پرش به محتوا

آمادگی نظامی در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
خط ۱۳: خط ۱۳:


برجسته‌ترین واژگان شناسای این مدخل در [[قرآن]]، عبارت است از:
برجسته‌ترین واژگان شناسای این مدخل در [[قرآن]]، عبارت است از:
#'''اعداد:''' فراهم آوردن تفصیلی و دقیق هر چیز.<ref> التحقیق، ج ۸، ص ۵۱، «عدّ».</ref> این واژه، در [[آیه]] {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند داد» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref> آمده و [[مؤمنان]] را به گردآوری همه امکانات [[نبرد]] فراخوانده است.
# '''اعداد:''' فراهم آوردن تفصیلی و دقیق هر چیز.<ref> التحقیق، ج ۸، ص ۵۱، «عدّ».</ref> این واژه، در [[آیه]] {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند داد» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref> آمده و [[مؤمنان]] را به گردآوری همه امکانات [[نبرد]] فراخوانده است.
# '''[[حذر]]:''' [[پرهیز]] همراه با [[خوف]] و [[اضطراب]].<ref> التحقیق، ج ۲، ص ۱۸۲، «حذر».</ref> این واژه در آیات {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا خُذُوا حِذْرَكُمْ فَانْفِرُوا ثُبَاتٍ أَوِ انْفِرُوا جَمِيعًا}}<ref>«ای مؤمنان! آمادگی‌تان را حفظ کنید و دسته دسته یا همگان با هم (برای جهاد) به راه افتید» سوره نساء، آیه ۷۱.</ref> و {{متن قرآن|وَإِذَا كُنْتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلَاةَ فَلْتَقُمْ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَكَ وَلْيَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذَا سَجَدُوا فَلْيَكُونُوا مِنْ وَرَائِكُمْ وَلْتَأْتِ طَائِفَةٌ أُخْرَى لَمْ يُصَلُّوا فَلْيُصَلُّوا مَعَكَ وَلْيَأْخُذُوا حِذْرَهُمْ وَأَسْلِحَتَهُمْ وَدَّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ تَغْفُلُونَ عَنْ أَسْلِحَتِكُمْ وَأَمْتِعَتِكُمْ فَيَمِيلُونَ عَلَيْكُمْ مَيْلَةً وَاحِدَةً وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِنْ كَانَ بِكُمْ أَذًى مِنْ مَطَرٍ أَوْ كُنْتُمْ مَرْضَى أَنْ تَضَعُوا أَسْلِحَتَكُمْ وَخُذُوا حِذْرَكُمْ إِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْكَافِرِينَ عَذَابًا مُهِينًا}}<ref>«و (به هنگام خطر) چون در میان ایشان بودی و برای آنان نماز برپا داشتی باید گروهی از ایشان با تو (به نماز) ایستند و جنگ‌افزارهایشان را (نیز) با خود بردارند و چون به سجده روند (و رکعت دیگر را فرادی تمام کنند) باید پس شما بایستند و پس از آن دسته دیگری که نماز نخوانده‌اند با تو نماز بگزارند و (اینان نیز) باید آمادگی (خود را حفظ کنند) و جنگ‌افزارهای خودشان را با خود بردارند؛ کافران دوست می‌دارند که شما از جنگ‌افزارها و بار و بنه خویش غفلت ورزید و آنان با یک تاخت بر شما بتازند؛ و اگر از باران در سختی باشید با بیمار شوید، گناهی بر شما نیست که جنگ‌افزارها را با خود برندارید و (به هر روی) آمادگی‌تان را حفظ کنید؛ خداوند برای کافران عذابی خواری‌آفرین آماده کرده است» سوره نساء، آیه ۱۰۲.</ref> آمده و مؤمنان، [[مأمور]] برگرفتن {{متن قرآن|حِذْرَ}} ([[جنگ‌افزار]]) شده‌اند.
# '''[[حذر]]:''' [[پرهیز]] همراه با [[خوف]] و [[اضطراب]].<ref> التحقیق، ج ۲، ص ۱۸۲، «حذر».</ref> این واژه در آیات {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا خُذُوا حِذْرَكُمْ فَانْفِرُوا ثُبَاتٍ أَوِ انْفِرُوا جَمِيعًا}}<ref>«ای مؤمنان! آمادگی‌تان را حفظ کنید و دسته دسته یا همگان با هم (برای جهاد) به راه افتید» سوره نساء، آیه ۷۱.</ref> و {{متن قرآن|وَإِذَا كُنْتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلَاةَ فَلْتَقُمْ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَكَ وَلْيَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذَا سَجَدُوا فَلْيَكُونُوا مِنْ وَرَائِكُمْ وَلْتَأْتِ طَائِفَةٌ أُخْرَى لَمْ يُصَلُّوا فَلْيُصَلُّوا مَعَكَ وَلْيَأْخُذُوا حِذْرَهُمْ وَأَسْلِحَتَهُمْ وَدَّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ تَغْفُلُونَ عَنْ أَسْلِحَتِكُمْ وَأَمْتِعَتِكُمْ فَيَمِيلُونَ عَلَيْكُمْ مَيْلَةً وَاحِدَةً وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِنْ كَانَ بِكُمْ أَذًى مِنْ مَطَرٍ أَوْ كُنْتُمْ مَرْضَى أَنْ تَضَعُوا أَسْلِحَتَكُمْ وَخُذُوا حِذْرَكُمْ إِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْكَافِرِينَ عَذَابًا مُهِينًا}}<ref>«و (به هنگام خطر) چون در میان ایشان بودی و برای آنان نماز برپا داشتی باید گروهی از ایشان با تو (به نماز) ایستند و جنگ‌افزارهایشان را (نیز) با خود بردارند و چون به سجده روند (و رکعت دیگر را فرادی تمام کنند) باید پس شما بایستند و پس از آن دسته دیگری که نماز نخوانده‌اند با تو نماز بگزارند و (اینان نیز) باید آمادگی (خود را حفظ کنند) و جنگ‌افزارهای خودشان را با خود بردارند؛ کافران دوست می‌دارند که شما از جنگ‌افزارها و بار و بنه خویش غفلت ورزید و آنان با یک تاخت بر شما بتازند؛ و اگر از باران در سختی باشید با بیمار شوید، گناهی بر شما نیست که جنگ‌افزارها را با خود برندارید و (به هر روی) آمادگی‌تان را حفظ کنید؛ خداوند برای کافران عذابی خواری‌آفرین آماده کرده است» سوره نساء، آیه ۱۰۲.</ref> آمده و مؤمنان، [[مأمور]] برگرفتن {{متن قرآن|حِذْرَ}} ([[جنگ‌افزار]]) شده‌اند.
#'''ربط:''' محکم بستن و پیوند دادن چیزی برای ثابت ماندن بر حالت نخستین.<ref>التحقیق، ج ۴، ص ۲۸، «ربط».</ref> مشتقّات این واژه، در آیه {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند داد» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref> و {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید» سوره آل عمران، آیه ۲۰۰.</ref> به مفهوم مرزبانی آمده است. مفسّران، در دلالت واژه‌های حذر و اعداد و نیز واژه رباط در آیه {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند داد» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref> بر آمادگی نظامی اتّفاق نظر دارند؛ امّا درباره دلالت واژه رباط بر [[آمادگی نظامی]] در [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید» سوره آل عمران، آیه ۲۰۰.</ref> دو گونه سخن گفته‌اند که یکی از آنها دربرگیرنده همین مفهوم است.<ref>جامع‌البیان، مج۳، ج۴، ص۲۹۲ و ۲۹۳؛ مجمع‌البیان، ج۲، ص ۹۱۸.</ref><ref>[[تقی صادقی|صادقی]] و [[رضا خراسانی‌نژاد|خراسانی‌نژاد]]، [[آمادگی نظامی (مقاله)|مقاله «آمادگی نظامی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
# '''ربط:''' محکم بستن و پیوند دادن چیزی برای ثابت ماندن بر حالت نخستین.<ref>التحقیق، ج ۴، ص ۲۸، «ربط».</ref> مشتقّات این واژه، در آیه {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند داد» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref> و {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید» سوره آل عمران، آیه ۲۰۰.</ref> به مفهوم مرزبانی آمده است. مفسّران، در دلالت واژه‌های حذر و اعداد و نیز واژه رباط در آیه {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند داد» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref> بر آمادگی نظامی اتّفاق نظر دارند؛ امّا درباره دلالت واژه رباط بر [[آمادگی نظامی]] در [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید» سوره آل عمران، آیه ۲۰۰.</ref> دو گونه سخن گفته‌اند که یکی از آنها دربرگیرنده همین مفهوم است.<ref>جامع‌البیان، مج۳، ج۴، ص۲۹۲ و ۲۹۳؛ مجمع‌البیان، ج۲، ص ۹۱۸.</ref><ref>[[تقی صادقی|صادقی]] و [[رضا خراسانی‌نژاد|خراسانی‌نژاد]]، [[آمادگی نظامی (مقاله)|مقاله «آمادگی نظامی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>


== [[هدف]] و آثار آمادگی نظامی ==
== [[هدف]] و آثار آمادگی نظامی ==
خط ۲۷: خط ۲۷:
[[قرآن]] در [[آیه]] {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند داد» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref> به آمادگی نظامی و در آیه {{متن قرآن|انْفِرُوا خِفَافًا وَثِقَالًا وَ جـهِدوُا بأمولِکُم و أنفُسِکُم فِی سَبیلِ اللّهِ ذلِکُم خیرٌ لَکُم إن کُنتُم تَعلَمُون}}<ref>«سبکبار و گرانبار رهسپار شوید و با مال و جانتان در راه خداوند جهاد کنید؛ این، اگر بدانید برای شما بهتر است» سوره توبه، آیه ۴۱.</ref> به بیرون رفتن از [[وطن]] که از مصادیق [[آمادگی]] است، [[فرمان]] داده است. گروهی از [[فقیهان]] و [[مفسّران]]، آمادگی نظامی را [[واجب]] [[عینی]] <ref>احکام‌القرآن، ج ۲، ص ۹۵۴ و ۹۵۵؛ التفسیر الکبیر، ج ۱۵، ص۱۸۵.</ref> و گروهی دیگر، [[واجب کفایی]] دانسته‌اند؛<ref>التفسیر الکبیر، ج ۱۶، ص ۷۲.</ref> از این رو، آمادگی نظامی از نظر وجوب و اهمّیّت در [[حکم جهاد]] است.<ref>فی ظلال، ج ۳، ص ۱۵۴۳.</ref><ref>[[تقی صادقی|صادقی]] و [[رضا خراسانی‌نژاد|خراسانی‌نژاد]]، [[آمادگی نظامی (مقاله)|مقاله «آمادگی نظامی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
[[قرآن]] در [[آیه]] {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند داد» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref> به آمادگی نظامی و در آیه {{متن قرآن|انْفِرُوا خِفَافًا وَثِقَالًا وَ جـهِدوُا بأمولِکُم و أنفُسِکُم فِی سَبیلِ اللّهِ ذلِکُم خیرٌ لَکُم إن کُنتُم تَعلَمُون}}<ref>«سبکبار و گرانبار رهسپار شوید و با مال و جانتان در راه خداوند جهاد کنید؛ این، اگر بدانید برای شما بهتر است» سوره توبه، آیه ۴۱.</ref> به بیرون رفتن از [[وطن]] که از مصادیق [[آمادگی]] است، [[فرمان]] داده است. گروهی از [[فقیهان]] و [[مفسّران]]، آمادگی نظامی را [[واجب]] [[عینی]] <ref>احکام‌القرآن، ج ۲، ص ۹۵۴ و ۹۵۵؛ التفسیر الکبیر، ج ۱۵، ص۱۸۵.</ref> و گروهی دیگر، [[واجب کفایی]] دانسته‌اند؛<ref>التفسیر الکبیر، ج ۱۶، ص ۷۲.</ref> از این رو، آمادگی نظامی از نظر وجوب و اهمّیّت در [[حکم جهاد]] است.<ref>فی ظلال، ج ۳، ص ۱۵۴۳.</ref><ref>[[تقی صادقی|صادقی]] و [[رضا خراسانی‌نژاد|خراسانی‌نژاد]]، [[آمادگی نظامی (مقاله)|مقاله «آمادگی نظامی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>


=== اهتمام [[پیامبر گرامی اسلام]]{{صل}}===
=== اهتمام [[پیامبر گرامی اسلام]]{{صل}} ===
عزیمت [[رسول خدا]] در آستانه [[جنگ اُحد]] برای استقرار [[مجاهدان]] در پای‌گاه‌های [[جنگی]]: {{متن قرآن|وَإِذْ غَدَوْتَ مِنْ أَهْلِكَ تُبَوِّئُ الْمُؤْمِنِينَ مَقَاعِدَ لِلْقِتَالِ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«و به یادآور که پگاهان از خانواده‌ات جدا شدی در حالی که مؤمنان را در سنگرها برای پیکار (احد) جای می‌دادی و خداوند شنوای داناست» سوره آل عمران، آیه ۱۲۱.</ref> نشانه اهتمام خاص [[پیامبر]]{{صل}} به آمادگی نظامی است که برخی، آن را از این آیه برداشت کرده‌اند.<ref>راهنما، ج ۳، ص ۴۰.</ref><ref>[[تقی صادقی|صادقی]] و [[رضا خراسانی‌نژاد|خراسانی‌نژاد]]، [[آمادگی نظامی (مقاله)|مقاله «آمادگی نظامی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
عزیمت [[رسول خدا]] در آستانه [[جنگ اُحد]] برای استقرار [[مجاهدان]] در پای‌گاه‌های [[جنگی]]: {{متن قرآن|وَإِذْ غَدَوْتَ مِنْ أَهْلِكَ تُبَوِّئُ الْمُؤْمِنِينَ مَقَاعِدَ لِلْقِتَالِ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«و به یادآور که پگاهان از خانواده‌ات جدا شدی در حالی که مؤمنان را در سنگرها برای پیکار (احد) جای می‌دادی و خداوند شنوای داناست» سوره آل عمران، آیه ۱۲۱.</ref> نشانه اهتمام خاص [[پیامبر]]{{صل}} به آمادگی نظامی است که برخی، آن را از این آیه برداشت کرده‌اند.<ref>راهنما، ج ۳، ص ۴۰.</ref><ref>[[تقی صادقی|صادقی]] و [[رضا خراسانی‌نژاد|خراسانی‌نژاد]]، [[آمادگی نظامی (مقاله)|مقاله «آمادگی نظامی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
=== اهتمام سایر [[پیامبران]] ===
=== اهتمام سایر [[پیامبران]] ===
خط ۴۵: خط ۴۵:


=== [[آموزش]] [[فنون]] رزم آوری ===
=== [[آموزش]] [[فنون]] رزم آوری ===
برخی، با استفاده از عمومِ [[حکم]] آیه {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند داد و بر شما ستم نخواهد رفت» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref> و [[روایات]] و [[سیره پیامبر]]، مباحث مهمّی را به [[آموزش]] جهادگران اختصاص داده‌اند. روایاتی از حضرت‌ رسول{{صل}} در [[تفسیر]] این [[آیه]] آمده که {{متن قرآن|قُوَّةٍ}} را به [[تیراندازی]] تفسیر کرده و به [[مسلمانان]] [[دستور]] داده است تا به فرزندانشان [[فنون]] رزم‌آوری، چون تیراندازی و اسب‌سواری را بیاموزند؛ چنان‌که خود [[حضرت]] نیز اهتمام خاصّی به آموزش‌های نظامی داشته، ضمن شرکت در مسابقه‌های تیراندازی، می‌فرمود: ای [[فرزندان]] [[اسماعیل]]! تیراندازی کنید که پدرتان هم تیرانداز بوده است.<ref>الدرّالمنثور، ج ۴، ص ۸۷.</ref> از [[پیامبر]]{{صل}} درباره تداوم آموزش‌های نظامی نیز چنین [[روایت]] شده است: هرکس تیراندازی بیاموزد، سپس آن را رها و فراموش کند، از امر من [[سرپیچی]] یا نعمتی را [[ناسپاسی]] کرده است.<ref> الدرّالمنثور، ج ۴، ص ۸۶.</ref>
برخی، با استفاده از عمومِ [[حکم]] آیه {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند داد و بر شما ستم نخواهد رفت» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref> و [[روایات]] و [[سیره پیامبر]]، مباحث مهمّی را به [[آموزش]] جهادگران اختصاص داده‌اند. روایاتی از حضرت‌ رسول {{صل}} در [[تفسیر]] این [[آیه]] آمده که {{متن قرآن|قُوَّةٍ}} را به [[تیراندازی]] تفسیر کرده و به [[مسلمانان]] [[دستور]] داده است تا به فرزندانشان [[فنون]] رزم‌آوری، چون تیراندازی و اسب‌سواری را بیاموزند؛ چنان‌که خود [[حضرت]] نیز اهتمام خاصّی به آموزش‌های نظامی داشته، ضمن شرکت در مسابقه‌های تیراندازی، می‌فرمود: ای [[فرزندان]] [[اسماعیل]]! تیراندازی کنید که پدرتان هم تیرانداز بوده است.<ref>الدرّالمنثور، ج ۴، ص ۸۷.</ref> از [[پیامبر]]{{صل}} درباره تداوم آموزش‌های نظامی نیز چنین [[روایت]] شده است: هرکس تیراندازی بیاموزد، سپس آن را رها و فراموش کند، از امر من [[سرپیچی]] یا نعمتی را [[ناسپاسی]] کرده است.<ref> الدرّالمنثور، ج ۴، ص ۸۶.</ref>


از مهم‌ترین نشانه‌های اهتمام [[رسول‌خدا]] به [[آماده‌سازی]] نیروهای رزمی، آن است که او خود مسابقه‌های اسب‌سواری و تیراندازی برگزار می‌کرد و برد و باخت [[مالی]] را در آن روا می‌شمرد. این [[حکم]]، همواره نزد [[فقیهان]] (در باب [[سبق و رمایه]]) مسلّم شمرده شده است. جواهرالکلام، ج ۲۸، ص ۲۱۲.</ref> [[مفسّران]]، از آیه {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا خُذُوا حِذْرَكُمْ فَانْفِرُوا ثُبَاتٍ أَوِ انْفِرُوا جَمِيعًا}}<ref>«ای مؤمنان! آمادگی‌تان را حفظ کنید و دسته دسته یا همگان با هم (برای جهاد) به راه افتید» سوره نساء، آیه ۷۱.</ref> چگونگی حرکت نیروها را برداشت کرده‌اند؛ به این صورت که نیروها به تناسب شرایط محیطی و موقعیّت [[دشمن]]، به شکل دسته‌های پراکنده یا به صورت گروهی به سوی دشمن رهسپار شوند.<ref>مراغی، مج ۲، ج ۵، ص ۸۸.</ref>
از مهم‌ترین نشانه‌های اهتمام [[رسول‌خدا]] به [[آماده‌سازی]] نیروهای رزمی، آن است که او خود مسابقه‌های اسب‌سواری و تیراندازی برگزار می‌کرد و برد و باخت [[مالی]] را در آن روا می‌شمرد. این [[حکم]]، همواره نزد [[فقیهان]] (در باب [[سبق و رمایه]]) مسلّم شمرده شده است. جواهرالکلام، ج ۲۸، ص ۲۱۲.</ref> [[مفسّران]]، از آیه {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا خُذُوا حِذْرَكُمْ فَانْفِرُوا ثُبَاتٍ أَوِ انْفِرُوا جَمِيعًا}}<ref>«ای مؤمنان! آمادگی‌تان را حفظ کنید و دسته دسته یا همگان با هم (برای جهاد) به راه افتید» سوره نساء، آیه ۷۱.</ref> چگونگی حرکت نیروها را برداشت کرده‌اند؛ به این صورت که نیروها به تناسب شرایط محیطی و موقعیّت [[دشمن]]، به شکل دسته‌های پراکنده یا به صورت گروهی به سوی دشمن رهسپار شوند.<ref>مراغی، مج ۲، ج ۵، ص ۸۸.</ref>
خط ۶۳: خط ۶۳:


=== رزمایش‌های نظامی ===
=== رزمایش‌های نظامی ===
یکی از ضرورترین ابعاد [[آمادگی نظامی]] که در [[آمادگی روحی]] و رزمی نیروها مؤثّر است و [[قدرت]] [[مسلمانان]] را به دشمن نشان می‌دهد، رزمایش‌های نظامی و نمایش قدرت است. نیروهای نظامی نه تنها باید در کاربرد همه سلاح‌ها و [[فنون]] رزمی مهارت داشته باشند، بلکه باید این توان را به نمایش گذاشته، با ایجاد [[رعب]] و [[هراس]] در [[دل]] دشمن، [[فکر]] [[تجاوز]] را از [[ذهن]] او بیرون آورند. این نکته‌ای است که برخی [[مفسّران]]، از [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قَاتِلُوا الَّذِينَ يَلُونَكُمْ مِنَ الْكُفَّارِ وَلْيَجِدُوا فِيكُمْ غِلْظَةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ}}<ref>«ای مؤمنان! با کافرانی که نزدیک شمایند جنگ کنید و باید در شما صلابت بیابند و بدانید که خداوند با پرهیزگاران است» سوره توبه، آیه ۱۲۳.</ref> که به [[خشونت]] در برابر [[کافران]] دستور داده، استفاده کرده‌اند. به نظر برخی، عبارت {{متن قرآن|وَلْيَجِدُوا فِيكُمْ غِلْظَةً}} به ضرورتِ نمایش قدرت و روحیّه [[جنگاوری]] [[سپاهیان]] اسلام و رزمایش اشاره دارد <ref>نمونه، ج ۸، ص ۱۹۷.</ref> و شاید بتوان رزمایش نظامی را از آن‌چه [[قرآن]] درباره سان دیدن [[سلیمان]] از اسب‌های [[جنگی]] بیان کرده، استفاده کرد: {{متن قرآن|إِذْ عُرِضَ عَلَيْهِ بِالْعَشِيِّ الصَّافِنَاتُ الْجِيَادُ}}<ref>«(یاد کن) آنگاه را که در پایان روز بر او اسبانی استوار ایستاده تیز تک را عرضه کردند» سوره ص، آیه ۳۱.</ref> در [[سیره]] [[رسول‌خدا]] نیز این مورد از جای‌گاهی ویژه برخوردار بوده است. پس از [[صلح حدیبیه]] که مسلمانان [[فرصت]] یافتند [[کعبه]] را [[زیارت]] کنند، پیامبر{{صل}} به مسلمانانی که در اطراف کعبه [[طواف]] می‌کردند، فرمود: با سرعت و شدّت گرداگرد کعبه بگردند تا بدین وسیله، آمادگی روحی و رزمی خود را به کافران نشان دهند.<ref>المغازی، ج ۲، ص ۷۳۵ و ۷۳۶؛ سیره‌ابن‌هشام، ج ۴، ص ۳۷۱؛ سیره‌ ابن‌ کثیر، ج۳، ص ۱۴۷.</ref> [[پیامبر]] در ماجرای [[فتح مکّه]]، نیز [[دستور]] داد که [[مسلمانان]]، شبان‌گاه در بیابان [[آتش]] بیفروزند تا [[مردم]] [[مکّه]] با [[عظمت]] [[ارتش]] [[اسلام]] آشنا شوند <ref>المغازی، ج ۲، ص ۸۱۴.</ref> و [[فرمان]] داد تا [[ابوسفیان]]، بزرگ مکّه را در گوشه‌ای نگه دارند و ارتش نیرومند اسلام در برابر او رژه برود.<ref>سیره ابن‌هشام، ج۴، ص۴۰۴.</ref> همین نمایش [[قدرت]]، موجب شد که در [[دل]] [[کفار]] [[هراس]] افتاده، [[فکر]] هرگونه مقاومتی از [[ذهن]] آنان رخت بربندد؛ در نتیجه، مرکز [[کفر]] و [[شرک]]، صبح‌گاهان، بدون [[خون‌ریزی]] به تصرّف [[سپاه اسلام]] درآمد.<ref>[[تقی صادقی|صادقی]] و [[رضا خراسانی‌نژاد|خراسانی‌نژاد]]، [[آمادگی نظامی (مقاله)|مقاله «آمادگی نظامی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
یکی از ضرورترین ابعاد [[آمادگی نظامی]] که در [[آمادگی روحی]] و رزمی نیروها مؤثّر است و [[قدرت]] [[مسلمانان]] را به دشمن نشان می‌دهد، رزمایش‌های نظامی و نمایش قدرت است. نیروهای نظامی نه تنها باید در کاربرد همه سلاح‌ها و [[فنون]] رزمی مهارت داشته باشند، بلکه باید این توان را به نمایش گذاشته، با ایجاد [[رعب]] و [[هراس]] در [[دل]] دشمن، [[فکر]] [[تجاوز]] را از [[ذهن]] او بیرون آورند. این نکته‌ای است که برخی [[مفسّران]]، از [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قَاتِلُوا الَّذِينَ يَلُونَكُمْ مِنَ الْكُفَّارِ وَلْيَجِدُوا فِيكُمْ غِلْظَةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ}}<ref>«ای مؤمنان! با کافرانی که نزدیک شمایند جنگ کنید و باید در شما صلابت بیابند و بدانید که خداوند با پرهیزگاران است» سوره توبه، آیه ۱۲۳.</ref> که به [[خشونت]] در برابر [[کافران]] دستور داده، استفاده کرده‌اند. به نظر برخی، عبارت {{متن قرآن|وَلْيَجِدُوا فِيكُمْ غِلْظَةً}} به ضرورتِ نمایش قدرت و روحیّه [[جنگاوری]] [[سپاهیان]] اسلام و رزمایش اشاره دارد <ref>نمونه، ج ۸، ص ۱۹۷.</ref> و شاید بتوان رزمایش نظامی را از آن‌چه [[قرآن]] درباره سان دیدن [[سلیمان]] از اسب‌های [[جنگی]] بیان کرده، استفاده کرد: {{متن قرآن|إِذْ عُرِضَ عَلَيْهِ بِالْعَشِيِّ الصَّافِنَاتُ الْجِيَادُ}}<ref>«(یاد کن) آنگاه را که در پایان روز بر او اسبانی استوار ایستاده تیز تک را عرضه کردند» سوره ص، آیه ۳۱.</ref> در [[سیره]] [[رسول‌خدا]] نیز این مورد از جای‌گاهی ویژه برخوردار بوده است. پس از [[صلح حدیبیه]] که مسلمانان [[فرصت]] یافتند [[کعبه]] را [[زیارت]] کنند، پیامبر {{صل}} به مسلمانانی که در اطراف کعبه [[طواف]] می‌کردند، فرمود: با سرعت و شدّت گرداگرد کعبه بگردند تا بدین وسیله، آمادگی روحی و رزمی خود را به کافران نشان دهند.<ref>المغازی، ج ۲، ص ۷۳۵ و ۷۳۶؛ سیره‌ابن‌هشام، ج ۴، ص ۳۷۱؛ سیره‌ ابن‌ کثیر، ج۳، ص ۱۴۷.</ref> [[پیامبر]] در ماجرای [[فتح مکّه]]، نیز [[دستور]] داد که [[مسلمانان]]، شبان‌گاه در بیابان [[آتش]] بیفروزند تا [[مردم]] [[مکّه]] با [[عظمت]] [[ارتش]] [[اسلام]] آشنا شوند <ref>المغازی، ج ۲، ص ۸۱۴.</ref> و [[فرمان]] داد تا [[ابوسفیان]]، بزرگ مکّه را در گوشه‌ای نگه دارند و ارتش نیرومند اسلام در برابر او رژه برود.<ref>سیره ابن‌هشام، ج۴، ص۴۰۴.</ref> همین نمایش [[قدرت]]، موجب شد که در [[دل]] [[کفار]] [[هراس]] افتاده، [[فکر]] هرگونه مقاومتی از [[ذهن]] آنان رخت بربندد؛ در نتیجه، مرکز [[کفر]] و [[شرک]]، صبح‌گاهان، بدون [[خون‌ریزی]] به تصرّف [[سپاه اسلام]] درآمد.<ref>[[تقی صادقی|صادقی]] و [[رضا خراسانی‌نژاد|خراسانی‌نژاد]]، [[آمادگی نظامی (مقاله)|مقاله «آمادگی نظامی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>


== تخصیص بودجه‌های نظامی ==
== تخصیص بودجه‌های نظامی ==
۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش