. | ||
خط ۱۴۸: | خط ۱۴۸: | ||
'''یادآوری:''' ابراهیم نخعی در [[نقل حدیث]] کثیر المراسیل بوده؛ ولی [[اهل سنت]] مرسلات وی را [[حجت]] و معتبر دانستهاند<ref>{{عربی|ثقة؛ إلا أنه یرسل کثیراً}}؛ (تقریب التهذیب، ج۱، ص۶۹، ش۲۷۰)؛ {{عربی|و قال الحافظ أبو سعید العلائی: هو مکثر من الإرسال و جماعة من الأئمة صححوا مراسیله}} (تهذیب التهذیب، ج۱، ص۱۵۶، ش۳۲۵)؛ {{عربی|... سمعت یحیی یقول: مرسلات ابراهیم صحیحة}}؛ (الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۳، ص۱۶۹).</ref>. | '''یادآوری:''' ابراهیم نخعی در [[نقل حدیث]] کثیر المراسیل بوده؛ ولی [[اهل سنت]] مرسلات وی را [[حجت]] و معتبر دانستهاند<ref>{{عربی|ثقة؛ إلا أنه یرسل کثیراً}}؛ (تقریب التهذیب، ج۱، ص۶۹، ش۲۷۰)؛ {{عربی|و قال الحافظ أبو سعید العلائی: هو مکثر من الإرسال و جماعة من الأئمة صححوا مراسیله}} (تهذیب التهذیب، ج۱، ص۱۵۶، ش۳۲۵)؛ {{عربی|... سمعت یحیی یقول: مرسلات ابراهیم صحیحة}}؛ (الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۳، ص۱۶۹).</ref>. | ||
در میان [[رجالیان]] [[شیعه]]، تنها [[شیخ طوسی]] نام وی را در کتاب [[رجال شیخ طوسی]] خویش در [[اصحاب حضرت علی]] و [[امام سجاد]]{{عم}} ذکر کرده<ref>ر.ک: رجال الطوسی، ص۵۷ (ش ۴۷۷) و۱۱۰ (ش۱۰۷۳).</ref>، ولی هیچ به [[مذهب]] و [[جرح و تعدیل]] وی اشارهای نکرده و [[نجاشی]] نیز در ترجمه [[ابان بن تغلب]]، اشاره کرده که [[ابان]] از وی [[روایت]] کرده است<ref>ر.ک: رجال النجاشی، ص۱۰ - ۱۱، ش۷.</ref>. | در میان [[رجالیان]] [[شیعه]]، تنها [[شیخ طوسی]] نام وی را در کتاب [[رجال شیخ طوسی]] خویش در [[اصحاب حضرت علی]] و [[امام سجاد]]{{عم}} ذکر کرده<ref>ر. ک: رجال الطوسی، ص۵۷ (ش ۴۷۷) و۱۱۰ (ش۱۰۷۳).</ref>، ولی هیچ به [[مذهب]] و [[جرح و تعدیل]] وی اشارهای نکرده و [[نجاشی]] نیز در ترجمه [[ابان بن تغلب]]، اشاره کرده که [[ابان]] از وی [[روایت]] کرده است<ref>ر. ک: رجال النجاشی، ص۱۰ - ۱۱، ش۷.</ref>. | ||
[[علامه مامقانی]]، به استناد ذکر نام [[راوی]] در رجال شیخ طوسی وی را امامی دانسته و با استناد به بعضی [[روایات]]، او را از [[راویان]] [[حسان]] به شمار آورده است<ref>{{عربی|و لم یرد من أصحابنا توثیق الرجل،... و إن کان ربما یکشف عد الشیخ إیاه من أصحاب أمیر المؤمنین و السجاد{{ع}} و عدم غمزه فی مذهبه کاشف عن کونه إمامیاً - کما أوضحناه فی الفائدة السادسة - وانضم إلی ذلک المدائح المذکورة، اندرج الرجل فی الحسان، والله العالم}}؛ (تنقیح المقال، ج۵، ص۱۲۳ - ۱۲۴، ش۶۴۶).</ref><ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۵۵۵-۵۵۷.</ref> | [[علامه مامقانی]]، به استناد ذکر نام [[راوی]] در رجال شیخ طوسی وی را امامی دانسته و با استناد به بعضی [[روایات]]، او را از [[راویان]] [[حسان]] به شمار آورده است<ref>{{عربی|و لم یرد من أصحابنا توثیق الرجل،... و إن کان ربما یکشف عد الشیخ إیاه من أصحاب أمیر المؤمنین و السجاد{{ع}} و عدم غمزه فی مذهبه کاشف عن کونه إمامیاً - کما أوضحناه فی الفائدة السادسة - وانضم إلی ذلک المدائح المذکورة، اندرج الرجل فی الحسان، والله العالم}}؛ (تنقیح المقال، ج۵، ص۱۲۳ - ۱۲۴، ش۶۴۶).</ref><ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۱ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۱ ص ۵۵۵-۵۵۷.</ref> | ||
== منابع رجال و تراجم شیعه== | == منابع رجال و تراجم شیعه == | ||
{{متن رجال | {{متن رجال | ||
| عنوان = 1. الرجال (طوسی) | | عنوان = 1. الرجال (طوسی) | ||
خط ۱۵۹: | خط ۱۵۹: | ||
| متن کتاب =أسماء من روى عن أمير المؤمنين عليه السلام | | متن کتاب =أسماء من روى عن أمير المؤمنين عليه السلام | ||
إبراهيم بن يزيد النخعي .<ref>[https://lib.eshia.ir/14027/1/57 طوسی، محمد بن حسن، الرجال، ج1، ص55-57]</ref> | إبراهيم بن يزيد النخعي.<ref>[https://lib.eshia.ir/14027/1/57 طوسی، محمد بن حسن، الرجال، ج1، ص55-57]</ref> | ||
(ابراهيم) بن يزيد النخعي الكوفي<ref>أبوعمران ابراهيم بن يزيد بن الاسود بن عمرو بن ربيعة بن حارثة بن سعد بن مالك بن النخع الفقيه الكوفي النخعي، قال ابن خلكان في وفيات الاعيان " أحد الائمة المشاهير تابعي رأى عائشة رضى الله عنها ودخل عليها ولم يثبت له منها سماع، توفي سنة ست وقيل خمس وتسعين للهجرة، وله تسع واربعون سنة، وقيل ثمان وخمسون سنة والاول اصح، ولما حضرته الوفاة جزع جزعا شديدا فقيل له في ذلك، فقال وأي خطر اعظم مما انا فيه إنما أتوقع رسولا يرد على من ربي إما بالجنة وإما بالنار، والله لوددت أونها تلجلج في حلقي إلى يوم القيامة "، وذكره ابن حجر في تقريب التهذيب قائلا: " أبو عمران الكوفي الفقيه ثقة إلا أنه يرسل كثيرا من الخامسة مات سنة ست وتسعين وهو ابن خمسين أو نحوها " ورد له ذكر في باب اصحاب أمير المؤمنين (عليه السلام).</ref> يكنى ابا عمران مات سنة ست وتسعين مولى وكان اعور.<ref>[http://lib.eshia.ir/86760/1/83/%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85_%D8%A8%D9%86_%D9%8A%D8%B2%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AE%D8%B9%D9%8A طوسی، محمد بن حسن، الرجال، ج1، ص83.]</ref> | (ابراهيم) بن يزيد النخعي الكوفي<ref>أبوعمران ابراهيم بن يزيد بن الاسود بن عمرو بن ربيعة بن حارثة بن سعد بن مالك بن النخع الفقيه الكوفي النخعي، قال ابن خلكان في وفيات الاعيان " أحد الائمة المشاهير تابعي رأى عائشة رضى الله عنها ودخل عليها ولم يثبت له منها سماع، توفي سنة ست وقيل خمس وتسعين للهجرة، وله تسع واربعون سنة، وقيل ثمان وخمسون سنة والاول اصح، ولما حضرته الوفاة جزع جزعا شديدا فقيل له في ذلك، فقال وأي خطر اعظم مما انا فيه إنما أتوقع رسولا يرد على من ربي إما بالجنة وإما بالنار، والله لوددت أونها تلجلج في حلقي إلى يوم القيامة "، وذكره ابن حجر في تقريب التهذيب قائلا: " أبو عمران الكوفي الفقيه ثقة إلا أنه يرسل كثيرا من الخامسة مات سنة ست وتسعين وهو ابن خمسين أو نحوها " ورد له ذكر في باب اصحاب أمير المؤمنين (عليه السلام).</ref> يكنى ابا عمران مات سنة ست وتسعين مولى وكان اعور.<ref>[http://lib.eshia.ir/86760/1/83/%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85_%D8%A8%D9%86_%D9%8A%D8%B2%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AE%D8%B9%D9%8A طوسی، محمد بن حسن، الرجال، ج1، ص83.]</ref> | ||
}} | }} | ||
{{متن رجال | {{متن رجال | ||
| عنوان =2. | | عنوان =2. مجمع الرجال (قهپایی) | ||
| توضیحات تصویر = مجمع الرجال (کتاب) | | توضیحات تصویر = مجمع الرجال (کتاب) | ||
| تصویر = 12670.jpg | | تصویر = 12670.jpg | ||
خط ۱۷۲: | خط ۱۷۲: | ||
}} | }} | ||
{{متن رجال | {{متن رجال | ||
| عنوان =3. | | عنوان =3. منهج المقال (استرآبادی) | ||
| توضیحات تصویر = منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال (کتاب) | | توضیحات تصویر = منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال (کتاب) | ||
| تصویر = 388100191.jpg | | تصویر = 388100191.jpg | ||
خط ۱۸۲: | خط ۱۸۲: | ||
}} | }} | ||
{{متن رجال | {{متن رجال | ||
| عنوان =4. | | عنوان =4. جامع الرواة (اردبیلی) | ||
| توضیحات تصویر = جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد (کتاب) | | توضیحات تصویر = جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد (کتاب) | ||
| تصویر = 9675757.jpg | | تصویر = 9675757.jpg | ||
خط ۱۸۸: | خط ۱۸۸: | ||
}} | }} | ||
{{متن رجال | {{متن رجال | ||
| عنوان =5. | | عنوان =5. نقد الرجال (تفرشی) | ||
| توضیحات تصویر = | | توضیحات تصویر = نقد الرجال (کتاب) | ||
| تصویر = 453221.jpg | | تصویر = 453221.jpg | ||
| متن کتاب =إبراهيم بن يزيد النخعي<ref>إبراهيم بن يزيد النخعي : | | متن کتاب =إبراهيم بن يزيد النخعي<ref>إبراهيم بن يزيد النخعي: الكوفي، يكنى أبا عمران، مات سنة ستة وتسعين، مولى، وكان أعور، ين جخ، (م ت).</ref>: | ||
من أصحاب علي<ref>طوسی، محمد بن حسن، الرجال: ٥٧ / ٩.</ref> وعلي بن الحسين<ref>طوسی، محمد بن حسن، الرجال: ١١٠ / ١٦. </ref> | من أصحاب علي<ref>طوسی، محمد بن حسن، الرجال: ٥٧ / ٩.</ref> وعلي بن الحسين<ref>طوسی، محمد بن حسن، الرجال: ١١٠ / ١٦. </ref> عليهمالسلام، رجال الشيخ.<ref>[http://lib.eshia.ir/27185/1/98 تفرشی، مصطفی، نقد الرجال، ج1، 98.]</ref> | ||
}} | }} | ||
{{متن رجال | {{متن رجال | ||
| عنوان =6. | | عنوان =6. تنقیح المقال (مامقانی) | ||
| توضیحات تصویر = | | توضیحات تصویر = تنقیح المقال فی احوال الرجال (کتاب) | ||
| تصویر = 099090.jpg | | تصویر = 099090.jpg | ||
| متن کتاب =...أ لا ترى قول إبراهيم النخعي<ref>أقول:ظاهر عبارة النجاشي في قوله:و كان أبان مقدّما في كلّ فنّ..إلى آخره. لا تعود إلى إبراهيم | | متن کتاب =...أ لا ترى قول إبراهيم النخعي<ref>أقول:ظاهر عبارة النجاشي في قوله:و كان أبان مقدّما في كلّ فنّ..إلى آخره. لا تعود إلى إبراهيم النخعي، فراجع و تأمّل. ثمّ إنّ إبراهيم النخعي ذكره في تذكرة الحفاظ 69/1 برقم 70 فقال:إبراهيم النخعي فقيه العراق أبو عمران إبراهيم بن يزيد بن قيس بن الأسود الكوفي الفقيه. ثمّ ذكر قول الشعبي لمّا بلغه موت إبراهيم:ما خلّف بعده مثله. و ذكر في العبر 113/1 في حوادث سنة:95 قال:و فيها توفّي إبراهيم بن يزيد النخعي الإمام أبو عمران فقيه العراق كهلا. و في حوادث سنة:210 في ترجمة العوام بن حوشب:روى عن إبراهيم النخعي و جماعة و أرخ وفاته سنة 148. فمن ملاحظة ما ذكرناه يظهر أنّ إبراهيم النخعي اثنان. أحدهما:ابن يزيد أبو عمران المتوفّى سنة 95،و هو الّذي يروي أبان عنه. و الثاني:مات سنة 148 و هو الّذي يروى عنه العوام بن حوشب، و الظاهر أنّ الّذي قرض أبان بن تغلب هو إبراهيم بن أبان، شيخ عوام بن حوشب، و المتوفّى سنة 148، لا إبراهيم بن يزيد أبو عمران، فراجع و تدبّر.</ref> -و هو من علماء العامّة-:كان أبان رحمه اللّه مقدّما في كلّ فنّ من العلم في القرآن، و الفقه، و الحديث، و الأدب، و اللّغة، و النحو. انتهى.<ref>نجاشی، احمد بن علی، فهرست النجاشي:7 برقم 11 طبعة المصطوفية(و طبعة الهند:9-10،و بيروت 75/1 برقم 6،جماعة المدرسين:11 برقم 7 و الظاهر من الكل أنّ الكلام للنجاشي رحمه اللّه لا إبراهيم النخعي، فراجع. و لاحظ:معجم الأدباء 107/1،و غيره.</ref> | ||
<ref>[http://lib.eshia.ir/10510/3/100 مامقانی، عبد الله، تنقیح المقال، ج3، ص100 و 101.]</ref> | <ref>[http://lib.eshia.ir/10510/3/100 مامقانی، عبد الله، تنقیح المقال، ج3، ص100 و 101.]</ref> | ||
}} | }} | ||
{{متن رجال | {{متن رجال | ||
| عنوان =8. | | عنوان =8. طرائف المقال (بروجردی) | ||
| توضیحات تصویر = | | توضیحات تصویر = طرائف المقال فی معرفة طبقات الرجال (کتاب) | ||
| تصویر = 5519.jpg | | تصویر = 5519.jpg | ||
| متن کتاب =ابراهيم بن يزيد النخعي " ي " " ين " الكوفي يكنى أبا عمران، مات سنة ست وتسعين مولى وكان أعور في الثاني.<ref>[http://lib.eshia.ir/14030/2/54 بروجردی، علی اصغر، طرائف المقال، ج2، ص54.]</ref> | | متن کتاب =ابراهيم بن يزيد النخعي " ي " " ين " الكوفي يكنى أبا عمران، مات سنة ست وتسعين مولى وكان أعور في الثاني.<ref>[http://lib.eshia.ir/14030/2/54 بروجردی، علی اصغر، طرائف المقال، ج2، ص54.]</ref> | ||
}} | }} | ||
{{متن رجال | {{متن رجال | ||
| عنوان =9. | | عنوان =9. أعیان الشیعة (محسن امین) | ||
| توضیحات تصویر = | | توضیحات تصویر = أعیان الشیعة (کتاب) | ||
| تصویر = 180px-کتاب_اعیان_الشیعة.jpg | | تصویر = 180px-کتاب_اعیان_الشیعة.jpg | ||
| متن کتاب =أبو عمران أو عمار إبراهيم بن يزيد بن الأسود بن عمرو بن ربيعة بن حارثة بن سعد بن مالك بن النخع النخعي الكوفي. | | متن کتاب =أبو عمران أو عمار إبراهيم بن يزيد بن الأسود بن عمرو بن ربيعة بن حارثة بن سعد بن مالك بن النخع النخعي الكوفي. | ||
خط ۲۶۸: | خط ۲۶۸: | ||
}} | }} | ||
{{متن رجال | {{متن رجال | ||
| عنوان =9. | | عنوان =9. شعب المقال (نراقی) | ||
| توضیحات تصویر = | | توضیحات تصویر = شعب المقال فی درجات الرجال (کتاب) | ||
| تصویر = 300px-NUR03674J1.jpg | | تصویر = 300px-NUR03674J1.jpg | ||
| متن کتاب =إبراهيم بن يزيد، النخعي الكوفي، أبو عمران، | | متن کتاب =إبراهيم بن يزيد، النخعي الكوفي، أبو عمران، | ||
من أصحاب أمير المؤمنين (عليه السلام)، وثَّقه ابن حجر<ref>عسقلانی، ابن حجر، تقريب التهذيب: ج 1، الرقم 270، ص 69.</ref> و لا يعبأ به.<ref>[http://lib.eshia.ir/86797/1/160 | من أصحاب أمير المؤمنين (عليه السلام)، وثَّقه ابن حجر<ref>عسقلانی، ابن حجر، تقريب التهذيب: ج 1، الرقم 270، ص 69.</ref> و لا يعبأ به.<ref>[http://lib.eshia.ir/86797/1/160 نراقی، ابو القاسم، شعب المقال، ج1، ص160.]</ref> | ||
}} | }} | ||
{{متن رجال | {{متن رجال | ||
| عنوان =10. | | عنوان =10. معجم رجال الحدیث (خویی) | ||
| توضیحات تصویر = | | توضیحات تصویر = معجم رجال الحدیث (کتاب) | ||
| تصویر = 010101.jpg | | تصویر = 010101.jpg | ||
| متن کتاب =إبراهيم بن يزيد النخعي: | | متن کتاب =إبراهيم بن يزيد النخعي: | ||
خط ۲۸۴: | خط ۲۸۴: | ||
}} | }} | ||
{{متن رجال | {{متن رجال | ||
| عنوان =11. | | عنوان =11. مستدرکات علم رجال (نمازی) | ||
| توضیحات تصویر = | | توضیحات تصویر = مستدرکات علم رجال (کتاب) | ||
| تصویر = 300px-NUR14996J1.jpg | | تصویر = 300px-NUR14996J1.jpg | ||
| متن کتاب =إبراهيم بن يزيد النخعي: | | متن کتاب =إبراهيم بن يزيد النخعي: | ||
خط ۲۹۲: | خط ۲۹۲: | ||
}} | }} | ||
{{متن رجال | {{متن رجال | ||
| عنوان =12. | | عنوان =12. قاموس الرجال (شوشتری) | ||
| توضیحات تصویر = | | توضیحات تصویر = قاموس الرجال (کتاب) | ||
| تصویر = 446100151.jpg | | تصویر = 446100151.jpg | ||
| متن کتاب =إبراهيم بن يزيدالنخعي | | متن کتاب =إبراهيم بن يزيدالنخعي | ||
نقل عدّ الشيخ له في رجاله في أصحاب عليّ و عليّ بن الحسين -عليهم السلام-قائلا في الثاني:«الكوفي يكنّى أبا | نقل عدّ الشيخ له في رجاله في أصحاب عليّ و عليّ بن الحسين -عليهم السلام-قائلا في الثاني:«الكوفي يكنّى أبا عمران، مات سنة ستّ و تسعين، مولى،و كان أعور». | ||
و نقل عن ابن حجر توثيقه و فقاهته و عن ابن خلّكان وصفه بكونه من الأئمّة المشاهير.و قال المصنّف:يستشمّ من ذكرهما له رائحة | و نقل عن ابن حجر توثيقه و فقاهته و عن ابن خلّكان وصفه بكونه من الأئمّة المشاهير. و قال المصنّف:يستشمّ من ذكرهما له رائحة العاميّة، و إن كانت روايته عن السجاد-عليه السلام-ربما يوهن ذلك؛ مضافا إلى عدم نسبتهما إيّاه إلى أحد المذاهب-كما هي عادتهم في من يصفوه بالفقه-ربما يكشف عن كونه إماميّا. | ||
أقول:نصب إبراهيم النخعي | أقول:نصب إبراهيم النخعي مشهور، كيف!و هو الّذي روى العامّة عنه سبق إسلام أبي بكر. و مرّ منّا عنوانه بلفظ«إبراهيم النخعي»و نقلنا عن الحلية منعه عن تفضيل عليّ-عليه السلام-على عثمان<ref>اصفهانی، ابو نعیم، حلية الأولياء:219/4.</ref> و قد عرفت ما في عدّ الشيخ له في رجاله غير مرّة. و الرواية عن أئمّتنا-عليهم السلام-إنّما تفيد لو كانت الرواية كاشفة عن اعتقاد الراوي بكونهم-عليهم السلام-حجج اللّه(تعالى)و إلا فجميع العامّة يروون عن عليّ-عليه السلام-كما يروون عن عمر. و حدوث المذاهب الأربعة كان بعد عصر الرجل، فانّه توفّي قبل المائة. و المصنّف لا يفكّر في ما قاله! | ||
و قد فات المصنّف عدّ ابن قتيبة له-في معارفه-في الشيعة<ref>دینوری، ابن قتیبة، المعارف: 264.</ref> إلا أنّك قد عرفت في المقدّمة كون الشيعة عندهم أعمّ من | و قد فات المصنّف عدّ ابن قتيبة له-في معارفه-في الشيعة<ref>دینوری، ابن قتیبة، المعارف: 264.</ref> إلا أنّك قد عرفت في المقدّمة كون الشيعة عندهم أعمّ من الاماميّة؛ و الشيعة عندهم من يفضّل عليّا-عليه السلام-على عثمان، لكن عرفت في رواية«الحلية»نهيه عن ذلك. | ||
قال المصنّف:النخع ابن عمرو بن علة بن جلد بن مالك بن | قال المصنّف:النخع ابن عمرو بن علة بن جلد بن مالك بن أدد، و هم من مذحج. | ||
قلت:أخذ كلامه من | قلت:أخذ كلامه من القاموس، و لكن في معارف ابن قتيبة:ولّد خالد بن مذحج علة بن خالد، فولّد علة عمروا، فولّد عمرو جسرا و كعبا، فأمّا جسر: | ||
فهو أبو النخع بن جسر.و ولّد يحابر بن مالك | فهو أبو النخع بن جسر. و ولّد يحابر بن مالك مذحجا، و ولّد مالك بن زيد بن كهلان يحابر، و ولّد زيد مالك بن زيد و أدد بن زيد<ref>دینوری، ابن قتیبة، المعارف: 104-107.]</ref>. | ||
و مقتضى قوله أنّ النخع ابن جسر بن عمرو بن علة بن خالد بن مذحج بن مالك بن | و مقتضى قوله أنّ النخع ابن جسر بن عمرو بن علة بن خالد بن مذحج بن مالك بن زيد، كما أنّ مقتضاه أنّ مالكا أخو أدد، لا ابنه. | ||
و مرّ بعنوان«إبراهيم النخعي»و عنونه ميزان الذهبي و قال:و كان لا يحكم | و مرّ بعنوان«إبراهيم النخعي»و عنونه ميزان الذهبي و قال:و كان لا يحكم العربيّة، و ربّما لحن؛ و قد رأى زيد بن أرقم و غيره، و لم يصحّ له سماع من صحابيّ. | ||
و عنونه معارف ابن قتيبة في العور أيضا<ref>دینوری، ابن قتیبة، المعارف: 587.]</ref> و في التابعين.و لم يذكر كونه مولى الذهبي و ابن حجر و السمعاني.و نقل المعارف الاختلاف | و عنونه معارف ابن قتيبة في العور أيضا<ref>دینوری، ابن قتیبة، المعارف: 587.]</ref> و في التابعين. و لم يذكر كونه مولى الذهبي و ابن حجر و السمعاني. و نقل المعارف الاختلاف فيه، فقال:«قال أبو سفيان بن العلا:اختلفنا في إبراهيم النخعي عن محمّد بن سليمان، فأرسل يسأل عنه، فقالوا:هو مولى النخع. و قال أبو عبيدة عن يونس:قد ولّدته العرب»و في المعارف أيضا«كان مزّاحا، قال الأعمش:عادني إبراهيم فرأى منزلي، فقال:إنّك ممّن ليعرف في منزله أنّه ليس بابن عظيم القريتين؛ و قال أبو عون:كنت في جنازة إبراهيم فما كان فيه إلا سبعة أنفس»<ref>دینوری، ابن قتیبة، المعارف: 463.</ref>.<ref>[http://lib.eshia.ir/10508/1/342 شوشتری، محمد تقی، قاموس الرجال، ج1، ص342-344]</ref> | ||
}} | }} | ||
== منابع رجال و تراجم اهل سنت== | == منابع رجال و تراجم اهل سنت == | ||
{{متن رجال | {{متن رجال | ||
| عنوان =۱. | | عنوان =۱. طبقات الکبری (ابن سعد) | ||
| توضیحات تصویر = طبقات الکبری (كتاب) | | توضیحات تصویر = طبقات الکبری (كتاب) | ||
| تصویر = Z-14.jpg | | تصویر = Z-14.jpg | ||
خط ۳۲۶: | خط ۳۲۶: | ||
}} | }} | ||
{{متن رجال | {{متن رجال | ||
| عنوان =۲. | | عنوان =۲. الثقات (العجلی) | ||
| توضیحات تصویر = الثقات (كتاب) | | توضیحات تصویر = الثقات (كتاب) | ||
| تصویر = GetImage.ashx.gif | | تصویر = GetImage.ashx.gif | ||
خط ۳۳۵: | خط ۳۳۵: | ||
}} | }} | ||
{{متن رجال | {{متن رجال | ||
| عنوان =۳. | | عنوان =۳. الجرح و التعدیل (ابن ابی حاتم رازی) | ||
| توضیحات تصویر = الجرح و التعدیل (كتاب) | | توضیحات تصویر = الجرح و التعدیل (كتاب) | ||
| تصویر = 990000.jpg | | تصویر = 990000.jpg | ||
خط ۳۴۷: | خط ۳۴۷: | ||
}} | }} | ||
{{متن رجال | {{متن رجال | ||
| عنوان =۴. | | عنوان =۴. الثقات (ابن حبان) | ||
| توضیحات تصویر = الثقات (كتاب) | | توضیحات تصویر = الثقات (كتاب) | ||
| تصویر = 122121.jpg | | تصویر = 122121.jpg | ||
خط ۳۵۴: | خط ۳۵۴: | ||
}} | }} | ||
{{متن رجال | {{متن رجال | ||
| عنوان =5. | | عنوان =5. مشاهیر علماء الأمصار (ابن حبان) | ||
| توضیحات تصویر = مشاهیر علماء الأمصار (كتاب) | | توضیحات تصویر = مشاهیر علماء الأمصار (كتاب) | ||
| تصویر = 148573.jpg | | تصویر = 148573.jpg | ||
خط ۳۶۲: | خط ۳۶۲: | ||
}} | }} | ||
{{متن رجال | {{متن رجال | ||
| عنوان =6. | | عنوان =6. الهدایة (الکلاباذی) | ||
| توضیحات تصویر = الهدایة و الارشاد فی معرفة اهل الثقة و السداد (کتاب) | | توضیحات تصویر = الهدایة و الارشاد فی معرفة اهل الثقة و السداد (کتاب) | ||
| تصویر = 152661.jpg | | تصویر = 152661.jpg | ||
خط ۳۶۸: | خط ۳۶۸: | ||
}} | }} | ||
{{متن رجال | {{متن رجال | ||
| عنوان =7. | | عنوان =7. رجال صحیح مسلم (ابن منجویه) | ||
| توضیحات تصویر = رجال صحیح مسلم (كتاب) | | توضیحات تصویر = رجال صحیح مسلم (كتاب) | ||
| تصویر = 55390414892.jpg | | تصویر = 55390414892.jpg | ||
خط ۳۷۶: | خط ۳۷۶: | ||
}} | }} | ||
{{متن رجال | {{متن رجال | ||
| عنوان =8. | | عنوان =8. تذکرة الحفاظ (ذهبی) | ||
| توضیحات تصویر = تذکرة الحفاظ (كتاب) | | توضیحات تصویر = تذکرة الحفاظ (كتاب) | ||
| تصویر = 300px-NUR30708J1.jpg | | تصویر = 300px-NUR30708J1.jpg | ||
خط ۳۸۲: | خط ۳۸۲: | ||
}} | }} | ||
{{متن رجال | {{متن رجال | ||
| عنوان =9. | | عنوان =9. سیر أعلام النبلاء (ذهبی) | ||
| توضیحات تصویر = سیر أعلام النبلاء (كتاب) | | توضیحات تصویر = سیر أعلام النبلاء (كتاب) | ||
| تصویر = سیر_اعلام.jpg | | تصویر = سیر_اعلام.jpg | ||
| متن کتاب =إِبْرَاهِيْمُ النَّخَعِيُّ أَبُو عِمْرَانَ بنُ يَزِيْدَ بنِ قَيْسٍ؛ الإِمَامُ، الحَافِظُ، فَقِيْهُ العِرَاقِ، أَبُو عِمْرَانَ إِبْرَاهِيْمُ بنُ يَزِيْدَ بنِ قَيْسِ بنِ الأَسْوَدِ بنِ عَمْرِو بنِ رَبِيْعَةَ بنِ ذُهْلِ بنِ سَعْدِ بنِ مَالِكِ بنِ النَّخَعِ النَّخَعِيُّ، اليَمَانِيُّ، ثُمَّ الكُوْفِيُّ، أَحَدُ الأَعْلاَمِ وَهُوَ ابْنُ مُلَيْكَةَ؛ أُخْتِ الأَسْوَدِ بنِ يَزِيْدَ. | | متن کتاب =إِبْرَاهِيْمُ النَّخَعِيُّ أَبُو عِمْرَانَ بنُ يَزِيْدَ بنِ قَيْسٍ؛ الإِمَامُ، الحَافِظُ، فَقِيْهُ العِرَاقِ، أَبُو عِمْرَانَ إِبْرَاهِيْمُ بنُ يَزِيْدَ بنِ قَيْسِ بنِ الأَسْوَدِ بنِ عَمْرِو بنِ رَبِيْعَةَ بنِ ذُهْلِ بنِ سَعْدِ بنِ مَالِكِ بنِ النَّخَعِ النَّخَعِيُّ، اليَمَانِيُّ، ثُمَّ الكُوْفِيُّ، أَحَدُ الأَعْلاَمِ وَهُوَ ابْنُ مُلَيْكَةَ؛ أُخْتِ الأَسْوَدِ بنِ يَزِيْدَ. | ||
رَوَى عَنْ: خَالِهِ، وَمَسْرُوْقٍ، وَعَلْقَمَةَ بنِ قَيْسٍ، وَعَبِيْدَةَ السَّلْمَانِيِّ، وَأَبِي زُرْعَةَ البَجَلِيِّ، وَخَيْثَمَةَ بنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ، وَالرَّبِيْعِ بنِ خُثَيْمٍ، وَأَبِي الشَّعْثَاءِ المُحَارِبِيِّ، وَسَالِمِ بنِ مِنْجَابٍ، وَسُوَيْدِ بنِ غَفَلَةَ، وَالقَاضِي شُرَيْحٍ، وَشُرَيْحِ بنِ أَرْطَاةَ، وَأَبِي مَعْمَرٍ عَبْدِ اللهِ بنِ سَخْبَرَةَ، وَعُبَيْدِ بنِ نُضَيْلَةَ، وَعُمَارَةَ بنِ عُمَيْرٍ، وَأَبِي عُبَيْدَةَ بنِ عَبْدِ اللهِ، وَأَبِي عَبْدِ الرَّحْمَنِ السُّلَمِيِّ، وَخَالِهِ؛ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بنِ يَزِيْدَ، وَهَمَّامِ بنِ الحَارِثِ، وَخَلْقٍ سِوَاهُم مِنْ كِبَارِ التَّابِعِيْنَ. وَلَمْ نَجْد لَهُ سَمَاعاً مِنَ الصَّحَابَةِ المُتَأَخِّرِيْنَ الَّذِيْنَ كَانُوا مَعَهُ بِالكُوْفَةِ كَالبَرَاءِ، وَأَبِي جُحَيْفَةَ، وَعَمْرِو بنِ حُرَيْثٍ.وَقَدْ دَخَلَ عَلَى أُمِّ المُؤْمِنِيْنَ عَائِشَةَ وَهُوَ صَبِيٌّ، وَلَمْ يَلْبَثْ لَهُ مِنْهَا سَمَاعٌ، عَلَى أَنَّ رِوَايَتَهُ عَنْهَا فِي كُتُبِ أَبِي دَاوُدَ، وَالنَّسَائِيِّ، وَالقَزْوِيْنِيِّ، فَأَهْلُ الصَّنْعَةِ يَعُدُّوْنَ ذَلِكَ غَيْرَ مُتَّصِلٍ مَعَ عَدِّهِم كُلِّهِم لإِبْرَاهِيْمَ فِي التَّابِعِيْنَ، وَلَكِنَّهُ لَيْسَ مِنْ كِبَارِهِم. وَكَانَ بَصِيْراً بِعِلْمِ ابْنِ مَسْعُوْدٍ، وَاسِعَ الرِّوَايَةِ، فَقِيْهَ النَّفْسِ، كَبِيْرَ الشَّأْنِ، كَثِيْرَ المَحَاسِنِ - رَحِمَهُ اللهُ تَعَالَى -. | رَوَى عَنْ: خَالِهِ، وَمَسْرُوْقٍ، وَعَلْقَمَةَ بنِ قَيْسٍ، وَعَبِيْدَةَ السَّلْمَانِيِّ، وَأَبِي زُرْعَةَ البَجَلِيِّ، وَخَيْثَمَةَ بنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ، وَالرَّبِيْعِ بنِ خُثَيْمٍ، وَأَبِي الشَّعْثَاءِ المُحَارِبِيِّ، وَسَالِمِ بنِ مِنْجَابٍ، وَسُوَيْدِ بنِ غَفَلَةَ، وَالقَاضِي شُرَيْحٍ، وَشُرَيْحِ بنِ أَرْطَاةَ، وَأَبِي مَعْمَرٍ عَبْدِ اللهِ بنِ سَخْبَرَةَ، وَعُبَيْدِ بنِ نُضَيْلَةَ، وَعُمَارَةَ بنِ عُمَيْرٍ، وَأَبِي عُبَيْدَةَ بنِ عَبْدِ اللهِ، وَأَبِي عَبْدِ الرَّحْمَنِ السُّلَمِيِّ، وَخَالِهِ؛ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بنِ يَزِيْدَ، وَهَمَّامِ بنِ الحَارِثِ، وَخَلْقٍ سِوَاهُم مِنْ كِبَارِ التَّابِعِيْنَ. وَلَمْ نَجْد لَهُ سَمَاعاً مِنَ الصَّحَابَةِ المُتَأَخِّرِيْنَ الَّذِيْنَ كَانُوا مَعَهُ بِالكُوْفَةِ كَالبَرَاءِ، وَأَبِي جُحَيْفَةَ، وَعَمْرِو بنِ حُرَيْثٍ. وَقَدْ دَخَلَ عَلَى أُمِّ المُؤْمِنِيْنَ عَائِشَةَ وَهُوَ صَبِيٌّ، وَلَمْ يَلْبَثْ لَهُ مِنْهَا سَمَاعٌ، عَلَى أَنَّ رِوَايَتَهُ عَنْهَا فِي كُتُبِ أَبِي دَاوُدَ، وَالنَّسَائِيِّ، وَالقَزْوِيْنِيِّ، فَأَهْلُ الصَّنْعَةِ يَعُدُّوْنَ ذَلِكَ غَيْرَ مُتَّصِلٍ مَعَ عَدِّهِم كُلِّهِم لإِبْرَاهِيْمَ فِي التَّابِعِيْنَ، وَلَكِنَّهُ لَيْسَ مِنْ كِبَارِهِم. وَكَانَ بَصِيْراً بِعِلْمِ ابْنِ مَسْعُوْدٍ، وَاسِعَ الرِّوَايَةِ، فَقِيْهَ النَّفْسِ، كَبِيْرَ الشَّأْنِ، كَثِيْرَ المَحَاسِنِ - رَحِمَهُ اللهُ تَعَالَى -. | ||
رَوَى عَنْهُ: الحَكَمُ بنُ عُتَيْبَةَ، وَعَمْرُو بنُ مُرَّةَ، وَحَمَّادُ بنُ أَبِي سُلَيْمَانَ - تِلْمِيْذُهُ - وَسِمَاكُ بنُ حَرْبٍ، وَمُغِيْرَةُ بنُ مِقْسَمٍ - تِلْمِيْذُهِ - وَأَبُو مَعْشَرٍ بنُ زِيَادِ بنِ كُلَيْبٍ، وَأَبُو حَصِيْنٍ عُثْمَانُ بنُ عَاصِمٍ، وَمَنْصُوْرُ بنُ المُعْتَمِرِ، وَعُبَيْدَةُ بنُ مُعَتِّبٍ، وَإِبْرَاهِيْمُ بنُ مُهَاجِرٍ، وَالحَارِثُ العُكْلِيُّ، وَسُلَيْمَانُ الأَعْمَشُ، وَابْنُ عَوْنٍ، وَشِبَاكٌ الضَّبِّيُّ، وَشُعَيْبُ بنُ الحَبْحَابِ، وَعُبَيْدَةُ بنُ مُعَتِّبٍ، وَعَطَاءُ بنُ السَّائِبِ، وَعَبْدُ الرَّحْمَنِ بنُ أَبِي الشَّعْثَاءِ المُحَارِبِيُّ، وَعَبْدُ اللهِ بنُ شُبْرُمَةَ، وَعَلِيُّ بنُ مُدْرِكٍ، وَفُضَيْلُ بنُ عَمْرٍو الفُقَيْمِيُّ، وَهِشَامُ بنُ عَائِذٍ الأَسَدِيُّ، وَوَاصِلُ بنُ حَيَّانَ الأَحْدَبُ، وَزُبَيْدٌ اليَامِيُّ، وَمُحَمَّدُ بنُ خَالِدٍ الضَّبِّيُّ، وَمُحَمَّدُ بنُ سُوْقَةَ، وَيَزِيْدُ بنُ أَبِي زِيَادٍ، وَأَبُو حَمْزَةَ الأَعْوَرُ مَيْمُوْنٌ، وَخَلْقٌ سِوَاهُم. قَالَ أَحْمَدُ بنُ عَبْدِ اللهِ العِجْلِيُّ: لَمْ يُحَدَّثْ عَنْ أَحَدٍ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِيِّ -صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ- وَقَدْ أَدْرَكَ مِنْهُم جَمَاعَةً، وَرَأَى عَائِشَةً. وَكَانَ مُفْتِيَ أَهْلِ الكُوْفَةِ هُوَ وَالشَّعْبِيُّ فِي زَمَانِهِمَا، وَكَانَ رَجُلاً صَالِحاً، فَقِيْهاً، مُتَوَقِّياً، قَلِيْلَ التَّكَلُّفِ وَهُوَ مُخْتَفٍ مِنَ الحَجَّاجِ. رَوَى: أَبُو أُسَامَةَ، عَنِ الأَعْمَشِ، قَالَ: كَانَ إِبْرَاهِيْمُ صَيْرَفِيَّ الحَدِيْثِ. | رَوَى عَنْهُ: الحَكَمُ بنُ عُتَيْبَةَ، وَعَمْرُو بنُ مُرَّةَ، وَحَمَّادُ بنُ أَبِي سُلَيْمَانَ - تِلْمِيْذُهُ - وَسِمَاكُ بنُ حَرْبٍ، وَمُغِيْرَةُ بنُ مِقْسَمٍ - تِلْمِيْذُهِ - وَأَبُو مَعْشَرٍ بنُ زِيَادِ بنِ كُلَيْبٍ، وَأَبُو حَصِيْنٍ عُثْمَانُ بنُ عَاصِمٍ، وَمَنْصُوْرُ بنُ المُعْتَمِرِ، وَعُبَيْدَةُ بنُ مُعَتِّبٍ، وَإِبْرَاهِيْمُ بنُ مُهَاجِرٍ، وَالحَارِثُ العُكْلِيُّ، وَسُلَيْمَانُ الأَعْمَشُ، وَابْنُ عَوْنٍ، وَشِبَاكٌ الضَّبِّيُّ، وَشُعَيْبُ بنُ الحَبْحَابِ، وَعُبَيْدَةُ بنُ مُعَتِّبٍ، وَعَطَاءُ بنُ السَّائِبِ، وَعَبْدُ الرَّحْمَنِ بنُ أَبِي الشَّعْثَاءِ المُحَارِبِيُّ، وَعَبْدُ اللهِ بنُ شُبْرُمَةَ، وَعَلِيُّ بنُ مُدْرِكٍ، وَفُضَيْلُ بنُ عَمْرٍو الفُقَيْمِيُّ، وَهِشَامُ بنُ عَائِذٍ الأَسَدِيُّ، وَوَاصِلُ بنُ حَيَّانَ الأَحْدَبُ، وَزُبَيْدٌ اليَامِيُّ، وَمُحَمَّدُ بنُ خَالِدٍ الضَّبِّيُّ، وَمُحَمَّدُ بنُ سُوْقَةَ، وَيَزِيْدُ بنُ أَبِي زِيَادٍ، وَأَبُو حَمْزَةَ الأَعْوَرُ مَيْمُوْنٌ، وَخَلْقٌ سِوَاهُم. قَالَ أَحْمَدُ بنُ عَبْدِ اللهِ العِجْلِيُّ: لَمْ يُحَدَّثْ عَنْ أَحَدٍ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِيِّ -صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ- وَقَدْ أَدْرَكَ مِنْهُم جَمَاعَةً، وَرَأَى عَائِشَةً. وَكَانَ مُفْتِيَ أَهْلِ الكُوْفَةِ هُوَ وَالشَّعْبِيُّ فِي زَمَانِهِمَا، وَكَانَ رَجُلاً صَالِحاً، فَقِيْهاً، مُتَوَقِّياً، قَلِيْلَ التَّكَلُّفِ وَهُوَ مُخْتَفٍ مِنَ الحَجَّاجِ. رَوَى: أَبُو أُسَامَةَ، عَنِ الأَعْمَشِ، قَالَ: كَانَ إِبْرَاهِيْمُ صَيْرَفِيَّ الحَدِيْثِ. | ||
وَرَوَى: جَرِيْرٌ، عَنْ إِسْمَاعِيْلَ بنِ أَبِي خَالِدٍ، قَالَ:كَانَ الشَّعْبِيُّ، وَإِبْرَاهِيْمُ، وَأَبُو الضُّحَى يَجْتَمِعُوْنَ فِي المَسْجِدِ يَتَذَاكَرُوْنَ الحَدِيْثَ، فَإِذَا جَاءهُم شَيْءٌ لَيْسَ فِيْهِ عِنْدَهُم رِوَايَةٌ، رَمَوْا إِبْرَاهِيْمَ بِأَبْصَارِهِم. قَالَ يَحْيَى بنُ مَعِيْنٍ: مَرَاسِيْلُ إِبْرَاهِيْمَ أَحَبُّ إِلَيَّ مِنْ مَرَاسِيْلِ الشَّعْبِيِّ. قَالَهُ: عَبَّاسٌ، عَنْهُ. قَالَ ابْنُ عَوْنٍ: وَصَفْتُ إِبْرَاهِيْمَ لابْنِ سِيْرِيْنَ، قَالَ: لَعَلَّهُ ذَاكَ الفَتَى الأَعْوَرُ الَّذِي كَانَ يُجَالِسُنَا عِنْد عَلْقَمَةَ، كَانَ فِي القَوْمِ وَكَأَنَّهُ لَيْسَ فِيْهِم. شُعْبَةُ: عَنْ مَنْصُوْرٍ، عَنْ إِبْرَاهِيْمَ، قَالَ: مَا كَتَبْتُ شَيْئاً قَطُّ. قَالَ مُغِيْرَةُ: كُنَّا نَهَابُ إِبْرَاهِيْمَ هَيْبَةَ الأَمِيْرِ. وَقَالَ طَلْحَةُ بنُ مُصَرِّفٍ: مَا بِالكُوْفَةِ أَعْجَبُ إِلَيَّ مِنْ إِبْرَاهِيْمَ، وَخَيْثَمَةَ. قَالَ فُضَيْلٌ الفُقَيْمِيُّ: قَالَ لِي إِبْرَاهِيْمُ: مَا كَتَبَ إِنْسَانٌ كِتَاباً إِلاَّ اتَّكَلَ عَلَيْهِ. قَالَ أَبُو قَطَنٍ: حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، عَنِ الأَعْمَشِ: قُلْتُ لإِبْرَاهِيْمَ: إِذَا حَدَّثْتَنِي عَنْ عَبْدِ اللهِ، فَأَسْنِدْ. قَالَ: إِذَا قُلْتُ: قَالَ عَبْدُ اللهِ، فَقَدْ سَمِعْتُهُ مِنْ غَيْرِ وَاحِدٍ مِنَ الصَّحَابَةِ، وَإِذَا قُلْتُ: حَدَّثَنِي فُلاَنٌ، فَحَدَّثَنِي فُلاَنٌ. وَقَالَ مُغِيْرَةُ: كَرِهَ إِبْرَاهِيْمُ أَنْ يَسْتَنِدَ إِلَى سَارِيَةٍ. حَمَّادُ بنُ زَيْدٍ: عَنِ ابْنِ عَوْنٍ:جَلَستُ إِلَى إِبْرَاهِيْمَ، فَقَالَ فِي المُرْجِئَة قَوْلاً غَيْرُهُ أَحْسَنُ مِنْهُ. وَجَاءَ ذَمُّ الإِرْجَاءِ مِنْ وَجُوْهٍ عَنْهُ. وَقَالَ سَعِيْدُ بنُ جُبَيْرٍ: أَتَسْتَفْتُوْنِي وَفِيْكُم إِبْرَاهِيْمُ ؟! قَالَ الحَاكِمُ: كَانَ إِبْرَاهِيْمُ النَّخَعِيُّ يَحُجُّ مَعَ عَمِّهِ وَخَالِهِ؛ عَلْقَمَةَ وَالأَسْوَدِ، وَكَانَ يُبْغِضُ المُرْجِئَةَ، وَيَقُوْل: لأَنَا عَلَى هَذِهِ الأُمَّةِ مِنَ المُرْجِئَةِ، أَخَوْفُ عَلَيْهِم مِنْ عِدَّتِهِم مِنَ الأَزَارِقَةِ. تُوُفِّيَ: وَلَهُ تِسْعَةٌ وَأَرْبَعُوْنَ سَنَةً. حَمَّادُ بنُ زَيْدٍ: حَدَّثَنَا شُعَيْبُ بنُ الحَبْحَابِ، حَدَّثَتْنِي هُنَيْدَةُ امْرَأَةُ إِبْرَاهِيْمَ: أَنَّ إِبْرَاهِيْمَ كَانَ يَصُوْمُ يَوْماً، وَيُفْطِرُ يَوْماً. قَالَ سَعِيْدُ بنُ صَالِحٍ الأَشَجُّ: عَنْ حَكِيْمِ بنِ جُبَيْرٍ، عَنْ إِبْرَاهِيْمَ، قَالَ: مَا بِهَا عَرِيْفٌ إِلاَّ كَافِرٌ. عَفَّانُ: حَدَّثَنَا يَعْقُوْبُ بنُ إِسْحَاقَ، حَدَّثَنَا ابْنُ عَوْنٍ، قَالَ: كَانَ إِبْرَاهِيْمُ يَأْتِي السُّلْطَانَ، فَيَسْأَلُهُمُ الجَوَائِزَ. وَقَالَ مُحَمَّدُ بنُ رَبِيْعَةَ الكِلاَبِيُّ: عَنِ العَلاَءِ بنِ زُهَيْرٍ، قَالَ: قَدِمَ إِبْرَاهِيْمُ عَلَى أَبِي وَهُوَ عَلَى حُلْوَانَ، فَحَمَلَهُ عَلَى بِرْذَوْنٍ، وَكَسَاهُ أَثْوَاباً، وَأَعْطَاهُ أَلْفَ دِرْهَمٍ، فَقَبِلَهُ. قَالَ الأَعْمَشُ: رُبَّمَا رَأَيْتُ إِبْرَاهِيْمَ يُصَلِّي، ثُمَّ يَأْتِيْنَا، فَيَمْكُثُ سَاعَةً كَأَنَّهُ مَرِيْضٌ.قَالَ أَبُو حَنِيْفَةَ: عَنْ حَمَّادٍ، قَالَ: بَشَّرْتُ إِبْرَاهِيْمَ بِمَوْتِ الحَجَّاجِ، فَسَجَدَ، وَرَأَيْتُهُ يَبْكِي مِنَ الفَرَحِ. وَقَالَ سَلَمَةُ بنُ كُهَيْلٍ: مَا رَأَيْتُ إِبْرَاهِيْمَ فِي صَيْفٍ قَطُّ، إِلاَّ وَعَلَيْهِ مِلْحَفَةٌ حَمْرَاءُ، وَإِزَارٌ أَصْفَرُ. وَقَالَ مُغِيْرَةُ: رَأَيْتُ إِبْرَاهِيْمَ يُرْخِي عِمَامَتَهُ مِنْ وَرَائِهِ. وَقَالَ يَحْيَى القَطَّانُ: مَاتَ وَهُوَ ابْنُ نَيِّفٍ وَخَمْسِيْنَ، بَعْدَ الحَجَّاجِ بِأَرْبَعَةِ أَشْهُرٍ أَوْ خَمْسَةٍ. قَالَ مُحَمَّدُ بنُ سَعْدٍ: دَخَلَ إِبْرَاهِيْمُ عَلَى أُمِّ المُؤْمِنِيْنَ عَائِشَةَ، وَسَمِعَ: زَيْدَ بنَ أَرْقَمَ، وَالمُغِيْرَةَ بنَ شُعْبَةَ، وَأَنَسَ بنَ مَالِكٍ. رَوَى عَنْهُ: الشَّعْبِيُّ، وَمَنْصُوْرٌ، وَالمُغِيْرَةُ بنُ مِقْسَمٍ، وَالأَعْمَشُ، وَغَيْرُهُم مِنَ التَّابِعِيْنَ. عَبْدُ اللهِ بنُ جَعْفَرٍ الرَّقِّيُّ: حَدَّثَنَا عُبَيْدُ اللهِ بنُ عَمْرٍو، عَنْ زَيْدِ بنِ أَبِي أُنَيْسَةَ، عَنْ طَلْحَةَ بنِ مُصَرِّفٍ، قَالَ: قُلْتُ لإِبْرَاهِيْمَ النَّخَعِيِّ: يَا أَبَا عِمْرَانَ، مَنْ أَدْرَكْتَ مِنْ أَصْحَابِ رَسُوْلِ اللهِ - صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ -؟ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أُمِّ المُؤْمِنِيْنَ عَائِشَةَ. سُلَيْمَانُ بنُ دَاوُدَ المُبَارَكِيُّ: حَدَّثَنَا أَبُو شِهَابٍ، عَنِ الحَسَنِ بنِ عَمْرٍو، عَنْ أَبِيْهِ:أَنَّهُ دَخَلَ عَلَى إِبْرَاهِيْمَ، فَقَالَ: يَا أَبَا عِمْرَانَ. وَقَالَ ضَمْرَةُ بنُ رَبِيْعَةَ: سَمِعْتُ رَجُلاً يَذْكُرُ: أَنَّ حَمَّادَ بنَ أَبِي سُلَيْمَانَ قَدِمَ عَلَيْهِمُ البَصْرَةَ، فَجَاءهُ فَرْقَدٌ السَّبَخِيُّ، وَعَلَيْهِ ثَوْبٌ صُوْفٌ، فَقَالَ لَهُ: ضَعْ عَنْكَ نَصْرَانِيَّتَكَ هَذِهِ، فَلَقَدْ رَأَيْتُنِي نَنْتَظِرُ إِبْرَاهِيْمَ، فَيَخْرُجُ، عَلَيْهِ مُعَصْفَرَةٌ، وَنَحْنُ نَرَى أَنَّ المَيْتَةَ قَدْ حَلَّتْ لَهُ. شُعْبَةُ بنُ أَبِي مَعْشَرٍ: عَنِ النَّخَعِيِّ: أَنَّهُ كَانَ يَدْخُلُ عَلَى عَائِشَةَ، فَيَرَى عَلَيْهَا ثِيَاباً حِبَراً. فَقَالَ أَيُّوْبُ: وَكَيْفَ كَانَ يَدْخُلُ عَلَيْهَا؟ قَالَ: كَانَ يَخْرُجُ مَعَ عَمِّهِ وَخَالِهِ حَاجّاً وَهُوَ غُلاَمٌ قَبْل أَنْ يَحْتَلِمَ، وَكَانَ بَيْنَهُم وِدٌّ وَإِخَاءٌ، وَكَانَ بَيْنَهُمَا وَبَيْنَ عَائِشَةَ وِدٌّ وَإِخَاءٌ. شَرِيْكٌ: عَنْ سُلَيْمَانَ بنِ يُسَيْرٍ، عَنْ إِبْرَاهِيْمَ: أَدْخَلَنِي خَالِي الأَسْوَدُ عَلَى عَائِشَةَ، وَعَلَيَّ أَوْضَاحٌ. جَرِيْرٌ: عَنْ مُغِيْرَةَ، قَالَ: كَانَ إِبْرَاهِيْمُ يَدْخُلُ عَلَى عَائِشَةَ مَعَ الأَسْوَدِ وَعَلْقَمَةَ، وَمَاتَ وَلَهُ سَبْعٌ وَخَمْسُوْنَ سَنَةً، أَوْ نَحْوَهُ. وَقَالَ سُلَيْمُ بنُ أَخْضَرَ: حَدَّثَنَا ابْنُ عَوْنٍ، قَالَ: مَاتَ إِبْرَاهِيْمُ، وَهُوَ مَا بَيْنَ الخَمْسِيْنَ إِلَى السِتِّيْنَ. عَلِيُّ بنُ عَاصِمٍ: حَدَّثَنَا مُغِيْرَةُ، قَالَ: قِيْلَ لإِبْرَاهِيْمَ: قَتَلَ الحَجَّاجُ سَعِيْدَ بنَ جُبَيْرٍ. قَالَ: يَرْحَمُهُ اللهُ، مَا تُرِكَ بَعْدَهُ خَلَفٌ. قَالَ: فَسَمِعَ بِذَلِكَ الشَّعْبِيُّ، فَقَالَ: هُوَ بِالأَمْسِ يَعِيْبُهُ بِخُرُوْجِهِ عَلَى الحَجَّاجِ، وَيَقُوْلُ اليَوْمَ هَذَا!فَلَمَّا مَاتَ إِبْرَاهِيْمُ، قَالَ الشَّعْبِيُّ: مَا تُرِكَ بَعْدَهُ خَلَفٌ. نُعَيْمُ بنُ حَمَّادٍ: حَدَّثَنَا جَرِيْرٌ، عَنْ عَاصِمٍ، قَالَ: تَبِعْتُ الشَّعْبِيَّ، فَمَرَرْنَا بِإِبْرَاهِيْمَ، فَقَامَ لَهُ إِبْرَاهِيْمُ عَنْ مَجْلِسِهِ، فَقَالَ لَهُ الشَّعْبِيُّ: أَمَا إِنِّي أَفْقَهُ مِنْكَ حَيّاً، وَأَنْتَ أَفْقَهُ مِنِّي مَيْتاً، وَذَاكَ أَنَّ لَكَ أَصْحَاباً يَلْزَمُوْنَكَ، فَيُحْيُوْنَ عِلْمَكَ. مُحَمَّدُ بنُ طَلْحَةَ بنِ مُصَرِّفٍ: حَدَّثَنِي مَيْمُوْنٌ أَبُو حَمْزَةَ الأَعْوَرُ، قَالَ: قَالَ لِي إِبْرَاهِيْمُ: تَكَلَّمْتُ، وَلَوْ وَجَدْتُ بُدّاً، لَمْ أَتَكَلَّمْ، وَإِنَّ زَمَاناً أَكُوْنُ فِيْهِ فَقِيْهاً لَزَمَانُ سُوْءٍ. قَالَ أَبُو حَمْزَةَ الثُّمَالِيُّ: كُنْتُ عِنْدَ إِبْرَاهِيْمَ النَّخَعِيِّ، فَجَاءَ رَجُلٌ، فَقَالَ: يَا أَبَا عِمْرَانَ، إِنَّ الحَسَنَ البَصْرِيَّ يَقُوْلُ: إِذَا تَوَاجَهَ المُسْلِمَانِ بسَيْفَيْهِمَا، فَالقَاتِلُ وَالمَقْتُوْلُ فِي النَّارِ. فَقَالَ رَجُلٌ: هَذَا مَنْ قَاتَلَ عَلَى الدُّنْيَا، فَأَمَّا قِتَالُ مَنْ بَغَى، فَلاَ بَأْسَ بِهِ. فَقَالَ إِبْرَاهِيْمُ: هَكَذَا قَالَ أَصْحَابُنَا عَنِ ابْنِ مَسْعُوْدٍ. فَقَالُوا لَهُ: أَيْنَ كُنْتَ يَوْم | وَرَوَى: جَرِيْرٌ، عَنْ إِسْمَاعِيْلَ بنِ أَبِي خَالِدٍ، قَالَ:كَانَ الشَّعْبِيُّ، وَإِبْرَاهِيْمُ، وَأَبُو الضُّحَى يَجْتَمِعُوْنَ فِي المَسْجِدِ يَتَذَاكَرُوْنَ الحَدِيْثَ، فَإِذَا جَاءهُم شَيْءٌ لَيْسَ فِيْهِ عِنْدَهُم رِوَايَةٌ، رَمَوْا إِبْرَاهِيْمَ بِأَبْصَارِهِم. قَالَ يَحْيَى بنُ مَعِيْنٍ: مَرَاسِيْلُ إِبْرَاهِيْمَ أَحَبُّ إِلَيَّ مِنْ مَرَاسِيْلِ الشَّعْبِيِّ. قَالَهُ: عَبَّاسٌ، عَنْهُ. قَالَ ابْنُ عَوْنٍ: وَصَفْتُ إِبْرَاهِيْمَ لابْنِ سِيْرِيْنَ، قَالَ: لَعَلَّهُ ذَاكَ الفَتَى الأَعْوَرُ الَّذِي كَانَ يُجَالِسُنَا عِنْد عَلْقَمَةَ، كَانَ فِي القَوْمِ وَكَأَنَّهُ لَيْسَ فِيْهِم. شُعْبَةُ: عَنْ مَنْصُوْرٍ، عَنْ إِبْرَاهِيْمَ، قَالَ: مَا كَتَبْتُ شَيْئاً قَطُّ. قَالَ مُغِيْرَةُ: كُنَّا نَهَابُ إِبْرَاهِيْمَ هَيْبَةَ الأَمِيْرِ. وَقَالَ طَلْحَةُ بنُ مُصَرِّفٍ: مَا بِالكُوْفَةِ أَعْجَبُ إِلَيَّ مِنْ إِبْرَاهِيْمَ، وَخَيْثَمَةَ. قَالَ فُضَيْلٌ الفُقَيْمِيُّ: قَالَ لِي إِبْرَاهِيْمُ: مَا كَتَبَ إِنْسَانٌ كِتَاباً إِلاَّ اتَّكَلَ عَلَيْهِ. قَالَ أَبُو قَطَنٍ: حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، عَنِ الأَعْمَشِ: قُلْتُ لإِبْرَاهِيْمَ: إِذَا حَدَّثْتَنِي عَنْ عَبْدِ اللهِ، فَأَسْنِدْ. قَالَ: إِذَا قُلْتُ: قَالَ عَبْدُ اللهِ، فَقَدْ سَمِعْتُهُ مِنْ غَيْرِ وَاحِدٍ مِنَ الصَّحَابَةِ، وَإِذَا قُلْتُ: حَدَّثَنِي فُلاَنٌ، فَحَدَّثَنِي فُلاَنٌ. وَقَالَ مُغِيْرَةُ: كَرِهَ إِبْرَاهِيْمُ أَنْ يَسْتَنِدَ إِلَى سَارِيَةٍ. حَمَّادُ بنُ زَيْدٍ: عَنِ ابْنِ عَوْنٍ:جَلَستُ إِلَى إِبْرَاهِيْمَ، فَقَالَ فِي المُرْجِئَة قَوْلاً غَيْرُهُ أَحْسَنُ مِنْهُ. وَجَاءَ ذَمُّ الإِرْجَاءِ مِنْ وَجُوْهٍ عَنْهُ. وَقَالَ سَعِيْدُ بنُ جُبَيْرٍ: أَتَسْتَفْتُوْنِي وَفِيْكُم إِبْرَاهِيْمُ ؟! قَالَ الحَاكِمُ: كَانَ إِبْرَاهِيْمُ النَّخَعِيُّ يَحُجُّ مَعَ عَمِّهِ وَخَالِهِ؛ عَلْقَمَةَ وَالأَسْوَدِ، وَكَانَ يُبْغِضُ المُرْجِئَةَ، وَيَقُوْل: لأَنَا عَلَى هَذِهِ الأُمَّةِ مِنَ المُرْجِئَةِ، أَخَوْفُ عَلَيْهِم مِنْ عِدَّتِهِم مِنَ الأَزَارِقَةِ. تُوُفِّيَ: وَلَهُ تِسْعَةٌ وَأَرْبَعُوْنَ سَنَةً. حَمَّادُ بنُ زَيْدٍ: حَدَّثَنَا شُعَيْبُ بنُ الحَبْحَابِ، حَدَّثَتْنِي هُنَيْدَةُ امْرَأَةُ إِبْرَاهِيْمَ: أَنَّ إِبْرَاهِيْمَ كَانَ يَصُوْمُ يَوْماً، وَيُفْطِرُ يَوْماً. قَالَ سَعِيْدُ بنُ صَالِحٍ الأَشَجُّ: عَنْ حَكِيْمِ بنِ جُبَيْرٍ، عَنْ إِبْرَاهِيْمَ، قَالَ: مَا بِهَا عَرِيْفٌ إِلاَّ كَافِرٌ. عَفَّانُ: حَدَّثَنَا يَعْقُوْبُ بنُ إِسْحَاقَ، حَدَّثَنَا ابْنُ عَوْنٍ، قَالَ: كَانَ إِبْرَاهِيْمُ يَأْتِي السُّلْطَانَ، فَيَسْأَلُهُمُ الجَوَائِزَ. وَقَالَ مُحَمَّدُ بنُ رَبِيْعَةَ الكِلاَبِيُّ: عَنِ العَلاَءِ بنِ زُهَيْرٍ، قَالَ: قَدِمَ إِبْرَاهِيْمُ عَلَى أَبِي وَهُوَ عَلَى حُلْوَانَ، فَحَمَلَهُ عَلَى بِرْذَوْنٍ، وَكَسَاهُ أَثْوَاباً، وَأَعْطَاهُ أَلْفَ دِرْهَمٍ، فَقَبِلَهُ. قَالَ الأَعْمَشُ: رُبَّمَا رَأَيْتُ إِبْرَاهِيْمَ يُصَلِّي، ثُمَّ يَأْتِيْنَا، فَيَمْكُثُ سَاعَةً كَأَنَّهُ مَرِيْضٌ. قَالَ أَبُو حَنِيْفَةَ: عَنْ حَمَّادٍ، قَالَ: بَشَّرْتُ إِبْرَاهِيْمَ بِمَوْتِ الحَجَّاجِ، فَسَجَدَ، وَرَأَيْتُهُ يَبْكِي مِنَ الفَرَحِ. وَقَالَ سَلَمَةُ بنُ كُهَيْلٍ: مَا رَأَيْتُ إِبْرَاهِيْمَ فِي صَيْفٍ قَطُّ، إِلاَّ وَعَلَيْهِ مِلْحَفَةٌ حَمْرَاءُ، وَإِزَارٌ أَصْفَرُ. وَقَالَ مُغِيْرَةُ: رَأَيْتُ إِبْرَاهِيْمَ يُرْخِي عِمَامَتَهُ مِنْ وَرَائِهِ. وَقَالَ يَحْيَى القَطَّانُ: مَاتَ وَهُوَ ابْنُ نَيِّفٍ وَخَمْسِيْنَ، بَعْدَ الحَجَّاجِ بِأَرْبَعَةِ أَشْهُرٍ أَوْ خَمْسَةٍ. قَالَ مُحَمَّدُ بنُ سَعْدٍ: دَخَلَ إِبْرَاهِيْمُ عَلَى أُمِّ المُؤْمِنِيْنَ عَائِشَةَ، وَسَمِعَ: زَيْدَ بنَ أَرْقَمَ، وَالمُغِيْرَةَ بنَ شُعْبَةَ، وَأَنَسَ بنَ مَالِكٍ. رَوَى عَنْهُ: الشَّعْبِيُّ، وَمَنْصُوْرٌ، وَالمُغِيْرَةُ بنُ مِقْسَمٍ، وَالأَعْمَشُ، وَغَيْرُهُم مِنَ التَّابِعِيْنَ. عَبْدُ اللهِ بنُ جَعْفَرٍ الرَّقِّيُّ: حَدَّثَنَا عُبَيْدُ اللهِ بنُ عَمْرٍو، عَنْ زَيْدِ بنِ أَبِي أُنَيْسَةَ، عَنْ طَلْحَةَ بنِ مُصَرِّفٍ، قَالَ: قُلْتُ لإِبْرَاهِيْمَ النَّخَعِيِّ: يَا أَبَا عِمْرَانَ، مَنْ أَدْرَكْتَ مِنْ أَصْحَابِ رَسُوْلِ اللهِ - صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ -؟ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أُمِّ المُؤْمِنِيْنَ عَائِشَةَ. سُلَيْمَانُ بنُ دَاوُدَ المُبَارَكِيُّ: حَدَّثَنَا أَبُو شِهَابٍ، عَنِ الحَسَنِ بنِ عَمْرٍو، عَنْ أَبِيْهِ:أَنَّهُ دَخَلَ عَلَى إِبْرَاهِيْمَ، فَقَالَ: يَا أَبَا عِمْرَانَ. وَقَالَ ضَمْرَةُ بنُ رَبِيْعَةَ: سَمِعْتُ رَجُلاً يَذْكُرُ: أَنَّ حَمَّادَ بنَ أَبِي سُلَيْمَانَ قَدِمَ عَلَيْهِمُ البَصْرَةَ، فَجَاءهُ فَرْقَدٌ السَّبَخِيُّ، وَعَلَيْهِ ثَوْبٌ صُوْفٌ، فَقَالَ لَهُ: ضَعْ عَنْكَ نَصْرَانِيَّتَكَ هَذِهِ، فَلَقَدْ رَأَيْتُنِي نَنْتَظِرُ إِبْرَاهِيْمَ، فَيَخْرُجُ، عَلَيْهِ مُعَصْفَرَةٌ، وَنَحْنُ نَرَى أَنَّ المَيْتَةَ قَدْ حَلَّتْ لَهُ. شُعْبَةُ بنُ أَبِي مَعْشَرٍ: عَنِ النَّخَعِيِّ: أَنَّهُ كَانَ يَدْخُلُ عَلَى عَائِشَةَ، فَيَرَى عَلَيْهَا ثِيَاباً حِبَراً. فَقَالَ أَيُّوْبُ: وَكَيْفَ كَانَ يَدْخُلُ عَلَيْهَا؟ قَالَ: كَانَ يَخْرُجُ مَعَ عَمِّهِ وَخَالِهِ حَاجّاً وَهُوَ غُلاَمٌ قَبْل أَنْ يَحْتَلِمَ، وَكَانَ بَيْنَهُم وِدٌّ وَإِخَاءٌ، وَكَانَ بَيْنَهُمَا وَبَيْنَ عَائِشَةَ وِدٌّ وَإِخَاءٌ. شَرِيْكٌ: عَنْ سُلَيْمَانَ بنِ يُسَيْرٍ، عَنْ إِبْرَاهِيْمَ: أَدْخَلَنِي خَالِي الأَسْوَدُ عَلَى عَائِشَةَ، وَعَلَيَّ أَوْضَاحٌ. جَرِيْرٌ: عَنْ مُغِيْرَةَ، قَالَ: كَانَ إِبْرَاهِيْمُ يَدْخُلُ عَلَى عَائِشَةَ مَعَ الأَسْوَدِ وَعَلْقَمَةَ، وَمَاتَ وَلَهُ سَبْعٌ وَخَمْسُوْنَ سَنَةً، أَوْ نَحْوَهُ. وَقَالَ سُلَيْمُ بنُ أَخْضَرَ: حَدَّثَنَا ابْنُ عَوْنٍ، قَالَ: مَاتَ إِبْرَاهِيْمُ، وَهُوَ مَا بَيْنَ الخَمْسِيْنَ إِلَى السِتِّيْنَ. عَلِيُّ بنُ عَاصِمٍ: حَدَّثَنَا مُغِيْرَةُ، قَالَ: قِيْلَ لإِبْرَاهِيْمَ: قَتَلَ الحَجَّاجُ سَعِيْدَ بنَ جُبَيْرٍ. قَالَ: يَرْحَمُهُ اللهُ، مَا تُرِكَ بَعْدَهُ خَلَفٌ. قَالَ: فَسَمِعَ بِذَلِكَ الشَّعْبِيُّ، فَقَالَ: هُوَ بِالأَمْسِ يَعِيْبُهُ بِخُرُوْجِهِ عَلَى الحَجَّاجِ، وَيَقُوْلُ اليَوْمَ هَذَا! فَلَمَّا مَاتَ إِبْرَاهِيْمُ، قَالَ الشَّعْبِيُّ: مَا تُرِكَ بَعْدَهُ خَلَفٌ. نُعَيْمُ بنُ حَمَّادٍ: حَدَّثَنَا جَرِيْرٌ، عَنْ عَاصِمٍ، قَالَ: تَبِعْتُ الشَّعْبِيَّ، فَمَرَرْنَا بِإِبْرَاهِيْمَ، فَقَامَ لَهُ إِبْرَاهِيْمُ عَنْ مَجْلِسِهِ، فَقَالَ لَهُ الشَّعْبِيُّ: أَمَا إِنِّي أَفْقَهُ مِنْكَ حَيّاً، وَأَنْتَ أَفْقَهُ مِنِّي مَيْتاً، وَذَاكَ أَنَّ لَكَ أَصْحَاباً يَلْزَمُوْنَكَ، فَيُحْيُوْنَ عِلْمَكَ. مُحَمَّدُ بنُ طَلْحَةَ بنِ مُصَرِّفٍ: حَدَّثَنِي مَيْمُوْنٌ أَبُو حَمْزَةَ الأَعْوَرُ، قَالَ: قَالَ لِي إِبْرَاهِيْمُ: تَكَلَّمْتُ، وَلَوْ وَجَدْتُ بُدّاً، لَمْ أَتَكَلَّمْ، وَإِنَّ زَمَاناً أَكُوْنُ فِيْهِ فَقِيْهاً لَزَمَانُ سُوْءٍ. قَالَ أَبُو حَمْزَةَ الثُّمَالِيُّ: كُنْتُ عِنْدَ إِبْرَاهِيْمَ النَّخَعِيِّ، فَجَاءَ رَجُلٌ، فَقَالَ: يَا أَبَا عِمْرَانَ، إِنَّ الحَسَنَ البَصْرِيَّ يَقُوْلُ: إِذَا تَوَاجَهَ المُسْلِمَانِ بسَيْفَيْهِمَا، فَالقَاتِلُ وَالمَقْتُوْلُ فِي النَّارِ. فَقَالَ رَجُلٌ: هَذَا مَنْ قَاتَلَ عَلَى الدُّنْيَا، فَأَمَّا قِتَالُ مَنْ بَغَى، فَلاَ بَأْسَ بِهِ. فَقَالَ إِبْرَاهِيْمُ: هَكَذَا قَالَ أَصْحَابُنَا عَنِ ابْنِ مَسْعُوْدٍ. فَقَالُوا لَهُ: أَيْنَ كُنْتَ يَوْم الزَّاوِيَةِ؟ قَالَ: فِي بَيْتِي. قَالُوا: فَأَيْنَ كُنْتُ يَوْمَ الجَمَاجِمِ؟ قَالَ: فِي بَيْتِي. قَالُوا: فَإِنَّ عَلْقَمَةَ شَهِدَ صِفِّيْنَ مَعَ عَلِيٍّ. فَقَالَ: بَخٍ بَخٍ، مَنْ لَنَا مِثْلُ عَلِيِّ بنِ أَبِي طَالِبٍ وَرِجَالِهِ. عَنْ شُعَيْبِ بنِ الحَبْحَابِ، قَالَ: كُنْتُ فِيْمَنْ دَفَنَ إِبْرَاهِيْمَ النَّخَعِيَّ لَيْلاً سَابِعَ سَبْعَةٍ، أَوْ تَاسِعَ تِسْعَةٍ، فَقَالَ الشَّعْبِيُّ: أَدَفَنْتُم صَاحِبَكُم؟ قُلْتُ: نَعَمْ. قَالَ: أَمَا إِنَّهُ مَا تَرَكَ أَحَداً أَعْلَمَ مِنْهُ، أَوْ أَفْقَهَ مِنْهُ. قُلْتُ: وَلاَ الحَسَنَ، وَلاَ ابْنَ سِيْرِيْنَ؟ قَالَ: نَعَمْ، وَلاَ مِنْ أَهْلِ البَصْرَةِ، وَلاَ مِنْ أَهْلِ الكُوْفَةِ، وَلاَ مِنْ أَهْلِ الحِجَازِ. وَفِي رِوَايَةٍ: وَلاَ مِنْ أَهْلِ الشَّامِ. رَوَى: التِّرْمِذِيُّ، مِنْ طَرِيْقِ شُعْبَةَ، عَنِ الأَعْمَشِ، قَالَ: قُلْتُ لإِبْرَاهِيْمَ النَّخَعِيِّ: أَسْنِدْ لِي عَنِ ابْنِ مَسْعُوْدٍ. فَقَالَ: إِذَا حَدَّثْتُكُم عَنْ رَجُلٍ عَنْ عَبْدِ اللهِ بنِ مَسْعُوْدٍ، فَهُوَ الَّذِي سَمِعْتُ، وَإِذَا قُلْتُ: قَالَ عَبْدُ اللهِ، فَهُوَ عَنْ غَيْرِ وَاحِدٍ عَنْ عَبْدِ اللهِ. فِي سِنِّ إِبْرَاهِيْمَ قَوْلاَنِ: أَحَدُهُمَا: عَاشَ تِسْعاً وَأَرْبَعِيْنَ سَنَةً، الثَّانِي: أَنَّهُ عَاشَ ثَمَانِياً وَخَمْسِيْنَ سَنَةً. مَاتَ: سَنَةَ سِتٍّ وَتِسْعِيْنَ. أَخْبَرَنَا أَبُو الحُسَيْنِ عَلِيُّ بنُ مُحَمَّدٍ، وَعَبْدُ الوَلِيِّ بنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ، وَأَحْمَدُ بنُ هِبَةِ اللهِ، وَعِيْسَى بنُ بَرَكَةَ، وَجَمَاعَةٌ، قَالُوا: أَنْبَأَنَا عَبْدُ اللهِ بنُ عُمَرَ، أَنْبَأَنَا سَعِيْدُ بنُ أَحْمَدَ بنِ البَنَّاءِ حُضُوْراً فِي سَنَةِ تِسْعٍ وَأَرْبَعِيْنَ وَخَمْسِ مائَةٍ، أَنْبَأَنَا مُحَمَّدُ بنُ مُحَمَّدٍ الزَّيْنَبِيُّ، أَنْبَأَنَا مُحَمَّدُ بنُ عُمَرَ بنِ زُنْبُوْرٍ، حَدَّثَنَا يَحْيَى بنُ مُحَمَّدِ بنِ صَاعِدٍ، حَدَّثَنَا يُوْسُفُ بنُ مُوْسَى، حَدَّثَنَا جَرِيْرٌ، عَنْ مَنْصُوْرٍ، عَنْ إِبْرَاهِيْمَ، عَنْ عَلْقَمَةَ، قَالَ: قَالَ عَبْدُ اللهِ: لَعَنَ اللهُ الوَاشِمَاتِ وَالمُسْتَوْشِمَاتِ، وَالمُتَنَمِّصَاتِ، وَالمُتَفَلِّجَاتِ لِلْحُسْنِ، المُغَيِّرَاتِ خَلْقَ اللهِ. فَبَلَغَ ذَلِكَ امْرَأَةً مِنْ بَنِي أَسَدٍ يُقَالَ لَهَا: أُمُّ يَعْقُوْبَ، كَانَتْ تَقْرَأُ القُرْآنَ، فَأَتَتْه، فَقَالَتْ: مَا حَدِيْثٌ بَلَغَنِي عَنْكَ: أَنَّكَ لَعَنْتَ الوَاشِمَاتِ، وَالمُسْتَوْشِمَاتِ، وَالمُتَنَمِّصَاتِ، وَالمُتَفَلِّجَاتِ لِلْحُسْنِ، المُغَيِّرَاتِ خَلْقَ اللهِ؟ قَالَ: وَمَا لِيَ لاَ أَلْعَنُ مَنْ لَعَنَ رَسُوْلُ اللهِ - صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ - وَهُوَ فِي كِتَابِ اللهِ. فَقَالَتْ: وَاللهِ لَقَدْ قَرَأْتُ مَا بَيْنَ لَوْحَيِ المُصْحَفِ، فَمَا وَجَدْتُهُ. قَالَ أَبُو عُبَيْدٍ الآجُرِّيُّ: حَدَّثَنَا أَبُو دَاوُدَ، حَدَّثُوْنَا عَنِ الأَشْجَعِيِّ، عَنْ سُفْيَانَ، عَنْ مَنْصُوْرٍ، عَنْ إِبْرَاهِيْمَ، قَالَ: كَانُوا يَرَوْنَ أَنَّ كَثِيْراً مِنْ حَدِيْثِ أَبِي هُرَيْرَةَ مَنْسُوْخٌ. قُلْتُ: وَكَانَ كَثِيْرٌ مِنْ حَدِيْثِهِ نَاسِخاً، لأَنَّ إِسْلاَمَهُ لَيَالِيَ فَتْحِ خَيْبَرَ، وَالنَّاسِخُ وَالمَنْسُوْخُ فِي جَنْبِ مَا حَمَلَ مِنَ العِلْمِ عَنِ النَّبِيِّ -صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ- نَزْرٌ قَلِيْلٌ، وَكَانَ مِنْ أَئِمَّةِ الاجْتِهَادِ، وَمِنْ أَهْلِ الفَتْوَى -رَضِيَ اللهُ عَنْهُ- فَالسُّنَنُ الثَّابِتَةُ لاَ تُرَدُّ بِالدَّعَاوَى. قَالَ أَبُو دَاوُدَ: حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِي السَّرِيِّ، حَدَّثَنَا يُوْنُسُ بنُ بُكَيْرٍ، عَنِ الأَعْمَشِ، قَالَ: مَا رَأَيْتُ أَحَداً أَرَدَّ لِحَدِيْثٍ لَمْ يَسْمَعْهُ مِنْ إِبْرَاهِيْمَ. وَقِيْلَ: إِنَّ إِبْرَاهِيْمَ لَمَّا احْتُضِرَ، جَزِعَ جَزَعاً شَدِيْداً، فَقِيْلَ لَهُ فِي ذَلِكَ، فَقَالَ: وَأَيُّ خَطَرٍ أَعْظَمُ مِمَّا أَنَا فِيْهِ، أَتَوَقَّعُ رَسُوْلاً يَرِدُ عَلَيَّ مِنْ رَبِّي، إِمَّا بِالجَنَّةِ، وَإِمَّا بِالنَّارِ، وَاللهِ لَوَدِدْتُ أَنَّهَا تَلَجْلَجُ فِي حَلْقِي إِلَى يَوْمِ القِيَامَةِ. رَوَى: ابْنُ عُيَيْنَةَ، عَنِ الأَعْمَشِ، قَالَ:جَهَدْنَا أَنَّ نُجْلِسَ إِبْرَاهِيْمَ النَّخَعِيَّ إِلَى سَارِيَةٍ، وَأَرَدْنَاهُ عَلَى ذَلِكَ، فَأَبَى، وَكَانَ يَأْتِي المَسْجِدَ وَعَلَيْهِ قَبَاءٌ وَرَيْطَةٌ مُعَصْفَرَةٌ. قَالَ: وَكَانَ يَجْلِسُ مَعَ الشُّرَطِ. قَالَ أَحْمَدُ بنُ حَنْبَلٍ: كَانَ إِبْرَاهِيْمُ ذَكِيّاً، حَافِظاً، صَاحِبَ سُنَّةٍ. قَالَ مُغِيْرَةُ: كَانَ إِبْرَاهِيْمُ إِذَا طَلَبَهُ إِنْسَانٌ لاَ يُحِبُّ لِقَاءهُ، خَرَجَتِ الجَارِيَةُ، فَقَالَتِ: اطْلُبُوْهُ فِي المَسْجِدِ. رَوَى: قَيْسٌ، عَنِ الأَعْمَشِ، عَنْ إِبْرَاهِيْمَ، قَالَ: أَتَى رَجُلٌ، فَقَالَ: إِنِّي ذَكَرْتُ رَجُلاً بِشَيْءٍ، فَبَلَغَهُ عَنِّي، فَكَيْفَ أَعْتَذِرُ إِلَيْهِ؟ قَالَ: تَقُوْلُ: وَاللهِ إِنَّ اللهَ لَيْعَلَمُ مَا قُلْتُ مِنْ ذَلِكَ مِنْ شَيْءٍ. قَالَ أَبُو عَمْرٍو الدَّانِيُّ: أَخَذَ إِبْرَاهِيْمُ القِرَاءةَ عَرْضاً عَنْ: عَلْقَمَةَ، وَالأَسْوَدِ. قَرَأَ عَلَيْهِ: الأَعْمَشُ، وَطَلْحَةُ بنُ مُصَرِّفٍ. وَرَوَى: وَكِيْعٌ، عَنْ شُعْبَةَ، عَنْ مُغِيْرَةَ، عَنْ إِبْرَاهِيْمَ، قَالَ: الجَهْرُ بِبِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيْمِ: بِدْعَةٌ.<ref>[https://lib.eshia.ir/40384/4/520 ذهبی، سیر أعلام النبلاء، ج۱، ص۵۲۹-۵۲۰.]</ref> | ||
}} | }} | ||
{{متن رجال | {{متن رجال | ||
| عنوان =10. | | عنوان =10. المدلسين (ولی الدین عراقی) | ||
| توضیحات تصویر = المدلسين (كتاب) | | توضیحات تصویر = المدلسين (كتاب) | ||
| تصویر = 12323.jpg | | تصویر = 12323.jpg | ||
خط ۳۹۸: | خط ۳۹۸: | ||
}} | }} | ||
{{متن رجال | {{متن رجال | ||
| عنوان =11. | | عنوان =11. التبین لأسماء المدلسین (سبط ابن العجمی) | ||
| توضیحات تصویر = التبین لأسماء المدلسین (كتاب) | | توضیحات تصویر = التبین لأسماء المدلسین (كتاب) | ||
| تصویر = 001.gif | | تصویر = 001.gif | ||
| متن کتاب =إبراهيم بن يزيد النخعي ذكر الحاكم وغيره انه مدلس وحكى خلف بن سالم عن عدة من مشايخه ان تدليسه من أحمض شئ وكانوا يتعجبون منه. توفى سنة ۳۹.<ref>[http://lib.eshia.ir/40191/1/14 | | متن کتاب =إبراهيم بن يزيد النخعي ذكر الحاكم وغيره انه مدلس وحكى خلف بن سالم عن عدة من مشايخه ان تدليسه من أحمض شئ وكانوا يتعجبون منه. توفى سنة ۳۹.<ref>[http://lib.eshia.ir/40191/1/14 سبط ابن العجمی، التبین لأسماء المدلسین، ج۱، ص۱۴.]</ref> | ||
}} | }} | ||
{{متن رجال | {{متن رجال | ||
| عنوان =12. | | عنوان =12. طبقات المدلسین (ابن حجر) | ||
| توضیحات تصویر = طبقات المدلسین (كتاب) | | توضیحات تصویر = طبقات المدلسین (كتاب) | ||
| تصویر = 1602002578.webp | | تصویر = 1602002578.webp | ||
خط ۴۱۰: | خط ۴۱۰: | ||
}} | }} | ||
{{متن رجال | {{متن رجال | ||
| عنوان =13. | | عنوان =13. اسماء المدلسین (سیوطی) | ||
| توضیحات تصویر = اسماء المدلسین (كتاب) | | توضیحات تصویر = اسماء المدلسین (كتاب) | ||
| تصویر = 898978.jpg | | تصویر = 898978.jpg | ||
| متن کتاب =ذكره الحاكم وغيره من المدلسين وحكى خلف بن سلام عن عدة من مشايخه أن تدليسه من أعمض شيء وكانوا يتعجبون منه<ref>[https://lib.eshia.ir/40159/1/27 | | متن کتاب =ذكره الحاكم وغيره من المدلسين وحكى خلف بن سلام عن عدة من مشايخه أن تدليسه من أعمض شيء وكانوا يتعجبون منه<ref>[https://lib.eshia.ir/40159/1/27 سیوطی، اسماء المدلسين، ج۱، ص۲۷.]</ref>. | ||
}} | }} | ||
{{متن رجال | {{متن رجال | ||
| عنوان =14. | | عنوان =14. معجم الجرح و التعدیل (نجم عبد الرحمن خلف) | ||
| توضیحات تصویر = معجم الجرح و التعدیل (كتاب) | | توضیحات تصویر = معجم الجرح و التعدیل (كتاب) | ||
| تصویر = 123458.jpg | | تصویر = 123458.jpg | ||
خط ۴۲۵: | خط ۴۲۵: | ||
}} | }} | ||
==مشایخ در روایت== | == مشایخ در روایت == | ||
{{فهرست راویان}} | {{فهرست راویان}} | ||
* [[هرم بن عمرو بن جریر بن عبدالله]] مشهور به [[ابو زرعة بن عمرو بجلی]] | * [[هرم بن عمرو بن جریر بن عبدالله]] مشهور به [[ابو زرعة بن عمرو بجلی]] | ||
خط ۴۴۳: | خط ۴۴۳: | ||
* [[ثابت بن قیس بن منقع]] مشهور به [[ثابت بن قیس نخعی]] | * [[ثابت بن قیس بن منقع]] مشهور به [[ثابت بن قیس نخعی]] | ||
* [[جابر بن زید]] مشهور به [[جابر بن زید ازدی]] | * [[جابر بن زید]] مشهور به [[جابر بن زید ازدی]] | ||
* [[جریر بن عبد الله بن جابر بن مالک بن نضر]] مشهور به | * [[جریر بن عبد الله بن جابر بن مالک بن نضر]] مشهور به [[جریر بن عبد الله بجلی]] | ||
* [[جندب بن عبد الله بن جنادة بن سفیان]] مشهور به [[ابوذر غفاری]] | * [[جندب بن عبد الله بن جنادة بن سفیان]] مشهور به [[ابوذر غفاری]] | ||
* [[حذیفة بن حسیل بن جابر بن اسید بن عمرو]] مشهور به [[حذیفة بن یمان عبسی]] | * [[حذیفة بن حسیل بن جابر بن اسید بن عمرو]] مشهور به [[حذیفة بن یمان عبسی]] | ||
خط ۵۲۷: | خط ۵۲۷: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
==روایتکنندگان از او== | == روایتکنندگان از او == | ||
{{فهرست راویان}} | {{فهرست راویان}} | ||
* [[أبان بن فیروز]] مشهور به [[أبان بن أبی عیاش عبدی]] | * [[أبان بن فیروز]] مشهور به [[أبان بن أبی عیاش عبدی]] | ||
خط ۶۷۴: | خط ۶۷۴: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
==جرح و تعدیل== | == جرح و تعدیل == | ||
* [[أبو زرعة الرازی]] : علم من أعلام أهل الإسلام وفقیه من فقهائهم | * [[أبو زرعة الرازی]]: علم من أعلام أهل الإسلام وفقیه من فقهائهم | ||
* [[أحمد بن صالح الجیلی]] : کان مفتی أهل الکوفة وکان رجلا صالحا فقیها متوقیا قلیل التکلف | * [[أحمد بن صالح الجیلی]]: کان مفتی أهل الکوفة وکان رجلا صالحا فقیها متوقیا قلیل التکلف | ||
* [[ابن حجر العسقلانی]] : ثقة فقیه إلا أنه یرسل کثیرا | * [[ابن حجر العسقلانی]]: ثقة فقیه إلا أنه یرسل کثیرا | ||
* [[الذهبی]] : الفقیه کان عجبا فی الورع والخیر متوقیا للشهرة رأسا فی العلم | * [[الذهبی]]: الفقیه کان عجبا فی الورع والخیر متوقیا للشهرة رأسا فی العلم | ||
* [[المزی]] : فقیه أهل الکوفة | * [[المزی]]: فقیه أهل الکوفة | ||
* [[خلیل بن کیکلدی العلائی]] : مکثر من الإرسال، وجماعة من الأئمة صححوا مراسیله | * [[خلیل بن کیکلدی العلائی]]: مکثر من الإرسال، وجماعة من الأئمة صححوا مراسیله | ||
* [[سلیمان بن مهران الأعمش]] : صیرفی الحدیث | * [[سلیمان بن مهران الأعمش]]: صیرفی الحدیث | ||
* [[نورالدین الهیثمی]] : لم یدرک علیا، وعن عمر بن الخطاب منقطع، ولم یسمع ابن مسعود<ref>[http://hadith.islam-db.com/narrators/902/%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85-%D8%A8%D9%86-%D9%8A%D8%B2%D9%8A%D8%AF-%D8%A8%D9%86-%D9%82%D9%8A%D8%B3-%D8%A8%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B3%D9%88%D8%AF-%D8%A8%D9%86-%D8%B9%D9%85%D8%B1%D9%88-%D8%A8%D9%86-%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D8%A9 الموسوعة الحدیث]</ref> | * [[نورالدین الهیثمی]]: لم یدرک علیا، وعن عمر بن الخطاب منقطع، ولم یسمع ابن مسعود<ref>[http://hadith.islam-db.com/narrators/902/%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85-%D8%A8%D9%86-%D9%8A%D8%B2%D9%8A%D8%AF-%D8%A8%D9%86-%D9%82%D9%8A%D8%B3-%D8%A8%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B3%D9%88%D8%AF-%D8%A8%D9%86-%D8%B9%D9%85%D8%B1%D9%88-%D8%A8%D9%86-%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D8%A9 الموسوعة الحدیث]</ref> | ||
== منابع == | == منابع == |