جز
وظیفهٔ شمارهٔ ۵
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
}} | }} | ||
==مفهوم‌شناسی== | == مفهوم‌شناسی == | ||
[[اراده]] در لغت مصدر باب [[افعال]]، به‌معنای قصد کردن<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ج۳، ص۱۸۸.</ref>، خواستن و به چیزی میل و رغبت کردن<ref>القاموس‌المحیط، ج۱، ص۴۱۵ «رود».</ref> و از مادّه «رَوْد» به‌معنای طلب کردن با [[اختیار]] و [[انتخاب]]<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۴، ص۲۷۰.</ref> و تردّد کردن برای [[طلب]] چیزی با [[رفق]] و [[نرمی]]<ref>حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۳۷۱.</ref> است<ref>[[محمد حسین حشمت‌پور|حشمت‌پور، محمد حسین]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج ۲، ص ۴۴۲؛ [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص:۶۶-۶۷.</ref>. همچنین اراده صفت ترجیح‌دهنده یکی از دو طرف فعل و ترک، همراه با [[علم]] و [[شعور]] است<ref>[[محمد حسین حشمت‌پور|حشمت‌پور، محمد حسین]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج ۲، ص ۴۴۲.</ref>. | [[اراده]] در لغت مصدر باب [[افعال]]، به‌معنای قصد کردن<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ج۳، ص۱۸۸.</ref>، خواستن و به چیزی میل و رغبت کردن<ref>القاموس‌المحیط، ج۱، ص۴۱۵ «رود».</ref> و از مادّه «رَوْد» به‌معنای طلب کردن با [[اختیار]] و [[انتخاب]]<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۴، ص۲۷۰.</ref> و تردّد کردن برای [[طلب]] چیزی با [[رفق]] و [[نرمی]]<ref>حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۳۷۱.</ref> است<ref>[[محمد حسین حشمت‌پور|حشمت‌پور، محمد حسین]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج ۲، ص ۴۴۲؛ [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص:۶۶-۶۷.</ref>. همچنین اراده صفت ترجیح‌دهنده یکی از دو طرف فعل و ترک، همراه با [[علم]] و [[شعور]] است<ref>[[محمد حسین حشمت‌پور|حشمت‌پور، محمد حسین]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج ۲، ص ۴۴۲.</ref>. | ||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
"اراده" قوّه‌ای مرکب از [[شهوت]]، [[حاجت]] و آرزوست و بر [[اشتیاق]] [[دل]] به چیزی یا حکمی که سزاوار است ـ خواه انجام شود یا نشود ـ اطلاق می‌شود<ref>حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۳۷۱.</ref><ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص:۶۶-۶۷.</ref> | "اراده" قوّه‌ای مرکب از [[شهوت]]، [[حاجت]] و آرزوست و بر [[اشتیاق]] [[دل]] به چیزی یا حکمی که سزاوار است ـ خواه انجام شود یا نشود ـ اطلاق می‌شود<ref>حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۳۷۱.</ref><ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص:۶۶-۶۷.</ref> | ||
==اراده در [[فلسفه]] و [[کلام]]== | == اراده در [[فلسفه]] و [[کلام]] == | ||
اراده در فلسفه و کلام به‌صورت‌های گوناگونی تعریف شده است، مانند: | اراده در فلسفه و کلام به‌صورت‌های گوناگونی تعریف شده است، مانند: | ||
#حالتی که پس از [[تصوّر]] [[منافع]] و [[مصالح]]، برای فاعل حاصل می‌شود<ref>گوهر مراد، ص۲۵۰.</ref>؛ | # حالتی که پس از [[تصوّر]] [[منافع]] و [[مصالح]]، برای فاعل حاصل می‌شود<ref>گوهر مراد، ص۲۵۰.</ref>؛ | ||
#صفتی که صاحبش را به یکی از دو طرف مقدور سوق می‌دهد<ref>شرح المنظومه، ج۳، ص۶۴۷.</ref>؛ | # صفتی که صاحبش را به یکی از دو طرف مقدور سوق می‌دهد<ref>شرح المنظومه، ج۳، ص۶۴۷.</ref>؛ | ||
#صفتی که به واسطه آن، از دو طرفِ ممکن، یک طرف همراه با [[علم]] و [[شعور]] ترجیح داده می‌شود<ref>المیزان، ج۱، ص۱۰۶.</ref>؛ | # صفتی که به واسطه آن، از دو طرفِ ممکن، یک طرف همراه با [[علم]] و [[شعور]] ترجیح داده می‌شود<ref>المیزان، ج۱، ص۱۰۶.</ref>؛ | ||
# [[علمی]] که سبب صدور فعل می‌شود بدون آنکه این صدور، از روی [[کراهت]] و [[جبر]] باشد<ref>درة‌التاج، ص۵۶۹.</ref>؛ | # [[علمی]] که سبب صدور فعل می‌شود بدون آنکه این صدور، از روی [[کراهت]] و [[جبر]] باشد<ref>درة‌التاج، ص۵۶۹.</ref>؛ | ||
#صفتی که اقتضای صاحبش را بالفعل و تأثیر او را تمام می‌کند که در [[حق تعالی]]، عبارت از علم عنایی یعنی علم به [[نظام احسن]] است و در [[انسان]]، غیر از علم به‌شمار می‌رود<ref>دررالفوائد، ج۲، ص۷۸.</ref>؛ | # صفتی که اقتضای صاحبش را بالفعل و تأثیر او را تمام می‌کند که در [[حق تعالی]]، عبارت از علم عنایی یعنی علم به [[نظام احسن]] است و در [[انسان]]، غیر از علم به‌شمار می‌رود<ref>دررالفوائد، ج۲، ص۷۸.</ref>؛ | ||
# [[داعی]]<ref>انوارالملکوت، ص۱۳۷ـ۱۳۸.</ref> | # [[داعی]]<ref>انوارالملکوت، ص۱۳۷ـ۱۳۸.</ref> | ||
# علم به [[مصلحت]] موجود در فعل<ref>مفتاح‌الباب، ص۱۱۷.</ref>؛ | # علم به [[مصلحت]] موجود در فعل<ref>مفتاح‌الباب، ص۱۱۷.</ref>؛ | ||
# [[اعتقاد]] [[منفعت]]؛ | # [[اعتقاد]] [[منفعت]]؛ | ||
#میلی که در پی اعتقاد منفعت حاصل می‌شود؛ | # میلی که در پی اعتقاد منفعت حاصل می‌شود؛ | ||
# [[شوق]] مؤکّدی که به دنبال [[ادراک]] [[امر]] ملائم پدید می‌آید، چه ادراک [[یقینی]] باشد و چه ظنّی یا تخیّلی<ref>شرح المنظومه، ج۳، ص۶۴۸.</ref>؛ | # [[شوق]] مؤکّدی که به دنبال [[ادراک]] [[امر]] ملائم پدید می‌آید، چه ادراک [[یقینی]] باشد و چه ظنّی یا تخیّلی<ref>شرح المنظومه، ج۳، ص۶۴۸.</ref>؛ | ||
# شوق به برطرف کردن نقصی که شخص در وجود خود می‌بیند<ref>تهافت التهافت، ص۴۲.</ref>؛ | # شوق به برطرف کردن نقصی که شخص در وجود خود می‌بیند<ref>تهافت التهافت، ص۴۲.</ref>؛ | ||
#قصدی که به دنبال جزمِ حاصل از ادراک تصوّری و [[تصدیقی]] پدید می‌آید<ref>شرح المنظومه، ج۳، ص۶۴۷.</ref>؛ | # قصدی که به دنبال جزمِ حاصل از ادراک تصوّری و [[تصدیقی]] پدید می‌آید<ref>شرح المنظومه، ج۳، ص۶۴۷.</ref>؛ | ||
# [[عزم]] راسخی که پس از مقدّمات فعل، یعنی تصوّر و [[تصدیق]] و میل و جزم و عزم پدید می‌آید<ref>شرح المنظومه، ج۳، ص۶۴۷.</ref>. | # [[عزم]] راسخی که پس از مقدّمات فعل، یعنی تصوّر و [[تصدیق]] و میل و جزم و عزم پدید می‌آید<ref>شرح المنظومه، ج۳، ص۶۴۷.</ref>. | ||
#برخی نیز [[اراده]] را معنایی منافی با کراهت و [[اضطرار]] دانسته‌اند<ref>المصطلحات الکلامیه، ص۱۵.</ref>. | # برخی نیز [[اراده]] را معنایی منافی با کراهت و [[اضطرار]] دانسته‌اند<ref>المصطلحات الکلامیه، ص۱۵.</ref>. | ||
در معنایی جامع می‌توان اراده را حالت یا صفتی دانست که پس از تصوّر منفعت یا مصلحت در فاعل ایجاد شده و موجب ترجیح یکی از دو طرف می‌شود؛ بنابراین، برخی از تعاریف پیشین [[نادرست]] است و برخی نیز تعریف دقیق اراده نیستند؛ بلکه از لوازم آن شمرده می‌شوند. | در معنایی جامع می‌توان اراده را حالت یا صفتی دانست که پس از تصوّر منفعت یا مصلحت در فاعل ایجاد شده و موجب ترجیح یکی از دو طرف می‌شود؛ بنابراین، برخی از تعاریف پیشین [[نادرست]] است و برخی نیز تعریف دقیق اراده نیستند؛ بلکه از لوازم آن شمرده می‌شوند. | ||