احمد (پیامبر خاتم) در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

==مقدمه==

==چگونگی نام گذاری==

درباره [[عَلَم]] (نام مخصوص) یا [[وصف]] مشهور بودن احمد برای پیامبر{{صل}}، به اتّفاق نظری نمی‌توان دست یافت ؛ ولی ادلّه‌ای دیدگاه نخست را [[تأیید]] می‌کند. در روایتی از [[امام باقر]]{{ع}} [[نقل]] شده که به [[آمنه]]، [[مادر پیامبر]]، در دوران بارداری ندا رسید که نام فرزند خود را احمد بگذارد.<ref>الطبقات، ج‌۱، ص‌۷۹.</ref> در گزارش دیگری همین مضمون از خود آمنه نیز نقل شده است.<ref>الطبقات، ج‌۱، ص‌۱۲۰.</ref> در [[روایت]] دیگری از [[امام باقر]]{{ع}} نقل شده که [[ابوطالب]]، [[عموی پیامبر]] در [[روز]] هفتم ولادت حضرت، این نام را برای وی برگزید و سبب این نام‌گذاری را [[ستایش]] [[آسمانیان]] و زمینیان از حضرت دانست.<ref>الکافی، ج‌۶، ص‌۳۴.</ref> در روایتی از خود [[پیامبر اسلام]]، وجه نام‌گذاری او به محمّد ستایش زمینیان از حضرت و به احمد ستوده‌تر بودن او نزد آسمانیان دانسته شده است<ref>تفسیر قمی، ج‌۲، ص‌۳۷۸.</ref><ref>[[احمد حسین شریفی|شریفی]] و [[ابوالفضل روحی|روحی]]، [[احمد - شریفی و روحی (مقاله)|مقاله «احمد»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۲.</ref>

==پیشینه نام احمد==

درباره تقدم نام‌گذاری پیامبر به محمّد یا احمد، دیدگاه‌های گوناگونی مطرح شده است ؛ برخی با استفاده از آیه‌ {{متن قرآن|وَإِذْ قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ إِنِّي رَسُولُ اللَّهِ إِلَيْكُمْ مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيَّ مِنَ التَّوْرَاةِ وَمُبَشِّرًا بِرَسُولٍ يَأْتِي مِنْ بَعْدِي اسْمُهُ أَحْمَدُ فَلَمَّا جَاءَهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ قَالُوا هَذَا سِحْرٌ مُبِينٌ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که عیسی پسر مریم گفت: ای بنی اسرائیل! من فرستاده خداوند به سوی شمایم، توراتی را که پیش از من بوده است راست می‌شمارم و نویددهنده به پیامبری هستم که پس از من خواهد آمد، نام او احمد است؛ امّا چون برای آنان برهان‌ها (ی روشن) آورد، گفتند: این جادویی آشکار است» سوره صف، آیه ۶.</ref> که نام احمد را صادر شده از [[زبان]] [[عیسی]]{{ع}} می‌داند، تقدّم نام احمد را [[قطعی]] دانسته،<ref>الروض الانف، ج‌۲، ص‌۱۵۲‌ـ‌۱۵۳.</ref> معتقدند بنابر [[منابع تاریخی]] [[یهود]]، افرادی حتّی پیش از تولّد حضرت، از نام، ویژگی‌ها و [[زمان]] تولّد وی [[آگاهی]] داشتند.<ref>تاریخ دمشق، ج‌۳، ص‌۴۱۵‌ـ‌۴۵۷؛ تفسیر قرطبی، ج‌۱۸، ص‌۵۵؛ السیره‌النبویه، ج‌۱، ص‌۲۰۴‌ـ‌۲۱۴.</ref> عدّه‌ای دیگر با استفاده از این گزارش [[تاریخی]] که نام احمد پیش از پیامبر اسلام، هیچ سابقه‌ای میان [[عرب]] نداشته و پیش از او کسی به این اسم، نامیده نشده است، بر تقدم شهرت [[محمد]] بر احمد [[اصرار]] دارند.<ref>الشفاء، ج‌۱، ص‌۲۲۹؛ الموسوعة الذهبیه، ج‌۲، ص‌۶۳۳‌.</ref> برخی از این گروه این‌گونه نام‌گذاری را نشانه‌ای از [[حکمت]] و [[لطف خداوند]] دانسته‌اند تا کسی با احمدِ مورد [[بشارت]] [[عیسی]]{{ع}} مشتبه نشود ؛ امّا پژوهش‌های [[تاریخی]]، بر وجود این نام میان برخی از [[قبایل]] [[اعراب جاهلی]] و پیش از [[اسلام]]، [[گواهی]] می‌دهد<ref>جمهرة انساب العرب، ص‌۴۰۰؛ الاشتقاق، ج‌۱، ص‌۹.</ref><ref>[[احمد حسین شریفی|شریفی]] و [[ابوالفضل روحی|روحی]]، [[احمد - شریفی و روحی (مقاله)|مقاله «احمد»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۲.</ref>

==بشارت به [[احمد]]==

[[حضرت عیسی]]{{ع}} در کنار [[دعوت]] [[بنی‌اسرائیل]] به [[پیروی]] از [[تورات]]، به آمدن [[پیامبری]] پس از خود به نام احمد بشارت داده است: {{متن قرآن|وَإِذْ قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ إِنِّي رَسُولُ اللَّهِ إِلَيْكُمْ مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيَّ مِنَ التَّوْرَاةِ وَمُبَشِّرًا بِرَسُولٍ يَأْتِي مِنْ بَعْدِي اسْمُهُ أَحْمَدُ فَلَمَّا جَاءَهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ قَالُوا هَذَا سِحْرٌ مُبِينٌ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که عیسی پسر مریم گفت: ای بنی اسرائیل! من فرستاده خداوند به سوی شمایم، توراتی را که پیش از من بوده است راست می‌شمارم و نویددهنده به پیامبری هستم که پس از من خواهد آمد، نام او احمد است؛ امّا چون برای آنان برهان‌ها (ی روشن) آورد، گفتند: این جادویی آشکار است» سوره صف، آیه ۶.</ref>؛ بنابراین، در اینکه [[نبوّت]] [[پیامبراکرم]]، پیش از [[حضرت]]، از سوی عیسی{{ع}} خبر داده شد، شکی نیست. نکته مورد [[اختلاف]]، این است که عیسی{{ع}} با چه نامی [[پیامبر]]{{صل}} را یاد‌کرده، و آیا این بشارت در [[اناجیل]] کنونی موجود است؟ اگرچه از ظاهر این [[آیه]] چنین برنمی‌آید که از پیامبر در [[انجیل]] یا تورات نامی آمده باشد، برخی از [[آیات]] دیگر بر این مسأله تصریح دارند: {{متن قرآن|الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ فَالَّذِينَ آمَنُوا بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِي أُنْزِلَ مَعَهُ أُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ}}<ref>«همان کسان که از فرستاده پیام‌آور درس ناخوانده پیروی می‌کنند، همان که (نام) او را نزد خویش در تورات و انجیل نوشته می‌یابند؛ آنان را به نیکی فرمان می‌دهد و از بدی باز می‌دارد و چیزهای پاکیزه را بر آنان حلال و چیزهای ناپاک را بر آنان حرام می‌گرداند و بار (تکلیف) های گران و بندهایی را که بر آنها (بسته) بود از آنان برمی‌دارد، پس کسانی که به او ایمان آورده و او را بزرگ داشته و بدو یاری رسانده‌اند و از نوری که همراه وی فرو فرستاده شده است پیروی کرده‌اند رستگارند» سوره اعراف، آیه ۱۵۷.</ref>، {{متن قرآن|مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُكَّعًا سُجَّدًا يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا سِيمَاهُمْ فِي وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذَلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِي الْإِنْجِيلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا}}<ref>«محمد، پیامبر خداوند است و آنان که با وی‌اند، بر کافران سختگیر، میان خویش مهربانند؛ آنان را در حال رکوع و سجود می‌بینی که بخشش و خشنودی‌یی از خداوند را خواستارند؛ نشان (ایمان) آنان در چهره‌هایشان از اثر سجود، نمایان است، داستان آنان در تورات همین است و داستان آنان در انجیل مانند کشته‌ای است که جوانه‌اش را برآورد و آن را نیرومند گرداند و ستبر شود و بر ساقه‌هایش راست ایستد، به گونه‌ای که دهقانان را به شگفتی آورد تا کافران را با آنها به خشم انگیزد، خداوند به کسانی از آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند نوید آمرزش و پاداشی سترگ داده است» سوره فتح، آیه ۲۹.</ref> براساس آیات دیگر، [[یهود]] و [[نصارا]] پیش از پیامبراکرم{{صل}} حضرت را به‌طور کامل می‌شناختند و درباره آمدن چنین پیامبری تردیدی نداشتند ؛ اگرچه پس از [[بعثت]]، او را [[انکار]] کرده، به وی نگرویدند: {{متن قرآن|الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْرِفُونَهُ كَمَا يَعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمْ وَإِنَّ فَرِيقًا مِنْهُمْ لَيَكْتُمُونَ الْحَقَّ وَهُمْ يَعْلَمُونَ}}<ref>«کسانی که به آنان کتاب (آسمانی) داده‌ایم او را می‌شناسند همان‌گونه که فرزندانشان را می‌شناسند؛ و به راستی دسته‌ای از آنان حق را دانسته پنهان می‌دارند» سوره بقره، آیه ۱۴۶.</ref> نیز {{متن قرآن|أَفَغَيْرَ اللَّهِ أَبْتَغِي حَكَمًا وَهُوَ الَّذِي أَنْزَلَ إِلَيْكُمُ الْكِتَابَ مُفَصَّلًا وَالَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْلَمُونَ أَنَّهُ مُنَزَّلٌ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِينَ}}<ref>«آیا جز خداوند را به داوری بجویم حال آنکه اوست که (این) کتاب را روشن به سوی شما فرو فرستاد و کسانی که به آنان کتاب داده‌ایم می‌دانند که آن (قرآن) فرو فرستاده‌ای راستین از سوی پروردگار توست پس به هیچ روی از تردیدکنندگان مباش!» سوره انعام، آیه ۱۱۴.</ref>؛ {{متن قرآن|الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ فَالَّذِينَ آمَنُوا بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِي أُنْزِلَ مَعَهُ أُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ}}<ref>«همان کسان که از فرستاده پیام‌آور درس ناخوانده پیروی می‌کنند، همان که (نام) او را نزد خویش در تورات و انجیل نوشته می‌یابند؛ آنان را به نیکی فرمان می‌دهد و از بدی باز می‌دارد و چیزهای پاکیزه را بر آنان حلال و چیزهای ناپاک را بر آنان حرام می‌گرداند و بار (تکلیف) های گران و بندهایی را که بر آنها (بسته) بود از آنان برمی‌دارد، پس کسانی که به او ایمان آورده و او را بزرگ داشته و بدو یاری رسانده‌اند و از نوری که همراه وی فرو فرستاده شده است پیروی کرده‌اند رستگارند» سوره اعراف، آیه ۱۵۷.</ref> در احادیثی از خود پیامبراکرم{{صل}} [[نقل]] شده است که نام او در تورات "احید"، در انجیل "احمد" و در [[قرآن]] "[[محمّد]]" است ؛<ref>تفسیر قرطبی، ج‌۱۸، ص‌۵۵؛ الخصائص الکبری، ج‌۱، ص‌۱۳۳؛ معانی الاخبار، ج‌۱، ص‌۱۱۶.</ref> هم‌چنین از [[ابن‌عباس]] نقل شده که نام‌هایی چون "احمد"، "محمّد"، "[[فارقلیط]]" و "ماذماذ" از‌ جمله نام‌های پیامبراکرم در [[کتاب‌های آسمانی]] امّت‌های پیشین است.<ref> الخصائص الکبری، ج‌۱، ص‌۱۳۳.</ref> در گفتوگوها و مناظرات [[علمی]] [[امام رضا]]{{ع}} با [[رهبران دینی]] [[ادیان]] دیگر نیز وجود [[بشارت]] و نام [[پیامبراکرم]]{{صل}} در [[تورات]] و [[انجیل]] [[تأیید]] شده است ؛<ref> عیون اخبار الرضا{{ع}}، ج ۱، ص‌۳۱۸ ـ ۳۲۰.</ref> امّا درباره وجود این بشارت و یادکرد پیامبراکرم{{صل}} در [[اناجیل]] موجود، برخی با استفاده از بخش‌هایی از انجیل که به‌گونه‌ای با [[صفات]] پیامبراکرم یا حوادث [[نبوت]] وی و‌... [[سازگاری]] دارند، درصددند برای این‌آیات مصادیقی در انجیل بیابند.

به [[نقل]] از برخی گزارش‌ها در نسخه‌هایی از کتاب [[مقدّس]]، درباره بشارت به شخصی سخن به‌میان آمده که از ذرّیّه [[اسماعیل]] و نامش [[احمد]] است <ref>الطبقات، ج‌۱، ص‌۸۳‌.</ref> هم‌چنین در نسخه [[عبری]] [[سفر]] پیدایش، ترکیبی به شکل "ماذماذ"، "مادماد"، "مود مود" یا "مید مید" به‌کار رفته <ref>کتاب مقدس، پیدایش، ۱۷: ۲۰.</ref> که واژه‌شناسانِ [[زبان عبری]] آن را به "بسیار زیاد" یا معادل‌های آن ترجمه کرده‌اند <ref>جلاء الافهام، ص‌۸۶‌ـ‌۸۹.</ref> و می‌توان آن را با احمد که افعل [[تفضیل]] است، مقایسه کرد. هم‌چنین در انجیل [[یوحنّا]] از [[زبان]] [[حضرت عیسی]]{{ع}} از شخصی به نام "[[فارقلیط]]" معرّب واژه یونانی "پاراکلتوس" به‌معنای "تسلّی‌دهنده"، "مدافع"، "[[وکیل]]"، "[[شفیع]]" و "میانجی" [[سخن]] به‌میان آمده است: "و‌من از [[پدر]] خواهم خواست و او فارقلیط دیگر به شما خواهد داد که تا ابد با شما خواهد ماند".<ref>کتاب مقدس، یوحنا، ۱۴: ۱۶.</ref> در جای دیگر آمده است: "لیکن آن فارقلیط یعنی [[روح‌القدس]] که پدر او را به اسمِ من خواهد فرستاد، همان شما را هرچیز خواهد آموخت و هرچه من شما را گفتم، به یادِ شما خواهد آورد".<ref>کتاب مقدس، یوحنا، ۱۵: ۲۶.</ref> "لیکن به‌شما راست می‌گویم که شما را مفید است که من بروم. اگر من نروم، آن فارقلیط به نزد شما نخواهد آمد ؛ امّا اگر بروم، او را به نزد شما خواهم‌فرستاد".<ref>کتاب مقدس، یوحنا، ۱۶: ۷.</ref> برخی از [[عالمان]] [[اسلامی]] با بیان سازگاری این سخنان با ویژگی‌های [[پیامبر اکرم]]{{صل}} معتقدند: مقصود از فارقلیط در این [[آیات]]، همان احمد است ؛ به‌ویژه آن‌که [[حضرت عیسی]]{{ع}} آمدن این شخص را به پس از خود وامی‌گذارد و آمدن او را به رفتن خود مشروط می‌کند. برخی از [[مفسّران]] برای [[تأیید]] این دیدگاه، [[فارقلیط]] را از ریشه‌ای به‌معنای [[حمد]] گرفته‌اند ؛<ref> التحقیق، ج‌۲، ص‌۲۸۲.</ref> ولی با وجود این قراین، به‌صورت [[قطعی]] نمی‌توان گفت: مقصود از فارقلیط همان [[احمد]]، و در انجیل‌های موجود نیز [[بشارت]] به آمدن [[پیامبر اسلام]] موجود باشد ؛ بلکه آن‌چه به‌طور قطعی می‌توان [[داوری]] کرد، وجود اصل بشارت در [[زبان]] [[حضرت عیسی]]{{ع}} به آمدن [[پیامبری]] است که در [[قرآن]] نیز به نام او تصریح شده است.<ref>[[احمد حسین شریفی|شریفی]] و [[ابوالفضل روحی|روحی]]، [[احمد - شریفی و روحی (مقاله)|مقاله «احمد»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۲.</ref>

==احمد در دانشنامه معاصر قرآن کریم ==

#مبالغه در مفعول به دلیل [[اخلاص]] و [[اخلاق]] نیکویش بیش از دیگران مورد [[ستایش]] قرار می‌گیرد. عیسی{{ع}} در چند باب از [[انجیل]] از آمدن [[حضرت محمد]]{{صل}} خبر داده است<ref>التفسیر الکبیر، ج۲۹، ص۵۲۸.</ref>.