احمد بن حسن بن علی بن فضال: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
وظیفهٔ شمارهٔ ۵
بدون خلاصۀ ویرایش |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
}} | }} | ||
== آشنایی اجمالی == | == آشنایی اجمالی == | ||
[[احمد بن الحسن بن علی بن فضال]]<ref>ر.ک: رجال الکشی (إختیار معرفة الرجال)، ص۵۳۰، ش۱۰۱۴؛ رجال النجاشی، ص۸۰، ش۱۹۴؛ رجال الطوسی، ص۳۸۳، ش۵۶۴۶ و ۳۹۷، ش۵۸۲۵؛ الفهرست (طوسی)، ص۵۸، ش۷۲؛ معالم العلماء، ص۱۳، ش۶۲؛ خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۲۰۳، ش۱۰؛ الرجال (إبن داود)، ص۴۱۹، ش۲۳؛ التحریر الطاووسی، ص۶۳، ش۳۵؛ نقد الرجال، ج۱، ص۱۱۴، ش۲۱۳؛ جامع الرواة، ج۱، ص۴۵؛ ج۲، ص۴۳۵؛ إکلیل المنهج، ص۱۰۸، ش۸۴؛ تعلیقة علی منهج المقال، ص۴۷؛ منتهی المقال، ج۱، ص۲۴۶، ش۱۳۱؛ طرائف المقال، ج۱، ص۲۲۳، ش۱۳۵۳؛ الرسائل الرجالیة (کلباسی)، ج۱، ص۶۵ و ۱۸۳؛ شعب المقال، ص۴۵، ش۳۱؛ تنقیح المقال، ج۵، ص۴۳۲، ش۸۹۸؛ أعیان الشیعة، ج۲، ص۴۹۴؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۲۸۸، ش۸۴۶؛ معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۸۶، ش۴۹۶؛ قاموس الرجال، ج۱، ص۴۲۶، ش۳۳۳. </ref> سه<ref>ر.ک: تفسیر کنز الدقائق، ج۵، ص۳۴۶؛ ج۱۰، ص۵۳۴ و ۵۶۵.</ref> بار در [[اسناد روایات]] [[تفسیر کنز الدقائق]]، به نقل از کتاب [[تهذیب الأحکام]] و [[بصائر الدرجات]] آمده است؛ مانند: {{متن حدیث|حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ حُمَيْدِ بْنِ الْمُثَنَّى عَنْ أَبِي سَلَّامٍ الْمَرْعَشِيِّ عَنْ سَوْرَةَ بْنِ كُلَيْبٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ{{ع}} عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى {{متن قرآن|ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتَابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنَا مِنْ عِبَادِنَا فَمِنْهُمْ ظَالِمٌ لِنَفْسِهِ وَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَمِنْهُمْ سَابِقٌ بِالْخَيْرَاتِ بِإِذْنِ اللَّهِ}}<ref>سپس این کتاب را به کسانی از بندگان خویش که برگزیده‌ایم به میراث دادیم و برخی از آنان، ستمکاره با خویشند و برخی میانه‌رو و برخی با اذن خداوند در کارهای نیک پیشتازند؛ این همان بخشش بزرگ است سوره فاطر، آیه ۳۲.</ref> قَالَ السَّابِقُ بِالْخَيْرَاتِ الْإِمَامُ}}<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۱۰، ص۵۶۵، به نقل از: بصائرالدرجات، ص۴۴، ح۱.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۲ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۲ ص ۱۵۶.</ref> | [[احمد بن الحسن بن علی بن فضال]]<ref>ر. ک: رجال الکشی (إختیار معرفة الرجال)، ص۵۳۰، ش۱۰۱۴؛ رجال النجاشی، ص۸۰، ش۱۹۴؛ رجال الطوسی، ص۳۸۳، ش۵۶۴۶ و ۳۹۷، ش۵۸۲۵؛ الفهرست (طوسی)، ص۵۸، ش۷۲؛ معالم العلماء، ص۱۳، ش۶۲؛ خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۲۰۳، ش۱۰؛ الرجال (إبن داود)، ص۴۱۹، ش۲۳؛ التحریر الطاووسی، ص۶۳، ش۳۵؛ نقد الرجال، ج۱، ص۱۱۴، ش۲۱۳؛ جامع الرواة، ج۱، ص۴۵؛ ج۲، ص۴۳۵؛ إکلیل المنهج، ص۱۰۸، ش۸۴؛ تعلیقة علی منهج المقال، ص۴۷؛ منتهی المقال، ج۱، ص۲۴۶، ش۱۳۱؛ طرائف المقال، ج۱، ص۲۲۳، ش۱۳۵۳؛ الرسائل الرجالیة (کلباسی)، ج۱، ص۶۵ و ۱۸۳؛ شعب المقال، ص۴۵، ش۳۱؛ تنقیح المقال، ج۵، ص۴۳۲، ش۸۹۸؛ أعیان الشیعة، ج۲، ص۴۹۴؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۲۸۸، ش۸۴۶؛ معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۸۶، ش۴۹۶؛ قاموس الرجال، ج۱، ص۴۲۶، ش۳۳۳. </ref> سه<ref>ر. ک: تفسیر کنز الدقائق، ج۵، ص۳۴۶؛ ج۱۰، ص۵۳۴ و ۵۶۵.</ref> بار در [[اسناد روایات]] [[تفسیر کنز الدقائق]]، به نقل از کتاب [[تهذیب الأحکام]] و [[بصائر الدرجات]] آمده است؛ مانند: {{متن حدیث|حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ حُمَيْدِ بْنِ الْمُثَنَّى عَنْ أَبِي سَلَّامٍ الْمَرْعَشِيِّ عَنْ سَوْرَةَ بْنِ كُلَيْبٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ{{ع}} عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى {{متن قرآن|ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتَابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنَا مِنْ عِبَادِنَا فَمِنْهُمْ ظَالِمٌ لِنَفْسِهِ وَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَمِنْهُمْ سَابِقٌ بِالْخَيْرَاتِ بِإِذْنِ اللَّهِ}}<ref>سپس این کتاب را به کسانی از بندگان خویش که برگزیده‌ایم به میراث دادیم و برخی از آنان، ستمکاره با خویشند و برخی میانه‌رو و برخی با اذن خداوند در کارهای نیک پیشتازند؛ این همان بخشش بزرگ است سوره فاطر، آیه ۳۲.</ref> قَالَ السَّابِقُ بِالْخَيْرَاتِ الْإِمَامُ}}<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۱۰، ص۵۶۵، به نقل از: بصائرالدرجات، ص۴۴، ح۱.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۲ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۲ ص ۱۵۶.</ref> | ||
== شرح حال [[راوی]] == | == شرح حال [[راوی]] == | ||
این راوی با عناوین دیگر، مانند: «احمد بن الحسن بن علی»<ref>ر.ک: تفسیر کنز الدقائق، ج۱۲، ص۱۱۹.</ref>، «احمد بن الحسن»<ref>ر.ک: تفسیر کنز الدقائق، ج۱۳، ص۱۲۵.</ref> و «احمد»<ref>{{متن حدیث|عَلِيُّ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَحْمَدَ وَ مُحَمَّدٍ ابْنَيِ الْحَسَنِ{{ع}} عَنْ أَبِيهِمَا...}}؛ تفسیر کنز الدقائق، ج۱۲، ص۱۸۲.</ref> در اسناد روایات [[تفسیر کنز الدقائق]] نیز واقع شده است، ولی بیشتر با عنوان «احمد بن الحسن»<ref>ر.ک: الکافی، ج۱، ص۲۵۷، ح۴ و ۳۴۱، ح۲۳؛ ج۳، ص۹، ح۵، ۱۷، ح۴، ۳۸، ح۱۷، ۵۹، ح۵ و....</ref> و «احمد بن حسن بن علی بن فضال»<ref>ر.ک: تهذیب الأحکام، ج۱، ص۱۱، ح۲۰، ۳۱، ح۸۲، ۴۴، ح۲۳، ۴۵، ح۱۲۷، ۶۶، ح۱۸۷ و....</ref> [[نقل روایت]] کرده است. | این راوی با عناوین دیگر، مانند: «احمد بن الحسن بن علی»<ref>ر. ک: تفسیر کنز الدقائق، ج۱۲، ص۱۱۹.</ref>، «احمد بن الحسن»<ref>ر. ک: تفسیر کنز الدقائق، ج۱۳، ص۱۲۵.</ref> و «احمد»<ref>{{متن حدیث|عَلِيُّ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَحْمَدَ وَ مُحَمَّدٍ ابْنَيِ الْحَسَنِ{{ع}} عَنْ أَبِيهِمَا...}}؛ تفسیر کنز الدقائق، ج۱۲، ص۱۸۲.</ref> در اسناد روایات [[تفسیر کنز الدقائق]] نیز واقع شده است، ولی بیشتر با عنوان «احمد بن الحسن»<ref>ر. ک: الکافی، ج۱، ص۲۵۷، ح۴ و ۳۴۱، ح۲۳؛ ج۳، ص۹، ح۵، ۱۷، ح۴، ۳۸، ح۱۷، ۵۹، ح۵ و....</ref> و «احمد بن حسن بن علی بن فضال»<ref>ر. ک: تهذیب الأحکام، ج۱، ص۱۱، ح۲۰، ۳۱، ح۸۲، ۴۴، ح۲۳، ۴۵، ح۱۲۷، ۶۶، ح۱۸۷ و....</ref> [[نقل روایت]] کرده است. | ||
[[نجاشی]] [[کنیه]] وی را «أبوالحسین»، و بنا بر قولی «أبوعبدالله» دانسته است<ref>{{عربی|أبوالحسين و قيل أبوعبدالله}}؛ رجال النجاشی، ص۸۰، ش۱۹۴.</ref>؛ برخلاف [[شیخ طوسی]] که کنیه او را «أبوعبدالله» و بنابر قولی «أبوالحسین» دانسته است<ref>{{عربی|أبوعبدالله، و قيل أبوالحسين}}؛ الفهرست (طوسی)، ص۵۸، ش۷۲.</ref>. | [[نجاشی]] [[کنیه]] وی را «أبوالحسین»، و بنا بر قولی «أبوعبدالله» دانسته است<ref>{{عربی|أبوالحسين و قيل أبوعبدالله}}؛ رجال النجاشی، ص۸۰، ش۱۹۴.</ref>؛ برخلاف [[شیخ طوسی]] که کنیه او را «أبوعبدالله» و بنابر قولی «أبوالحسین» دانسته است<ref>{{عربی|أبوعبدالله، و قيل أبوالحسين}}؛ الفهرست (طوسی)، ص۵۸، ش۷۲.</ref>. | ||
[[احمد بن حسن بن فضال]]، از روات معروف [[کوفه]] و دارای آثار متعدد [[علمی]]، از جمله «کتاب الصلاة» و «کتاب الوضوء» بوده است<ref>ر.ک: الفهرست (طوسی)، ص۵۸، ش۷۲؛ رجال النجاشی، ص۸۱، ش۱۹۴.</ref>. | [[احمد بن حسن بن فضال]]، از روات معروف [[کوفه]] و دارای آثار متعدد [[علمی]]، از جمله «کتاب الصلاة» و «کتاب الوضوء» بوده است<ref>ر. ک: الفهرست (طوسی)، ص۵۸، ش۷۲؛ رجال النجاشی، ص۸۱، ش۱۹۴.</ref>. | ||
[[کشی]] در ترجمۀ [[عبدالله بن بکیر بن اعین]]، او را از بزرگان [[فقه]]، معرفی کرده<ref>ر.ک: رجال الکشی (إختیار معرفة الرجال)، ص۳۴۵، ش۶۳۹.</ref> و [[شیخ طوسی]] نوشته است که [[محدثان]] [[کوفه]] و [[قم]] از وی [[حدیث]] نقل کردند<ref>الفهرست (طوسی)، ص۵۸، ش۷۲.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۲ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۲ ص ۱۵۷-۱۵۸.</ref> | [[کشی]] در ترجمۀ [[عبدالله بن بکیر بن اعین]]، او را از بزرگان [[فقه]]، معرفی کرده<ref>ر. ک: رجال الکشی (إختیار معرفة الرجال)، ص۳۴۵، ش۶۳۹.</ref> و [[شیخ طوسی]] نوشته است که [[محدثان]] [[کوفه]] و [[قم]] از وی [[حدیث]] نقل کردند<ref>الفهرست (طوسی)، ص۵۸، ش۷۲.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۲ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۲ ص ۱۵۷-۱۵۸.</ref> | ||
== [[مذهب]] [[راوی]] == | == [[مذهب]] [[راوی]] == | ||
[[رجالیان]] معروف مانند [[کشی]]، [[شیخ طوسی]] و [[نجاشی]] در [[کتب رجالی]] به [[فطحی]]<ref>فطحیه، کسانی هستند که معتقدند امر امامت بعد از امام صادق{{ع}}، به فرزندش عبدالله افطح منتقل گردیده است. شیخ مفید می‌نویسد: {{عربی|و قالت فرقة أخرى: إن الإمام بعد أبي عبدالله{{ع}} ابنه عبدالله بن جعفر و اعتلوا في ذلك بأنه كان أكبر ولد أبي عبدالله{{ع}} قالت: و إن أباعبدالله{{ع}} قال: الإمامة لا تكون إلا في الأكبر من ولد الإمام، و هذه الفرقة تسمى الفطحية و إنما سميت بذلك لأن رئيساً لها يقال له عبدالله بن أفطح، و يقال: إنه كان أفطح الرجلين، و يقال: بل كان أفطح الرأس، و يقال: إن عبدالله كان هو الأفطح}}؛ الفصول المختارة، ص۳۰۶ - ۳۰۷.</ref> بودن احمد بن الحسن بن فضال اشاره کردند، با این تفاوت که کشی و شیخ طوسی به آن تصریح کردند<ref>ر.ک: رجال الکشی (إختیار معرفة الرجال)، ص۳۴۵، ش۶۳۹ و ۵۳۰، ش۱۰۱۴؛ الفهرست (طوسی)، ص۵۸، ش۷۲.</ref>، ولی از عبارت [[نجاشی]] استفاده می‌شود که وی در [[فطحی]] بودن احمد بن الحسن جزم و قطع نداشته است؛ از این رو با تعبیر: گفته می‌شود که وی فطحی بوده است <ref>{{عربی|"يقال: إنه كان فطحياً"}}؛ رجال النجاشی، ص۸۰، ش۱۹۴.</ref>، به آن اشاره کرده است<ref>بعضی از بزرگان در ترجیح قول نجاشی نوشته‌اند: {{عربی|و يمكن أن يقال: إن أصل كلام الشيخ قول الكشّي عن محمد بن مسعود، و النجاشي صرح بأن محمد بن مسعود كان في الأصل عامي المذهب ثم تبصر، و القول المذكور عنه لا يعلم قبل رجوعه أو بعده}}؛ إستقصاء الإعتبار فی شرح الإستبصار، ج۳، ص۲۷۸.</ref>. | [[رجالیان]] معروف مانند [[کشی]]، [[شیخ طوسی]] و [[نجاشی]] در [[کتب رجالی]] به [[فطحی]]<ref>فطحیه، کسانی هستند که معتقدند امر امامت بعد از امام صادق{{ع}}، به فرزندش عبدالله افطح منتقل گردیده است. شیخ مفید می‌نویسد: {{عربی|و قالت فرقة أخرى: إن الإمام بعد أبي عبدالله{{ع}} ابنه عبدالله بن جعفر و اعتلوا في ذلك بأنه كان أكبر ولد أبي عبدالله{{ع}} قالت: و إن أباعبدالله{{ع}} قال: الإمامة لا تكون إلا في الأكبر من ولد الإمام، و هذه الفرقة تسمى الفطحية و إنما سميت بذلك لأن رئيساً لها يقال له عبدالله بن أفطح، و يقال: إنه كان أفطح الرجلين، و يقال: بل كان أفطح الرأس، و يقال: إن عبدالله كان هو الأفطح}}؛ الفصول المختارة، ص۳۰۶ - ۳۰۷.</ref> بودن احمد بن الحسن بن فضال اشاره کردند، با این تفاوت که کشی و شیخ طوسی به آن تصریح کردند<ref>ر. ک: رجال الکشی (إختیار معرفة الرجال)، ص۳۴۵، ش۶۳۹ و ۵۳۰، ش۱۰۱۴؛ الفهرست (طوسی)، ص۵۸، ش۷۲.</ref>، ولی از عبارت [[نجاشی]] استفاده می‌شود که وی در [[فطحی]] بودن احمد بن الحسن جزم و قطع نداشته است؛ از این رو با تعبیر: گفته می‌شود که وی فطحی بوده است <ref>{{عربی|"يقال: إنه كان فطحياً"}}؛ رجال النجاشی، ص۸۰، ش۱۹۴.</ref>، به آن اشاره کرده است<ref>بعضی از بزرگان در ترجیح قول نجاشی نوشته‌اند: {{عربی|و يمكن أن يقال: إن أصل كلام الشيخ قول الكشّي عن محمد بن مسعود، و النجاشي صرح بأن محمد بن مسعود كان في الأصل عامي المذهب ثم تبصر، و القول المذكور عنه لا يعلم قبل رجوعه أو بعده}}؛ إستقصاء الإعتبار فی شرح الإستبصار، ج۳، ص۲۷۸.</ref>. | ||
ولی این عبارت نجاشی با آنچه در ترجمه [[پدر]] احمد [[حسن بن علی بن فضال]] نقل کرده، تهافت دارد؛ زیرا در آنجا نوشته است: حسن بن علی بن فضال بر [[مذهب فطحیه]] بوده است و در موقع [[مرگ]] برگشت. وقتی آن را به [[احمد بن حسن بن فضال]] گزارش دادند، وی کسی را که خبر بازگشت پدرش (حسن بن علی بن فضال) از مذهب فطحیه را نقل کرده، تخطئه و به [[تحریف]] متهم کرده است<ref>ر.ک: رجال النجاشی، ص۳۶، ش۷۲.</ref>؛ و این خود، نشان دهنده [[دفاع]] احمد بن الحسن از این مذهب است. | ولی این عبارت نجاشی با آنچه در ترجمه [[پدر]] احمد [[حسن بن علی بن فضال]] نقل کرده، تهافت دارد؛ زیرا در آنجا نوشته است: حسن بن علی بن فضال بر [[مذهب فطحیه]] بوده است و در موقع [[مرگ]] برگشت. وقتی آن را به [[احمد بن حسن بن فضال]] گزارش دادند، وی کسی را که خبر بازگشت پدرش (حسن بن علی بن فضال) از مذهب فطحیه را نقل کرده، تخطئه و به [[تحریف]] متهم کرده است<ref>ر. ک: رجال النجاشی، ص۳۶، ش۷۲.</ref>؛ و این خود، نشان دهنده [[دفاع]] احمد بن الحسن از این مذهب است. | ||
به همین دلیل بعضی از بزرگان، فطحی بودن احمد بن الحسن را [[قطعی]] دانسته<ref>ر.ک: أعیان الشیعة، ج۵، ص۲۰۸.</ref> و بعضی دیگر، از تعبیر نجاشی {{عربی|"يقال إنه كان فطحياً"}} اظهار [[تعجب]] کردند<ref>ر.ک: قاموس الرجال، ج۱، ص۴۲۸، ش۳۳۳.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۲ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۲ ص ۱۵۸-۱۵۹.</ref> | به همین دلیل بعضی از بزرگان، فطحی بودن احمد بن الحسن را [[قطعی]] دانسته<ref>ر. ک: أعیان الشیعة، ج۵، ص۲۰۸.</ref> و بعضی دیگر، از تعبیر نجاشی {{عربی|"يقال إنه كان فطحياً"}} اظهار [[تعجب]] کردند<ref>ر. ک: قاموس الرجال، ج۱، ص۴۲۸، ش۳۳۳.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۲ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۲ ص ۱۵۸-۱۵۹.</ref> | ||
== تحقیق == | == تحقیق == | ||
[[نجاشی]] داستان برگشت حسن بن علی بن فضال از مذهب [[انحرافی]] فطحیه هنگام مرگ را از دو طریق نقل کرده است؛ یکی از طریق خودش که در آن به [[اعتراض]] احمد بن الحسن بن فضال هیچ اشاره‌ای نکرده است<ref>ر.ک: رجال النجاشی، ص۳۵ - ۳۶، ش۷۲.</ref>؛ و دوم از طریق [[کشی]] نقل کرده و در آن اشاره شده که احمد بن الحسن، کسی را که خبر بازگشت پدرش از مذهب فطحیه را گزارش داده، متهم به [[تحریف]] کرده است<ref>{{عربی|قال أبوعمرو الكشي: كان الحسن بن علي فطحياً يقول بإمامة عبدالله بن جعفر فرجع قال إبن داود في تمام الحديث: فدخل علي بن أسباط فأخبره محمد بن الحسن بن الجهم الخبر قال: فأقبل علي بن أسباط يلومه، قال: فأخبرت أحمد بن الحسن بن علي بن فضال بقول محمد بن عبدالله فقال: حرف محمد بن عبدالله على أبي، قال: وكان والله محمد بن عبدالله أصدق عندي لهجة من أحمد بن الحسن فإنه رجل فاضل دين}}؛ رجال النجاشی، ص۳۶، ش۷۲.</ref>. | [[نجاشی]] داستان برگشت حسن بن علی بن فضال از مذهب [[انحرافی]] فطحیه هنگام مرگ را از دو طریق نقل کرده است؛ یکی از طریق خودش که در آن به [[اعتراض]] احمد بن الحسن بن فضال هیچ اشاره‌ای نکرده است<ref>ر. ک: رجال النجاشی، ص۳۵ - ۳۶، ش۷۲.</ref>؛ و دوم از طریق [[کشی]] نقل کرده و در آن اشاره شده که احمد بن الحسن، کسی را که خبر بازگشت پدرش از مذهب فطحیه را گزارش داده، متهم به [[تحریف]] کرده است<ref>{{عربی|قال أبوعمرو الكشي: كان الحسن بن علي فطحياً يقول بإمامة عبدالله بن جعفر فرجع قال إبن داود في تمام الحديث: فدخل علي بن أسباط فأخبره محمد بن الحسن بن الجهم الخبر قال: فأقبل علي بن أسباط يلومه، قال: فأخبرت أحمد بن الحسن بن علي بن فضال بقول محمد بن عبدالله فقال: حرف محمد بن عبدالله على أبي، قال: وكان والله محمد بن عبدالله أصدق عندي لهجة من أحمد بن الحسن فإنه رجل فاضل دين}}؛ رجال النجاشی، ص۳۶، ش۷۲.</ref>. | ||
[[بدیهی]] است این نقل قول، نه تنها به معنای پذیرش آن نیست، بلکه مؤید آن است که [[نجاشی]] در آن تردید داشته و لذا از طریق خودش آن را [[روایت]] نکرده است؛ بنابراین عبارت {{عربی|"ويقال إنه كان فطحياً"}} در ترجمه احمد بن الحسن، منافاتی با آنچه در ترجمه پدرش [[حسن بن علی بن فضال]] ذکر شده ندارد؛ و چه بسا عبارت {{عربی|"ويقال إنه كان فطحياً"}} [[تعریض]] داشته باشد به عبارت کشی و [[شیخ طوسی]] که به [[فطحی]] بودن احمد بن الحسن تصریح کردند، چون نجاشی موقع تألیف کتاب [[رجال نجاشی (کتاب)|رجال]]، کتاب [[إختیار معرفة الرجال]] کشی و کتاب [[الفهرست شیخ طوسی]] را در [[اختیار]] داشته و بخشی از مطالب ناظر به آنهاست.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۲ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۲ ص ۱۵۹-۱۶۰.</ref> | [[بدیهی]] است این نقل قول، نه تنها به معنای پذیرش آن نیست، بلکه مؤید آن است که [[نجاشی]] در آن تردید داشته و لذا از طریق خودش آن را [[روایت]] نکرده است؛ بنابراین عبارت {{عربی|"ويقال إنه كان فطحياً"}} در ترجمه احمد بن الحسن، منافاتی با آنچه در ترجمه پدرش [[حسن بن علی بن فضال]] ذکر شده ندارد؛ و چه بسا عبارت {{عربی|"ويقال إنه كان فطحياً"}} [[تعریض]] داشته باشد به عبارت کشی و [[شیخ طوسی]] که به [[فطحی]] بودن احمد بن الحسن تصریح کردند، چون نجاشی موقع تألیف کتاب [[رجال نجاشی (کتاب)|رجال]]، کتاب [[إختیار معرفة الرجال]] کشی و کتاب [[الفهرست شیخ طوسی]] را در [[اختیار]] داشته و بخشی از مطالب ناظر به آنهاست.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۲ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۲ ص ۱۵۹-۱۶۰.</ref> | ||
== [[طبقه راوی]] == | == [[طبقه راوی]] == | ||
شیخ طوسی در کتاب رجال، نام او را در اصحاب [[امام هادی]] و [[امام عسکری]]{{عم}} آورده است <ref>ر.ک: رجال الطوسی، ص۳۸۳، ش۵۶۴۶ و ۳۹۷، ش۵۸۲۵.</ref>؛ هرچند در [[اسناد روایات]]، بدون واسطه از این دو [[امام]] روایت نکرده است. همچنین از [[تاریخ]] ولادت [[راوی]] نیز اطلاعی در دست نیست، اما نجاشی و شیخ طوسی [[سال]] [[وفات]] وی را ۲۶۰ ق ذکر کرده‌اند<ref>ر.ک: رجال النجاشی، ص۸۱، ش۱۹۴؛ الفهرست (طوسی)، ص۵۹، ش۷۲.</ref>؛ و [[آیة الله بروجردی]] وی را از طبقه هفتم شمرده است<ref>ر.ک: الموسوعة الرجالیة (طبقات رجال الکافی)، ج۴، ص۴۰.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۲ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۲ ص ۱۶۰.</ref> | شیخ طوسی در کتاب رجال، نام او را در اصحاب [[امام هادی]] و [[امام عسکری]]{{عم}} آورده است <ref>ر. ک: رجال الطوسی، ص۳۸۳، ش۵۶۴۶ و ۳۹۷، ش۵۸۲۵.</ref>؛ هرچند در [[اسناد روایات]]، بدون واسطه از این دو [[امام]] روایت نکرده است. همچنین از [[تاریخ]] ولادت [[راوی]] نیز اطلاعی در دست نیست، اما نجاشی و شیخ طوسی [[سال]] [[وفات]] وی را ۲۶۰ ق ذکر کرده‌اند<ref>ر. ک: رجال النجاشی، ص۸۱، ش۱۹۴؛ الفهرست (طوسی)، ص۵۹، ش۷۲.</ref>؛ و [[آیة الله بروجردی]] وی را از طبقه هفتم شمرده است<ref>ر. ک: الموسوعة الرجالیة (طبقات رجال الکافی)، ج۴، ص۴۰.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۲ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۲ ص ۱۶۰.</ref> | ||
== استادان و [[شاگردان راوی]] == | == استادان و [[شاگردان راوی]] == | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
[[شیخ طوسی]] در کتاب [[الفهرست]] نوشته است: {{عربی|"كان فطحياً غير أنه ثقة في الحديث"}}<ref>الفهرست (طوسی)، ص۵۸، ش۷۲.</ref>. | [[شیخ طوسی]] در کتاب [[الفهرست]] نوشته است: {{عربی|"كان فطحياً غير أنه ثقة في الحديث"}}<ref>الفهرست (طوسی)، ص۵۸، ش۷۲.</ref>. | ||
و [[کشی]] به نقل از [[عیاشی]]، وی را از فقهای [[اصحاب]] به شمار آورده است<ref>ر.ک: رجال الکشی (إختیار معرفة الرجال)، ص۳۴۵، ش۶۳۹.</ref>. | و [[کشی]] به نقل از [[عیاشی]]، وی را از فقهای [[اصحاب]] به شمار آورده است<ref>ر. ک: رجال الکشی (إختیار معرفة الرجال)، ص۳۴۵، ش۶۳۹.</ref>. | ||
بدون [[شک]] وثاقت یک راوی، باعث اعتبار [[روایات]] وی خواهد شد، گرچه از جهت اعتقادی منحرف و در [[مسیر حق]] نباشد؛ از این رو، مشهور [[فقهای شیعه]] به روایات بنوفضال عمل کردند. | بدون [[شک]] وثاقت یک راوی، باعث اعتبار [[روایات]] وی خواهد شد، گرچه از جهت اعتقادی منحرف و در [[مسیر حق]] نباشد؛ از این رو، مشهور [[فقهای شیعه]] به روایات بنوفضال عمل کردند. | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
اولاً، طریق [[شیخ طوسی]] به [[ابوالحسین بن تمام]] صحیح است، چون به واسطه [[ابومحمد المحمدی]] از وی روایت کرده است<ref>{{عربی|و أخبرني أبو محمد المحمدي، عن أبي الحسين محمد بن الفضل بن تمام قال:...}}؛ الغیبة (طوسی)، ص۳۸۹.</ref>. | اولاً، طریق [[شیخ طوسی]] به [[ابوالحسین بن تمام]] صحیح است، چون به واسطه [[ابومحمد المحمدی]] از وی روایت کرده است<ref>{{عربی|و أخبرني أبو محمد المحمدي، عن أبي الحسين محمد بن الفضل بن تمام قال:...}}؛ الغیبة (طوسی)، ص۳۸۹.</ref>. | ||
مراد از أبومحمد المحمدی، [[حسن بن احمد بن القاسم بن محمد بن علی بن عبدالله بن جعفر الثانی بن عبدالله بن جعفر بن محمد بن الحنفیة بن علی بن ابی‌طالب]]، معروف به الشریف أبومحمد المحمدی البغدادی، از مشایخ نجاشی و شیخ طوسی است و مشایخ نجاشی همه ثقه هستند<ref>ر.ک: معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۶۷، ش۶۸۵.</ref>. | مراد از أبومحمد المحمدی، [[حسن بن احمد بن القاسم بن محمد بن علی بن عبدالله بن جعفر الثانی بن عبدالله بن جعفر بن محمد بن الحنفیة بن علی بن ابی‌طالب]]، معروف به الشریف أبومحمد المحمدی البغدادی، از مشایخ نجاشی و شیخ طوسی است و مشایخ نجاشی همه ثقه هستند<ref>ر. ک: معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۶۷، ش۶۸۵.</ref>. | ||
نجاشی نوشته است: {{عربی|"الحسن بن أحمد بن القاسم بن محمد بن علي بن أبي طالب{{ع}} الشريف النقيب، أبو محمد، سيد في هذه الطائفة، غير أني رأيت بعض أصحابنا يغمز عليه في بعض رواياته. له كتب، منها: خصائص أميرالمؤمنين{{ع}} من القرآن، و كتاب في فضل العتق، و كتاب في طرق الحديث المروي في الصحابي. قرأت عليه فوائد كثيرة، و قرئ عليه و أنا أسمع. و مات...}}<ref>رجال النجاشی، ص۶۵، ش۱۵۲.</ref>. | نجاشی نوشته است: {{عربی|"الحسن بن أحمد بن القاسم بن محمد بن علي بن أبي طالب{{ع}} الشريف النقيب، أبو محمد، سيد في هذه الطائفة، غير أني رأيت بعض أصحابنا يغمز عليه في بعض رواياته. له كتب، منها: خصائص أميرالمؤمنين{{ع}} من القرآن، و كتاب في فضل العتق، و كتاب في طرق الحديث المروي في الصحابي. قرأت عليه فوائد كثيرة، و قرئ عليه و أنا أسمع. و مات...}}<ref>رجال النجاشی، ص۶۵، ش۱۵۲.</ref>. | ||
و [[شیخ طوسی]] فراوان از وی با تعابیری مانند: «أبومحمد المحمدی»، «الشریف أبومحمد المحمدی» و «أبومحمد الحسن بن القاسم»<ref>ر.ک: الغیبة (طوسی)، ص۱۷۵ و ۳۸۹؛ رجال الطوسی، ص۴۴۳، ش۶۳۱۸.</ref> [[روایت]] کرده است و در مشیخه [[تهذیب الأحکام]] با تعبیر الشریف أبومحمد الحسن بن أحمد بن القاسم... أبومحمد العلوی المحمدی... النقیب الشریف<ref>تهذیب الأحکام، المشیخه، ص۸۷.</ref> روایت کرده است. | و [[شیخ طوسی]] فراوان از وی با تعابیری مانند: «أبومحمد المحمدی»، «الشریف أبومحمد المحمدی» و «أبومحمد الحسن بن القاسم»<ref>ر. ک: الغیبة (طوسی)، ص۱۷۵ و ۳۸۹؛ رجال الطوسی، ص۴۴۳، ش۶۳۱۸.</ref> [[روایت]] کرده است و در مشیخه [[تهذیب الأحکام]] با تعبیر الشریف أبومحمد الحسن بن أحمد بن القاسم... أبومحمد العلوی المحمدی... النقیب الشریف<ref>تهذیب الأحکام، المشیخه، ص۸۷.</ref> روایت کرده است. | ||
ثانیاً، مراد از «ابوالحسین بن تمام»، [[ابوالحسین محمد بن علی بن فضل بن تمام کوفی دهقان]] است که از بزرگان و [[مشایخ]] اجازه بوده و [[شخصیت]] جلیل القدری مانند [[تلعکبری|تَلَّعُکبری]]<ref>{{عربی|هارون بن موسی التلعكبري، يكني أبا محمد، جليل القدر، عظيم المنزلة، واسع الرواية، عديم النظير، ثقة، روى جميع الأصول و المصنفات، مات سنة خمس و ثمانين و ثلاثمائة، أخبرنا عنه جماعة من أصحابنا}}؛ رجال الطوسی، ص۴۴۹.</ref> از وی اجازه [[نقل حدیث]] داشته است. | ثانیاً، مراد از «ابوالحسین بن تمام»، [[ابوالحسین محمد بن علی بن فضل بن تمام کوفی دهقان]] است که از بزرگان و [[مشایخ]] اجازه بوده و [[شخصیت]] جلیل القدری مانند [[تلعکبری|تَلَّعُکبری]]<ref>{{عربی|هارون بن موسی التلعكبري، يكني أبا محمد، جليل القدر، عظيم المنزلة، واسع الرواية، عديم النظير، ثقة، روى جميع الأصول و المصنفات، مات سنة خمس و ثمانين و ثلاثمائة، أخبرنا عنه جماعة من أصحابنا}}؛ رجال الطوسی، ص۴۴۹.</ref> از وی اجازه [[نقل حدیث]] داشته است. | ||
| خط ۸۴: | خط ۸۴: | ||
[[کلباسی]] نوشته است: {{عربی|"الظاهر أن الغرض من الرواية المذكورة - بعد اعتبار سندها - عدم ممانعة سوء مذهب إبن فضال عن جواز العمل برواياتهم؛ نظير قوله سبحانه: {{متن قرآن|فَكُلُوا مِمَّا أَمْسَكْنَ عَلَيْكُمْ"}}<ref>پس، از آنچه (این جانوران شکاری) برای شما (گرفته و) نگه داشته‌اند بخورید سوره مائده، آیه ۴.</ref> حيث إن الغرض منه عدم ممانعة الإصطياد عن جواز أكل الصيد. و بعبارة أخرى: الغرض عدم كون الكلب موجباً لحرمة أكل الصيد، لا بيان حكم الصيد؛ فتدبر}}<ref>الرسائل الرجالیة (کلباسی)، ج۲، ص۱۵۷-۲۵۶.</ref>. | [[کلباسی]] نوشته است: {{عربی|"الظاهر أن الغرض من الرواية المذكورة - بعد اعتبار سندها - عدم ممانعة سوء مذهب إبن فضال عن جواز العمل برواياتهم؛ نظير قوله سبحانه: {{متن قرآن|فَكُلُوا مِمَّا أَمْسَكْنَ عَلَيْكُمْ"}}<ref>پس، از آنچه (این جانوران شکاری) برای شما (گرفته و) نگه داشته‌اند بخورید سوره مائده، آیه ۴.</ref> حيث إن الغرض منه عدم ممانعة الإصطياد عن جواز أكل الصيد. و بعبارة أخرى: الغرض عدم كون الكلب موجباً لحرمة أكل الصيد، لا بيان حكم الصيد؛ فتدبر}}<ref>الرسائل الرجالیة (کلباسی)، ج۲، ص۱۵۷-۲۵۶.</ref>. | ||
[[علامه مامقانی]] نوشته است: {{عربی|"والحق أنه من الموثق كالصحيح بعد ورود الأمر من العسكري{{ع}} بالعمل بما روته بنو فضال، حيث سئل عن كتب بني فضال فقال{{ع}}: {{متن حدیث|خُذُوا بِمَا رَوَوْا وَ ذَرُوا مَا رَأَوْا}}<ref>الغیبة (طوسی)، ص۳۹۰، ح۳۵۵.</ref>؛ فإنه نص في حجية أخبارهم كالخبر الصحيح"}}<ref>ر.ک: تنقیح المقال، ج۵، ص۴۳۶، ش۸۹۸.</ref> | [[علامه مامقانی]] نوشته است: {{عربی|"والحق أنه من الموثق كالصحيح بعد ورود الأمر من العسكري{{ع}} بالعمل بما روته بنو فضال، حيث سئل عن كتب بني فضال فقال{{ع}}: {{متن حدیث|خُذُوا بِمَا رَوَوْا وَ ذَرُوا مَا رَأَوْا}}<ref>الغیبة (طوسی)، ص۳۹۰، ح۳۵۵.</ref>؛ فإنه نص في حجية أخبارهم كالخبر الصحيح"}}<ref>ر. ک: تنقیح المقال، ج۵، ص۴۳۶، ش۸۹۸.</ref> | ||
و بزرگان دیگری مانند: [[شیخ حر عاملی]]<ref>ر.ک: وسائل الشیعة، ج۲۷، ص۱۰۲، ح۳۳۳۲۴ و ۱۴۲، ح۳۳۴۲۸؛ ج۳۰، ص۲۳۷؛ الفصول المهمة، ج۱، ص۵۳۸، ح۷۹۶ و ۵۹۳، ح۹۲۴.</ref>، [[شیخ اعظم انصاری]]<ref>ر.ک: کتاب الصلاة، ج۲، ص۵۷۵ - ۵۷۶؛ کتاب المکاسب، ج۴، ص۳۶۶؛ کتاب النکاح، ص۳۰۹ و ۴۷۴.</ref>، [[محدث نوری]]<ref>ر.ک: مستدرک الوسائل، الخاتمة، ج۴، ص۲۴۴، ش۷۷.</ref>، [[خاقانی]]<ref>ر.ک: رجال الخاقانی، ص۲۹۶ - ۲۹۹.</ref>، [[کرباسی]]<ref>ر.ک: إکلیل المنهج، ص۱۰۰، ش۷۰.</ref>، [[ملا علی کنی]]<ref>ر.ک: توضیح المقال، ص۱۸۹.</ref>، [[جزائری]]، [[ماحوزی]] و [[کاظمی]]<ref>ر.ک: تنقیح المقال، ج۵، ص۴۳۵ - ۴۳۶، به نقل از: حاوی الأقوال، ج۳، ص۱۷۳، ش۱۱۳۵؛ بلغة المحدثین، ص۳۲۷؛ هدایة المحدثین، ص۱۷۰.</ref> با استناد به این [[حدیث]]، بنونضال را [[ثقه]] و به [[روایات]] آنها [[اعتماد]] کرده‌اند. | و بزرگان دیگری مانند: [[شیخ حر عاملی]]<ref>ر. ک: وسائل الشیعة، ج۲۷، ص۱۰۲، ح۳۳۳۲۴ و ۱۴۲، ح۳۳۴۲۸؛ ج۳۰، ص۲۳۷؛ الفصول المهمة، ج۱، ص۵۳۸، ح۷۹۶ و ۵۹۳، ح۹۲۴.</ref>، [[شیخ اعظم انصاری]]<ref>ر. ک: کتاب الصلاة، ج۲، ص۵۷۵ - ۵۷۶؛ کتاب المکاسب، ج۴، ص۳۶۶؛ کتاب النکاح، ص۳۰۹ و ۴۷۴.</ref>، [[محدث نوری]]<ref>ر. ک: مستدرک الوسائل، الخاتمة، ج۴، ص۲۴۴، ش۷۷.</ref>، [[خاقانی]]<ref>ر. ک: رجال الخاقانی، ص۲۹۶ - ۲۹۹.</ref>، [[کرباسی]]<ref>ر. ک: إکلیل المنهج، ص۱۰۰، ش۷۰.</ref>، [[ملا علی کنی]]<ref>ر. ک: توضیح المقال، ص۱۸۹.</ref>، [[جزائری]]، [[ماحوزی]] و [[کاظمی]]<ref>ر. ک: تنقیح المقال، ج۵، ص۴۳۵ - ۴۳۶، به نقل از: حاوی الأقوال، ج۳، ص۱۷۳، ش۱۱۳۵؛ بلغة المحدثین، ص۳۲۷؛ هدایة المحدثین، ص۱۷۰.</ref> با استناد به این [[حدیث]]، بنونضال را [[ثقه]] و به [[روایات]] آنها [[اعتماد]] کرده‌اند. | ||
ولی بعضی [[فقها]] و [[رجالیان]]، [[صحت]] [[عقیده]] و امامی بودن را شرط عمل به [[روایت]] دانسته‌اند و بر این اساس، به روایات [[راویان]] غیر امامی از جمله بنوفضال عمل نکردند؛ از جمله [[علامه حلی]] که نام احمد بن حسن بن فضال را در بخش دوم کتاب [[خلاصة الأقوال]] - که به راویان [[ضعیف]] اختصاص دارد - ذکر کرده و نوشته است: {{عربی|"أنا أتوقف في روايته"}}<ref>خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۲۰۳، ش۱۰.</ref>. رجالی معروف، [[ابن داود]] نیز نام وی را در بخش دوم کتاب [[رجال]] خود - که مخصوص مجروحین و مجهولین است - آورده است <ref>ر.ک: الرجال (إبن داود)، ص۴۱۹، ش۲۳.</ref>. | ولی بعضی [[فقها]] و [[رجالیان]]، [[صحت]] [[عقیده]] و امامی بودن را شرط عمل به [[روایت]] دانسته‌اند و بر این اساس، به روایات [[راویان]] غیر امامی از جمله بنوفضال عمل نکردند؛ از جمله [[علامه حلی]] که نام احمد بن حسن بن فضال را در بخش دوم کتاب [[خلاصة الأقوال]] - که به راویان [[ضعیف]] اختصاص دارد - ذکر کرده و نوشته است: {{عربی|"أنا أتوقف في روايته"}}<ref>خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۲۰۳، ش۱۰.</ref>. رجالی معروف، [[ابن داود]] نیز نام وی را در بخش دوم کتاب [[رجال]] خود - که مخصوص مجروحین و مجهولین است - آورده است <ref>ر. ک: الرجال (إبن داود)، ص۴۱۹، ش۲۳.</ref>. | ||
از نکات قابل توجه درباره جایگاه [[حدیثی]] احمد بن الحسن بن فضال روایت قمیین از اوست، چنان که [[شیخ طوسی]] در کتاب الفهرست بدان اشاره کرده است: {{عربی|"روى عنه أخوه علي بن الحسن و غيره من الكوفيين و القميين"}}<ref>ر.ک: الفهرست (طوسی)، ص۵۸، ش۷۲.</ref>. | از نکات قابل توجه درباره جایگاه [[حدیثی]] احمد بن الحسن بن فضال روایت قمیین از اوست، چنان که [[شیخ طوسی]] در کتاب الفهرست بدان اشاره کرده است: {{عربی|"روى عنه أخوه علي بن الحسن و غيره من الكوفيين و القميين"}}<ref>ر. ک: الفهرست (طوسی)، ص۵۸، ش۷۲.</ref>. | ||
امتیاز چشم‌گیر [[محدثان]] [[قمی]] بر محدثان سایر [[شهرها]]، [[سخت‌گیری]] آنان در پذیرش روایات راویان بوده است، که در جهت [[حفظ]] اصول و [[معارف]] ثابت [[دین]] و سنت‌های شناخته شده آن، و نیز صیانت از پایه‌های [[تفکر]] صحیح [[اسلامی]] انجام می‌گرفت. | امتیاز چشم‌گیر [[محدثان]] [[قمی]] بر محدثان سایر [[شهرها]]، [[سخت‌گیری]] آنان در پذیرش روایات راویان بوده است، که در جهت [[حفظ]] اصول و [[معارف]] ثابت [[دین]] و سنت‌های شناخته شده آن، و نیز صیانت از پایه‌های [[تفکر]] صحیح [[اسلامی]] انجام می‌گرفت. | ||
دقت شدید قمیین در اخذ معارف [[ناب]] اسلامی، امری است که [[مجلسی]] اول و نیز [[محقق بحرانی]]، [[وحید بهبهانی]] و [[سید بحرالعلوم]]، آن را از عوامل اعتبار [[راوی]] معروف [[ابراهیم بن هاشم قمی]] و از اسباب پذیرش [[روایات]] او معرفی کرده‌اند<ref>ر.ک: روضة المتقین، ج۶، ص۹۲؛ الحدائق الناضرة، ج۳، ص۳۵۴؛ تعلیقة علی منهج المقال، ص۲۸، ۵۵ و ۵۷؛ الفوائد الرجالیة (بحرالعلوم)، ج۱، ص۴۶۲.</ref>. | دقت شدید قمیین در اخذ معارف [[ناب]] اسلامی، امری است که [[مجلسی]] اول و نیز [[محقق بحرانی]]، [[وحید بهبهانی]] و [[سید بحرالعلوم]]، آن را از عوامل اعتبار [[راوی]] معروف [[ابراهیم بن هاشم قمی]] و از اسباب پذیرش [[روایات]] او معرفی کرده‌اند<ref>ر. ک: روضة المتقین، ج۶، ص۹۲؛ الحدائق الناضرة، ج۳، ص۳۵۴؛ تعلیقة علی منهج المقال، ص۲۸، ۵۵ و ۵۷؛ الفوائد الرجالیة (بحرالعلوم)، ج۱، ص۴۶۲.</ref>. | ||
[[اخراج]] بعضی [[راویان]] معروف، مانند [[احمد بن محمد بن خالد]]، [[سهل بن زیاد]] و [[أبوسمینه]] توسط بزرگان سرشناسی مانند [[احمد بن محمد بن عیسی اشعری قمی]]، به سبب چیزی که [[قمی‌ها]] آن را نقطه [[ضعف]] برای راوی و برای [[مردم]] [[معتقد]] و [[دیندار]]، [[مضر]] و [[گمراه کننده]] می‌دانستند، از قبیل: نقل از راویان [[ضعیف]]، کثرت مراسیل راوی، [[غلو]] راوی در انتساب بعضی [[فضایل]] و صفات به [[اهل بیت]] [[عصمت]] و [[طهارت]]{{عم}} و مواردی از این قبیل، [[گواه]] بر این ادعاست.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۲ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۲ ص ۱۶۴-۱۷۰.</ref> | [[اخراج]] بعضی [[راویان]] معروف، مانند [[احمد بن محمد بن خالد]]، [[سهل بن زیاد]] و [[أبوسمینه]] توسط بزرگان سرشناسی مانند [[احمد بن محمد بن عیسی اشعری قمی]]، به سبب چیزی که [[قمی‌ها]] آن را نقطه [[ضعف]] برای راوی و برای [[مردم]] [[معتقد]] و [[دیندار]]، [[مضر]] و [[گمراه کننده]] می‌دانستند، از قبیل: نقل از راویان [[ضعیف]]، کثرت مراسیل راوی، [[غلو]] راوی در انتساب بعضی [[فضایل]] و صفات به [[اهل بیت]] [[عصمت]] و [[طهارت]]{{عم}} و مواردی از این قبیل، [[گواه]] بر این ادعاست.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۲ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۲ ص ۱۶۴-۱۷۰.</ref> | ||
==جوستارهای وابسته == | == جوستارهای وابسته == | ||
*[[حسن بن علی بن فضال]] (پدر) | * [[حسن بن علی بن فضال]] (پدر) | ||
== منابع == | == منابع == | ||