پرش به محتوا

آمادگی نظامی در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
خط ۲۷: خط ۲۷:
[[قرآن]] در [[آیه]] {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند داد» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref> به آمادگی نظامی و در آیه {{متن قرآن|انْفِرُوا خِفَافًا وَثِقَالًا وَ جـهِدوُا بأمولِکُم و أنفُسِکُم فِی سَبیلِ اللّهِ ذلِکُم خیرٌ لَکُم إن کُنتُم تَعلَمُون}}<ref>«سبکبار و گرانبار رهسپار شوید و با مال و جانتان در راه خداوند جهاد کنید؛ این، اگر بدانید برای شما بهتر است» سوره توبه، آیه ۴۱.</ref> به بیرون رفتن از [[وطن]] که از مصادیق [[آمادگی]] است، [[فرمان]] داده است. گروهی از [[فقیهان]] و [[مفسّران]]، آمادگی نظامی را [[واجب]] [[عینی]] <ref>احکام‌القرآن، ج ۲، ص ۹۵۴ و ۹۵۵؛ التفسیر الکبیر، ج ۱۵، ص۱۸۵.</ref> و گروهی دیگر، [[واجب کفایی]] دانسته‌اند؛<ref>التفسیر الکبیر، ج ۱۶، ص ۷۲.</ref> از این رو، آمادگی نظامی از نظر وجوب و اهمّیّت در [[حکم جهاد]] است.<ref>فی ظلال، ج ۳، ص ۱۵۴۳.</ref><ref>[[تقی صادقی|صادقی]] و [[رضا خراسانی‌نژاد|خراسانی‌نژاد]]، [[آمادگی نظامی (مقاله)|مقاله «آمادگی نظامی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
[[قرآن]] در [[آیه]] {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند داد» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref> به آمادگی نظامی و در آیه {{متن قرآن|انْفِرُوا خِفَافًا وَثِقَالًا وَ جـهِدوُا بأمولِکُم و أنفُسِکُم فِی سَبیلِ اللّهِ ذلِکُم خیرٌ لَکُم إن کُنتُم تَعلَمُون}}<ref>«سبکبار و گرانبار رهسپار شوید و با مال و جانتان در راه خداوند جهاد کنید؛ این، اگر بدانید برای شما بهتر است» سوره توبه، آیه ۴۱.</ref> به بیرون رفتن از [[وطن]] که از مصادیق [[آمادگی]] است، [[فرمان]] داده است. گروهی از [[فقیهان]] و [[مفسّران]]، آمادگی نظامی را [[واجب]] [[عینی]] <ref>احکام‌القرآن، ج ۲، ص ۹۵۴ و ۹۵۵؛ التفسیر الکبیر، ج ۱۵، ص۱۸۵.</ref> و گروهی دیگر، [[واجب کفایی]] دانسته‌اند؛<ref>التفسیر الکبیر، ج ۱۶، ص ۷۲.</ref> از این رو، آمادگی نظامی از نظر وجوب و اهمّیّت در [[حکم جهاد]] است.<ref>فی ظلال، ج ۳، ص ۱۵۴۳.</ref><ref>[[تقی صادقی|صادقی]] و [[رضا خراسانی‌نژاد|خراسانی‌نژاد]]، [[آمادگی نظامی (مقاله)|مقاله «آمادگی نظامی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>


=== اهتمام [[پیامبر گرامی اسلام]]{{صل}} ===
=== اهتمام [[پیامبر گرامی اسلام]] {{صل}} ===
عزیمت [[رسول خدا]] در آستانه [[جنگ اُحد]] برای استقرار [[مجاهدان]] در پای‌گاه‌های [[جنگی]]: {{متن قرآن|وَإِذْ غَدَوْتَ مِنْ أَهْلِكَ تُبَوِّئُ الْمُؤْمِنِينَ مَقَاعِدَ لِلْقِتَالِ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«و به یادآور که پگاهان از خانواده‌ات جدا شدی در حالی که مؤمنان را در سنگرها برای پیکار (احد) جای می‌دادی و خداوند شنوای داناست» سوره آل عمران، آیه ۱۲۱.</ref> نشانه اهتمام خاص [[پیامبر]]{{صل}} به آمادگی نظامی است که برخی، آن را از این آیه برداشت کرده‌اند.<ref>راهنما، ج ۳، ص ۴۰.</ref><ref>[[تقی صادقی|صادقی]] و [[رضا خراسانی‌نژاد|خراسانی‌نژاد]]، [[آمادگی نظامی (مقاله)|مقاله «آمادگی نظامی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
عزیمت [[رسول خدا]] در آستانه [[جنگ اُحد]] برای استقرار [[مجاهدان]] در پای‌گاه‌های [[جنگی]]: {{متن قرآن|وَإِذْ غَدَوْتَ مِنْ أَهْلِكَ تُبَوِّئُ الْمُؤْمِنِينَ مَقَاعِدَ لِلْقِتَالِ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«و به یادآور که پگاهان از خانواده‌ات جدا شدی در حالی که مؤمنان را در سنگرها برای پیکار (احد) جای می‌دادی و خداوند شنوای داناست» سوره آل عمران، آیه ۱۲۱.</ref> نشانه اهتمام خاص [[پیامبر]] {{صل}} به آمادگی نظامی است که برخی، آن را از این آیه برداشت کرده‌اند.<ref>راهنما، ج ۳، ص ۴۰.</ref><ref>[[تقی صادقی|صادقی]] و [[رضا خراسانی‌نژاد|خراسانی‌نژاد]]، [[آمادگی نظامی (مقاله)|مقاله «آمادگی نظامی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
=== اهتمام سایر [[پیامبران]] ===
=== اهتمام سایر [[پیامبران]] ===
پاسخ مثبت [[پیامبری]] از [[بنی‌اسرائیل]] به درخواست [[مردم]] و تعیین [[فرمانده]] که از ضروریّات آمادگی نظامی است: {{متن قرآن|أَلَمْ تَرَ إِلَى الْمَلَإِ مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ مِنْ بَعْدِ مُوسَى إِذْ قَالُوا لِنَبِيٍّ لَهُمُ ابْعَثْ لَنَا مَلِكًا نُقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ قَالَ هَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِتَالُ أَلَّا تُقَاتِلُوا قَالُوا وَمَا لَنَا أَلَّا نُقَاتِلَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَقَدْ أُخْرِجْنَا مِنْ دِيَارِنَا وَأَبْنَائِنَا فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتَالُ تَوَلَّوْا إِلَّا قَلِيلًا مِنْهُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ}}<ref>«آیا به (سرگذشت) بزرگان بنی اسرائیل پس از موسی ننگریسته‌ای که به پیامبری که داشتند گفتند: پادشاهی بر ما بگمار تا در راه خداوند کارزار کنیم. گفت: آیا گمان نمی‌کنید که اگر جنگ بر شما مقرّر شود، کارزار نکنید؟ گفتند: چرا در راه خداوند جنگ نکنیم در حالی که ما از سرزمینمان رانده و از فرزندانمان مانده‌ایم؛ اما چون بر آنان جنگ مقرر شد جز تنی چند رو گرداندند و خداوند به (احوال) ستمکاران داناست» سوره بقره، آیه ۲۴۶.</ref>، {{متن قرآن|وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ لَكُمْ طَالُوتَ مَلِكًا قَالُوا أَنَّىٰ يَكُونُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَيْنَا وَنَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْكِ مِنْهُ وَلَمْ يُؤْتَ سَعَةً مِنَ الْمَالِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاهُ عَلَيْكُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ وَاللَّهُ يُؤْتِي مُلْكَهُ مَنْ يَشَاءُ ۚ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«و پیامبرشان به آنان گفت: خداوند طالوت را به پادشاهی شما گمارده است، گفتند: چگونه او را بر ما پادشاهی تواند بود با آنکه ما از او به پادشاهی سزاوارتریم و در دارایی (هم) به او گشایشی نداده‌اند. گفت: خداوند او را بر شما برگزیده و بر گستره دانش و (نیروی) تن او افزوده است و خداوند پادشاهی خود را به هر که خواهد می‌دهد و خداوند نعمت‌گستری داناست» سوره بقره، آیه ۲۴۷.</ref> نمونه‌ای از اهتمام سایر [[پیامبران]] است. از دیگر نمونه‌های آن، زره‌‌سازی [[حضرت داوود]] است که در [[آیات]] {{متن قرآن|وَعَلَّمْنَاهُ صَنْعَةَ لَبُوسٍ لَكُمْ لِتُحْصِنَكُمْ مِنْ بَأْسِكُمْ فَهَلْ أَنْتُمْ شَاكِرُونَ}}<ref>«و برای شما ساختن زرهی را به او آموختیم تا از (گزند) جنگتان نگه دارد پس آیا شما سپاسگزار هستید؟» سوره انبیاء، آیه ۸۰.</ref>؛ {{متن قرآن|وَلَقَدْ آتَيْنَا دَاوُودَ مِنَّا فَضْلا يَا جِبَالُ أَوِّبِي مَعَهُ وَالطَّيْرَ وَأَلَنَّا لَهُ الْحَدِيدَ أَنِ اعْمَلْ سَابِغَاتٍ وَقَدِّرْ فِي السَّرْدِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا إِنِّي بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ }}<ref>«و به راستی به داوود از نزد خود بخششی ارزانی داشتیم؛ ای کوه‌ها و پرندگان با وی همنوا شوید! و آهن را برای او نرم کردیم (به او گفتیم) که زره‌هایی بباف و در زره‌بافی اندازه بدار؛ و کاری شایسته انجام دهید که من به آنچه انجام می‌دهید بینایم» سوره سبأ، آیه ۱۰-۱۱.</ref> به این موضوع و کاربرد [[دفاعی]] زره پرداخته است.<ref>[[تقی صادقی|صادقی]] و [[رضا خراسانی‌نژاد|خراسانی‌نژاد]]، [[آمادگی نظامی (مقاله)|مقاله «آمادگی نظامی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
پاسخ مثبت [[پیامبری]] از [[بنی‌اسرائیل]] به درخواست [[مردم]] و تعیین [[فرمانده]] که از ضروریّات آمادگی نظامی است: {{متن قرآن|أَلَمْ تَرَ إِلَى الْمَلَإِ مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ مِنْ بَعْدِ مُوسَى إِذْ قَالُوا لِنَبِيٍّ لَهُمُ ابْعَثْ لَنَا مَلِكًا نُقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ قَالَ هَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِتَالُ أَلَّا تُقَاتِلُوا قَالُوا وَمَا لَنَا أَلَّا نُقَاتِلَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَقَدْ أُخْرِجْنَا مِنْ دِيَارِنَا وَأَبْنَائِنَا فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتَالُ تَوَلَّوْا إِلَّا قَلِيلًا مِنْهُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ}}<ref>«آیا به (سرگذشت) بزرگان بنی اسرائیل پس از موسی ننگریسته‌ای که به پیامبری که داشتند گفتند: پادشاهی بر ما بگمار تا در راه خداوند کارزار کنیم. گفت: آیا گمان نمی‌کنید که اگر جنگ بر شما مقرّر شود، کارزار نکنید؟ گفتند: چرا در راه خداوند جنگ نکنیم در حالی که ما از سرزمینمان رانده و از فرزندانمان مانده‌ایم؛ اما چون بر آنان جنگ مقرر شد جز تنی چند رو گرداندند و خداوند به (احوال) ستمکاران داناست» سوره بقره، آیه ۲۴۶.</ref>، {{متن قرآن|وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ لَكُمْ طَالُوتَ مَلِكًا قَالُوا أَنَّىٰ يَكُونُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَيْنَا وَنَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْكِ مِنْهُ وَلَمْ يُؤْتَ سَعَةً مِنَ الْمَالِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاهُ عَلَيْكُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ وَاللَّهُ يُؤْتِي مُلْكَهُ مَنْ يَشَاءُ ۚ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«و پیامبرشان به آنان گفت: خداوند طالوت را به پادشاهی شما گمارده است، گفتند: چگونه او را بر ما پادشاهی تواند بود با آنکه ما از او به پادشاهی سزاوارتریم و در دارایی (هم) به او گشایشی نداده‌اند. گفت: خداوند او را بر شما برگزیده و بر گستره دانش و (نیروی) تن او افزوده است و خداوند پادشاهی خود را به هر که خواهد می‌دهد و خداوند نعمت‌گستری داناست» سوره بقره، آیه ۲۴۷.</ref> نمونه‌ای از اهتمام سایر [[پیامبران]] است. از دیگر نمونه‌های آن، زره‌‌سازی [[حضرت داوود]] است که در [[آیات]] {{متن قرآن|وَعَلَّمْنَاهُ صَنْعَةَ لَبُوسٍ لَكُمْ لِتُحْصِنَكُمْ مِنْ بَأْسِكُمْ فَهَلْ أَنْتُمْ شَاكِرُونَ}}<ref>«و برای شما ساختن زرهی را به او آموختیم تا از (گزند) جنگتان نگه دارد پس آیا شما سپاسگزار هستید؟» سوره انبیاء، آیه ۸۰.</ref>؛ {{متن قرآن|وَلَقَدْ آتَيْنَا دَاوُودَ مِنَّا فَضْلا يَا جِبَالُ أَوِّبِي مَعَهُ وَالطَّيْرَ وَأَلَنَّا لَهُ الْحَدِيدَ أَنِ اعْمَلْ سَابِغَاتٍ وَقَدِّرْ فِي السَّرْدِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا إِنِّي بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ }}<ref>«و به راستی به داوود از نزد خود بخششی ارزانی داشتیم؛ ای کوه‌ها و پرندگان با وی همنوا شوید! و آهن را برای او نرم کردیم (به او گفتیم) که زره‌هایی بباف و در زره‌بافی اندازه بدار؛ و کاری شایسته انجام دهید که من به آنچه انجام می‌دهید بینایم» سوره سبأ، آیه ۱۰-۱۱.</ref> به این موضوع و کاربرد [[دفاعی]] زره پرداخته است.<ref>[[تقی صادقی|صادقی]] و [[رضا خراسانی‌نژاد|خراسانی‌نژاد]]، [[آمادگی نظامی (مقاله)|مقاله «آمادگی نظامی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
خط ۴۰: خط ۴۰:
== ابعاد آمادگی نظامی ==
== ابعاد آمادگی نظامی ==
=== تهیه و ساخت [[سلاح]] و ادوات [[جنگی]] ===
=== تهیه و ساخت [[سلاح]] و ادوات [[جنگی]] ===
برخی [[مفسّران]] در [[تفسیر آیه]] {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند داد و بر شما ستم نخواهد رفت» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref> آمادگی نظامی را به ادوات جنگی رایج در [[صدر اسلام]] منحصر دانسته‌اند. آنان به ظاهر روایاتی از [[رسول‌خدا]]{{صل}} تمسّک جسته‌اند که فرموده: مقصود از قوّه در [[آیه]] مزبور، همان [[شمشیر]] یا [[تیراندازی]] یا سپر است؛<ref>جامع‌البیان، مج۶، ج۱۰، ص ۳۹ و ۴۰؛ الدرّالمنثور، ج ۴، ص ۸۳ ۸۶؛ البرهان، ج ۲، ص ۷۰۶ و ۷۰۷.</ref> امّا مفسّران متأخر، با توجّه به ادلّه‌ای، بر این باورند که [[حکم]] این آیه، کلّی و عمومی است و به تناسب [[مقتضیات زمان]] و مکان، همه سلاح‌های [[روز]] را شامل می‌شود.<ref> المنار، ج۱۰، ص ۶۱ ـ ۶۳؛ مراغی، مج ۴، ج ۱۰، ص ۲۴ و ۲۵؛ بیان‌المعانی، ج ۵، ص ۳۰۴ ـ ۳۰۶.</ref> عبارتِ {{متن قرآن|مَا اسْتَطَعْتُمْ}} = "هرچه در توان دارید" و نکره آمدن کلمه {{متن قرآن|قُوَّةٍ}}، در عمومیّت آیه صراحت دارند و [[جاودانگی]] [[احکام]] [[قرآن]]، مقتضی چنین برداشتی است. برخی از [[روایات]] نیز به عمومیّت هرگونه سلاحی تصریح می‌کنند؛<ref> قمی، ج ۱، ص ۲۷۷؛ جامع البیان، مج ۶، ج ۱۰، ص ۴۰.</ref> بنابراین، روایات پیش گفته، فقط به ادوات جنگی [[زمان]] [[نزول آیات]] نظر داشته، در هر عصری، [[سلاح‌های پیشرفته]] زمینی، هوایی و دریایی متناسب با زمان، از مصادیق «قوّة» به شمار می‌رود.<ref>فقه‌القرآن، ج ۱، ص ۲۵۴.</ref>
برخی [[مفسّران]] در [[تفسیر آیه]] {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند داد و بر شما ستم نخواهد رفت» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref> آمادگی نظامی را به ادوات جنگی رایج در [[صدر اسلام]] منحصر دانسته‌اند. آنان به ظاهر روایاتی از [[رسول‌خدا]] {{صل}} تمسّک جسته‌اند که فرموده: مقصود از قوّه در [[آیه]] مزبور، همان [[شمشیر]] یا [[تیراندازی]] یا سپر است؛<ref>جامع‌البیان، مج۶، ج۱۰، ص ۳۹ و ۴۰؛ الدرّالمنثور، ج ۴، ص ۸۳ ۸۶؛ البرهان، ج ۲، ص ۷۰۶ و ۷۰۷.</ref> امّا مفسّران متأخر، با توجّه به ادلّه‌ای، بر این باورند که [[حکم]] این آیه، کلّی و عمومی است و به تناسب [[مقتضیات زمان]] و مکان، همه سلاح‌های [[روز]] را شامل می‌شود.<ref> المنار، ج۱۰، ص ۶۱ ـ ۶۳؛ مراغی، مج ۴، ج ۱۰، ص ۲۴ و ۲۵؛ بیان‌المعانی، ج ۵، ص ۳۰۴ ـ ۳۰۶.</ref> عبارتِ {{متن قرآن|مَا اسْتَطَعْتُمْ}} = "هرچه در توان دارید" و نکره آمدن کلمه {{متن قرآن|قُوَّةٍ}}، در عمومیّت آیه صراحت دارند و [[جاودانگی]] [[احکام]] [[قرآن]]، مقتضی چنین برداشتی است. برخی از [[روایات]] نیز به عمومیّت هرگونه سلاحی تصریح می‌کنند؛<ref> قمی، ج ۱، ص ۲۷۷؛ جامع البیان، مج ۶، ج ۱۰، ص ۴۰.</ref> بنابراین، روایات پیش گفته، فقط به ادوات جنگی [[زمان]] [[نزول آیات]] نظر داشته، در هر عصری، [[سلاح‌های پیشرفته]] زمینی، هوایی و دریایی متناسب با زمان، از مصادیق «قوّة» به شمار می‌رود.<ref>فقه‌القرآن، ج ۱، ص ۲۵۴.</ref>


[[پیامبر اکرم]]{{صل}} نیز به گردآوری و ساخت سلاح‌های پیشرفته [[روزگار]] خود اهتمام ویژه‌ای داشت؛ چنان‌که برای [[تأمین نیاز]] تسلیحاتی [[سپاه اسلام]] در ایام [[جنگ حنین]]، زره‌هایی را از [[صفوان]] بن [[امیّه]] [[قرض]] گرفت <ref> المغازی، ج ۳، ص ۸۹۰.</ref> و در [[غزوه خیبر]]، با بهره‌گیری از اطلاعات یک یهودیِ [[اسیر]]، به [[انبار]] سلاح [[دشمن]] دست یافت و [[مسلمانان]] برای نخستین بار، "منجنیق" (بزرگ‌ترین سلاح جنگی آن [[روزگار]] برای پرتاب سنگ) و "دبابه" (اتاقکی چوبی، پوشیده از چرم که در آن پنهان شده و برای رخنه در دیوار قلعه به آن نزدیک می‌شدند) را به کار گرفتند.<ref>المغازی، ج ۲، ص ۶۴۷ و ۶۴۸.</ref> [[پیامبر]]، "[[عروه ‌بن ‌مسعود]] و " [[غیلان بن سلمه]]" را به جُرَش (واقع در [[یمن]]) فرستاد تا ساخت منجنیق و "عراده" (وسیله‌ای کوچک‌تر از منجنیق) را بیاموزند؛<ref>المغازی، ج ۳، ص ۹۲۴؛ سیره ابن‌هشام، ج ۴، ص ۴۷۸؛ ادب‌الحرب، ص ۱۸۴.</ref>بنابراین، با توجّه به [[دستور]] عامّ [[آیه]] و [[سیره پیامبر]]، [[مسلمانان]] نه تنها باید پیشرفته‌ترین سلاح‌های هر عصر را به دست آورند، بلکه خود باید آنها را بسازند تا از [[وابستگی]] به [[بیگانگان]] [[رهایی]] یابند؛<ref> المنار، ج۱۰، ص۶۲؛ مراغی، مج۴، ج۱۰، ص ۲۴.</ref> چنان‌که [[قرآن]] در این باره به [[حضرت داوود]] [[فرمان]] می‌دهد که زره‌های فراخ بسازد و حلقه‌ها را اندازه‌گیری کند: {{متن قرآن|أَنِ اعْمَلْ سَابِغَاتٍ وَقَدِّرْ فِي السَّرْدِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا إِنِّي بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ}}<ref>«(به او گفتیم) که زره‌هایی بباف و در زره‌بافی اندازه بدار؛ و کاری شایسته انجام دهید که من به آنچه انجام می‌دهید بینایم» سوره سبأ، آیه ۱۱.</ref> و چون نیروهای فراهم آمده باید [[دشمنان]] را بترساند، [[ضرورت]] دارد که جنبه هراس‌انگیزی سلاح‌ها نیز رعایت شود.<ref>المنیر، ج ۱۰، ص ۵۱.</ref> گروهی از [[مفسّران]]، "[[حِذر]]" را در آیه {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا خُذُوا حِذْرَكُمْ فَانْفِرُوا ثُبَاتٍ أَوِ انْفِرُوا جَمِيعًا}}<ref>«ای مؤمنان! آمادگی‌تان را حفظ کنید و دسته دسته یا همگان با هم (برای جهاد) به راه افتید» سوره نساء، آیه ۷۱.</ref>[[سلاح]] و ادوات [[جنگی]] دانسته‌اند؛ زیرا [[انسان]] در [[پرهیز]] همراه با [[هراس]]، برای [[دفاع]] از خویش سلاح برمی‌گیرد؛<ref>جامع‌البیان، مج ۴، ج ۵، ص ۲۲۷؛ مجمع‌البیان، ج ۳، ص ۱۱۲.</ref> امّا بسیاری دیگر از مفسّرانِ متأخر، حِذر را عام‌تر از سلاح دانسته و آن را به هر چیزی که انسان در پرهیز از خطر به کار می‌بندد، [[تفسیر]] کرده‌اند <ref>المنار، ج ۶، ص ۲۵۰و۲۵۱؛ مراغی، مج ۲، ج ۵، ص ۸۷و۸۸.</ref> که در این صورت، افزون بر تهیه سلاح، شامل [[آگاهی]] از نقاط [[ضعف]] و [[قوّت]] [[دشمن]] یا امور [[دفاعی]] دیگر نیز می‌شود.<ref>[[تقی صادقی|صادقی]] و [[رضا خراسانی‌نژاد|خراسانی‌نژاد]]، [[آمادگی نظامی (مقاله)|مقاله «آمادگی نظامی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
[[پیامبر اکرم]] {{صل}} نیز به گردآوری و ساخت سلاح‌های پیشرفته [[روزگار]] خود اهتمام ویژه‌ای داشت؛ چنان‌که برای [[تأمین نیاز]] تسلیحاتی [[سپاه اسلام]] در ایام [[جنگ حنین]]، زره‌هایی را از [[صفوان]] بن [[امیّه]] [[قرض]] گرفت <ref> المغازی، ج ۳، ص ۸۹۰.</ref> و در [[غزوه خیبر]]، با بهره‌گیری از اطلاعات یک یهودیِ [[اسیر]]، به [[انبار]] سلاح [[دشمن]] دست یافت و [[مسلمانان]] برای نخستین بار، "منجنیق" (بزرگ‌ترین سلاح جنگی آن [[روزگار]] برای پرتاب سنگ) و "دبابه" (اتاقکی چوبی، پوشیده از چرم که در آن پنهان شده و برای رخنه در دیوار قلعه به آن نزدیک می‌شدند) را به کار گرفتند.<ref>المغازی، ج ۲، ص ۶۴۷ و ۶۴۸.</ref> [[پیامبر]]، "[[عروه ‌بن ‌مسعود]] و " [[غیلان بن سلمه]]" را به جُرَش (واقع در [[یمن]]) فرستاد تا ساخت منجنیق و "عراده" (وسیله‌ای کوچک‌تر از منجنیق) را بیاموزند؛<ref>المغازی، ج ۳، ص ۹۲۴؛ سیره ابن‌هشام، ج ۴، ص ۴۷۸؛ ادب‌الحرب، ص ۱۸۴.</ref>بنابراین، با توجّه به [[دستور]] عامّ [[آیه]] و [[سیره پیامبر]]، [[مسلمانان]] نه تنها باید پیشرفته‌ترین سلاح‌های هر عصر را به دست آورند، بلکه خود باید آنها را بسازند تا از [[وابستگی]] به [[بیگانگان]] [[رهایی]] یابند؛<ref> المنار، ج۱۰، ص۶۲؛ مراغی، مج۴، ج۱۰، ص ۲۴.</ref> چنان‌که [[قرآن]] در این باره به [[حضرت داوود]] [[فرمان]] می‌دهد که زره‌های فراخ بسازد و حلقه‌ها را اندازه‌گیری کند: {{متن قرآن|أَنِ اعْمَلْ سَابِغَاتٍ وَقَدِّرْ فِي السَّرْدِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا إِنِّي بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ}}<ref>«(به او گفتیم) که زره‌هایی بباف و در زره‌بافی اندازه بدار؛ و کاری شایسته انجام دهید که من به آنچه انجام می‌دهید بینایم» سوره سبأ، آیه ۱۱.</ref> و چون نیروهای فراهم آمده باید [[دشمنان]] را بترساند، [[ضرورت]] دارد که جنبه هراس‌انگیزی سلاح‌ها نیز رعایت شود.<ref>المنیر، ج ۱۰، ص ۵۱.</ref> گروهی از [[مفسّران]]، "[[حِذر]]" را در آیه {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا خُذُوا حِذْرَكُمْ فَانْفِرُوا ثُبَاتٍ أَوِ انْفِرُوا جَمِيعًا}}<ref>«ای مؤمنان! آمادگی‌تان را حفظ کنید و دسته دسته یا همگان با هم (برای جهاد) به راه افتید» سوره نساء، آیه ۷۱.</ref>[[سلاح]] و ادوات [[جنگی]] دانسته‌اند؛ زیرا [[انسان]] در [[پرهیز]] همراه با [[هراس]]، برای [[دفاع]] از خویش سلاح برمی‌گیرد؛<ref>جامع‌البیان، مج ۴، ج ۵، ص ۲۲۷؛ مجمع‌البیان، ج ۳، ص ۱۱۲.</ref> امّا بسیاری دیگر از مفسّرانِ متأخر، حِذر را عام‌تر از سلاح دانسته و آن را به هر چیزی که انسان در پرهیز از خطر به کار می‌بندد، [[تفسیر]] کرده‌اند <ref>المنار، ج ۶، ص ۲۵۰و۲۵۱؛ مراغی، مج ۲، ج ۵، ص ۸۷و۸۸.</ref> که در این صورت، افزون بر تهیه سلاح، شامل [[آگاهی]] از نقاط [[ضعف]] و [[قوّت]] [[دشمن]] یا امور [[دفاعی]] دیگر نیز می‌شود.<ref>[[تقی صادقی|صادقی]] و [[رضا خراسانی‌نژاد|خراسانی‌نژاد]]، [[آمادگی نظامی (مقاله)|مقاله «آمادگی نظامی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>


=== [[آموزش]] [[فنون]] رزم آوری ===
=== [[آموزش]] [[فنون]] رزم آوری ===
برخی، با استفاده از عمومِ [[حکم]] آیه {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند داد و بر شما ستم نخواهد رفت» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref> و [[روایات]] و [[سیره پیامبر]]، مباحث مهمّی را به [[آموزش]] جهادگران اختصاص داده‌اند. روایاتی از حضرت‌ رسول {{صل}} در [[تفسیر]] این [[آیه]] آمده که {{متن قرآن|قُوَّةٍ}} را به [[تیراندازی]] تفسیر کرده و به [[مسلمانان]] [[دستور]] داده است تا به فرزندانشان [[فنون]] رزم‌آوری، چون تیراندازی و اسب‌سواری را بیاموزند؛ چنان‌که خود [[حضرت]] نیز اهتمام خاصّی به آموزش‌های نظامی داشته، ضمن شرکت در مسابقه‌های تیراندازی، می‌فرمود: ای [[فرزندان]] [[اسماعیل]]! تیراندازی کنید که پدرتان هم تیرانداز بوده است.<ref>الدرّالمنثور، ج ۴، ص ۸۷.</ref> از [[پیامبر]]{{صل}} درباره تداوم آموزش‌های نظامی نیز چنین [[روایت]] شده است: هرکس تیراندازی بیاموزد، سپس آن را رها و فراموش کند، از امر من [[سرپیچی]] یا نعمتی را [[ناسپاسی]] کرده است.<ref> الدرّالمنثور، ج ۴، ص ۸۶.</ref>
برخی، با استفاده از عمومِ [[حکم]] آیه {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند داد و بر شما ستم نخواهد رفت» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref> و [[روایات]] و [[سیره پیامبر]]، مباحث مهمّی را به [[آموزش]] جهادگران اختصاص داده‌اند. روایاتی از حضرت‌ رسول {{صل}} در [[تفسیر]] این [[آیه]] آمده که {{متن قرآن|قُوَّةٍ}} را به [[تیراندازی]] تفسیر کرده و به [[مسلمانان]] [[دستور]] داده است تا به فرزندانشان [[فنون]] رزم‌آوری، چون تیراندازی و اسب‌سواری را بیاموزند؛ چنان‌که خود [[حضرت]] نیز اهتمام خاصّی به آموزش‌های نظامی داشته، ضمن شرکت در مسابقه‌های تیراندازی، می‌فرمود: ای [[فرزندان]] [[اسماعیل]]! تیراندازی کنید که پدرتان هم تیرانداز بوده است.<ref>الدرّالمنثور، ج ۴، ص ۸۷.</ref> از [[پیامبر]] {{صل}} درباره تداوم آموزش‌های نظامی نیز چنین [[روایت]] شده است: هرکس تیراندازی بیاموزد، سپس آن را رها و فراموش کند، از امر من [[سرپیچی]] یا نعمتی را [[ناسپاسی]] کرده است.<ref> الدرّالمنثور، ج ۴، ص ۸۶.</ref>


از مهم‌ترین نشانه‌های اهتمام [[رسول‌خدا]] به [[آماده‌سازی]] نیروهای رزمی، آن است که او خود مسابقه‌های اسب‌سواری و تیراندازی برگزار می‌کرد و برد و باخت [[مالی]] را در آن روا می‌شمرد. این [[حکم]]، همواره نزد [[فقیهان]] (در باب [[سبق و رمایه]]) مسلّم شمرده شده است. جواهرالکلام، ج ۲۸، ص ۲۱۲.</ref> [[مفسّران]]، از آیه {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا خُذُوا حِذْرَكُمْ فَانْفِرُوا ثُبَاتٍ أَوِ انْفِرُوا جَمِيعًا}}<ref>«ای مؤمنان! آمادگی‌تان را حفظ کنید و دسته دسته یا همگان با هم (برای جهاد) به راه افتید» سوره نساء، آیه ۷۱.</ref> چگونگی حرکت نیروها را برداشت کرده‌اند؛ به این صورت که نیروها به تناسب شرایط محیطی و موقعیّت [[دشمن]]، به شکل دسته‌های پراکنده یا به صورت گروهی به سوی دشمن رهسپار شوند.<ref>مراغی، مج ۲، ج ۵، ص ۸۸.</ref>
از مهم‌ترین نشانه‌های اهتمام [[رسول‌خدا]] به [[آماده‌سازی]] نیروهای رزمی، آن است که او خود مسابقه‌های اسب‌سواری و تیراندازی برگزار می‌کرد و برد و باخت [[مالی]] را در آن روا می‌شمرد. این [[حکم]]، همواره نزد [[فقیهان]] (در باب [[سبق و رمایه]]) مسلّم شمرده شده است. جواهرالکلام، ج ۲۸، ص ۲۱۲.</ref> [[مفسّران]]، از آیه {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا خُذُوا حِذْرَكُمْ فَانْفِرُوا ثُبَاتٍ أَوِ انْفِرُوا جَمِيعًا}}<ref>«ای مؤمنان! آمادگی‌تان را حفظ کنید و دسته دسته یا همگان با هم (برای جهاد) به راه افتید» سوره نساء، آیه ۷۱.</ref> چگونگی حرکت نیروها را برداشت کرده‌اند؛ به این صورت که نیروها به تناسب شرایط محیطی و موقعیّت [[دشمن]]، به شکل دسته‌های پراکنده یا به صورت گروهی به سوی دشمن رهسپار شوند.<ref>مراغی، مج ۲، ج ۵، ص ۸۸.</ref>
خط ۵۷: خط ۵۷:
از آیاتی که [[ضرورت]] [[ایجاد تشکیلات]] اطّلاعاتی از آن برداشت می‌شود، آیه {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا ضَرَبْتُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَتَبَيَّنُوا وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقَى إِلَيْكُمُ السَّلَامَ لَسْتَ مُؤْمِنًا تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فَعِنْدَ اللَّهِ مَغَانِمُ كَثِيرَةٌ كَذَلِكَ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلُ فَمَنَّ اللَّهُ عَلَيْكُمْ فَتَبَيَّنُوا إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا}}<ref>«ای مؤمنان، چون (برای جهاد) در راه خداوند به سفر می‌روید خوب بررسی کنید و به کسی که به شما ابراز اسلام می‌کند نگویید: تو مؤمن نیستی، که بخواهید کالای ناپایدار این جهان را بجویید زیرا غنیمت‌های بسیار نزد خداوند است؛ خود نیز در گذشته چنین بودید و خداوند بر شما منّت نهاد (و به اسلام راه نمود) بنابراین بررسی کنید، بی‌گمان خداوند به آنچه انجام می‌دهید آگاه است» سوره نساء، آیه ۹۴.</ref>. اگرچه [[شأن نزول]] آیه، دقّت در تشخیص [[مؤمن]] از [[کافر]] در [[سفر]] [[جهاد]] است، برخی با توجّه به اطلاق امر {{متن قرآن|فَتَبَيَّنُوا}} آن را متعلّق به همه امور وابسته به [[جنگ]] می‌دانند.<ref>راهنما، ج ۳، ص ۵۲۳؛ الفرقان، ج ۵ و ۶، ص ۲۵۷.</ref> آیه دیگر، {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا خُذُوا حِذْرَكُمْ فَانْفِرُوا ثُبَاتٍ أَوِ انْفِرُوا جَمِيعًا}}<ref>«ای مؤمنان! آمادگی‌تان را حفظ کنید و دسته دسته یا همگان با هم (برای جهاد) به راه افتید» سوره نساء، آیه ۷۱.</ref> است که [[مؤمنان]] را به برگرفتن "[[حذر]]" [[مأمور]] ساخته و از لوازم مصونیّت از آسیب [[دشمن]]، [[شناخت]] موقعیّت جغرافیایی استقرار دشمن و نیروی [[جنگی]] او و هم‌چنین [[آگاهی]] از نقاط [[اختلاف]] و اتّفاق [[دشمنان]] متعدّد است.<ref>المنیر، ج ۵، ص ۱۵۱؛ المنار، ج ۵، ص ۲۵۰.</ref>  
از آیاتی که [[ضرورت]] [[ایجاد تشکیلات]] اطّلاعاتی از آن برداشت می‌شود، آیه {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا ضَرَبْتُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَتَبَيَّنُوا وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقَى إِلَيْكُمُ السَّلَامَ لَسْتَ مُؤْمِنًا تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فَعِنْدَ اللَّهِ مَغَانِمُ كَثِيرَةٌ كَذَلِكَ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلُ فَمَنَّ اللَّهُ عَلَيْكُمْ فَتَبَيَّنُوا إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا}}<ref>«ای مؤمنان، چون (برای جهاد) در راه خداوند به سفر می‌روید خوب بررسی کنید و به کسی که به شما ابراز اسلام می‌کند نگویید: تو مؤمن نیستی، که بخواهید کالای ناپایدار این جهان را بجویید زیرا غنیمت‌های بسیار نزد خداوند است؛ خود نیز در گذشته چنین بودید و خداوند بر شما منّت نهاد (و به اسلام راه نمود) بنابراین بررسی کنید، بی‌گمان خداوند به آنچه انجام می‌دهید آگاه است» سوره نساء، آیه ۹۴.</ref>. اگرچه [[شأن نزول]] آیه، دقّت در تشخیص [[مؤمن]] از [[کافر]] در [[سفر]] [[جهاد]] است، برخی با توجّه به اطلاق امر {{متن قرآن|فَتَبَيَّنُوا}} آن را متعلّق به همه امور وابسته به [[جنگ]] می‌دانند.<ref>راهنما، ج ۳، ص ۵۲۳؛ الفرقان، ج ۵ و ۶، ص ۲۵۷.</ref> آیه دیگر، {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا خُذُوا حِذْرَكُمْ فَانْفِرُوا ثُبَاتٍ أَوِ انْفِرُوا جَمِيعًا}}<ref>«ای مؤمنان! آمادگی‌تان را حفظ کنید و دسته دسته یا همگان با هم (برای جهاد) به راه افتید» سوره نساء، آیه ۷۱.</ref> است که [[مؤمنان]] را به برگرفتن "[[حذر]]" [[مأمور]] ساخته و از لوازم مصونیّت از آسیب [[دشمن]]، [[شناخت]] موقعیّت جغرافیایی استقرار دشمن و نیروی [[جنگی]] او و هم‌چنین [[آگاهی]] از نقاط [[اختلاف]] و اتّفاق [[دشمنان]] متعدّد است.<ref>المنیر، ج ۵، ص ۱۵۱؛ المنار، ج ۵، ص ۲۵۰.</ref>  


از [[سیره]] [[رسول]]{{صل}} استفاده می‌شود که، به یکی از شیوه‌های ذیل به گردآوری اطّلاعات و خنثاسازی فعّالیّت‌های [[جاسوسی]] دشمن [[اقدام]] می‌کرد:  
از [[سیره]] [[رسول]] {{صل}} استفاده می‌شود که، به یکی از شیوه‌های ذیل به گردآوری اطّلاعات و خنثاسازی فعّالیّت‌های [[جاسوسی]] دشمن [[اقدام]] می‌کرد:  
# اعزام جاسوس به درون اردوگاه‌های دشمن برای آگاهی از موقعیّت جغرافیایی، شمار نیروهای دشمن و توان رزمی آنها، چنان‌که در نبرد [[خندق]]، برای آگاهی از واپسین تحوّلات اردوی نظامی دشمن، "[[حذیفه ‌بن ‌یمان]]" را به سوی آنان گسیل داشت و او نیز با [[زیرکی]] ویژه‌ای، در جمع بزرگان [[قریش]] و در نشست سرّی [[خیمه]] [[فرماندهی]] آنان حضور یافته، اطلاعات [[ارزشمندی]] را به [[حضرت]] رساند.<ref>المغازی، ج ۲، ص ۴۸۸ و ۴۸۹؛ مفاهیم‌القرآن، ج۲، ص ۵۵۰.</ref>
# اعزام جاسوس به درون اردوگاه‌های دشمن برای آگاهی از موقعیّت جغرافیایی، شمار نیروهای دشمن و توان رزمی آنها، چنان‌که در نبرد [[خندق]]، برای آگاهی از واپسین تحوّلات اردوی نظامی دشمن، "[[حذیفه ‌بن ‌یمان]]" را به سوی آنان گسیل داشت و او نیز با [[زیرکی]] ویژه‌ای، در جمع بزرگان [[قریش]] و در نشست سرّی [[خیمه]] [[فرماندهی]] آنان حضور یافته، اطلاعات [[ارزشمندی]] را به [[حضرت]] رساند.<ref>المغازی، ج ۲، ص ۴۸۸ و ۴۸۹؛ مفاهیم‌القرآن، ج۲، ص ۵۵۰.</ref>
# خبریابی از نیروهای محلّی در نقاط گوناگون، چنان‌که خبر [[توطئه]] [[منافقان]] در [[خانه]] سویلم [[یهودی]] را جاسوسان به [[حضرت]] اطلاع دادند و [[پیامبر]] [[دستور]] [[آتش]] زدن خانه او را صادر کرد.<ref>سیره ابن‌هشام، ج ۴، ص ۵۱۷.</ref>
# خبریابی از نیروهای محلّی در نقاط گوناگون، چنان‌که خبر [[توطئه]] [[منافقان]] در [[خانه]] سویلم [[یهودی]] را جاسوسان به [[حضرت]] اطلاع دادند و [[پیامبر]] [[دستور]] [[آتش]] زدن خانه او را صادر کرد.<ref>سیره ابن‌هشام، ج ۴، ص ۵۱۷.</ref>
# تشکیل گروه‌های توان‌مند ضدّ اطلاعات، به طور مثال پیش از [[فتح مکّه]]، یکی از جاسوسان [[قریش]]، نامه‌ای را حاوی اطلاعاتی از نیروهای [[اسلام]] برای [[دشمن]] می‌بُرد که به [[دستور پیامبر]]{{صل}} و به دست [[علی]]{{ع}}، دست‌گیر و عوامل توطئه [[شناسایی]] شدند.<ref>مفاهیم‌القرآن، ج ۲، ص ۵۵۵.</ref><ref>[[تقی صادقی|صادقی]] و [[رضا خراسانی‌نژاد|خراسانی‌نژاد]]، [[آمادگی نظامی (مقاله)|مقاله «آمادگی نظامی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
# تشکیل گروه‌های توان‌مند ضدّ اطلاعات، به طور مثال پیش از [[فتح مکّه]]، یکی از جاسوسان [[قریش]]، نامه‌ای را حاوی اطلاعاتی از نیروهای [[اسلام]] برای [[دشمن]] می‌بُرد که به [[دستور پیامبر]] {{صل}} و به دست [[علی]] {{ع}}، دست‌گیر و عوامل توطئه [[شناسایی]] شدند.<ref>مفاهیم‌القرآن، ج ۲، ص ۵۵۵.</ref><ref>[[تقی صادقی|صادقی]] و [[رضا خراسانی‌نژاد|خراسانی‌نژاد]]، [[آمادگی نظامی (مقاله)|مقاله «آمادگی نظامی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>


=== رزمایش‌های نظامی ===
=== رزمایش‌های نظامی ===
خط ۷۱: خط ۷۱:
از برجسته‌ترین نشانه‌های [[آمادگی نظامی]]، [[هوشیاری]] در حراست از مرزها است. بیش‌تر [[مفسّران]]، در [[تفسیر]] جمله {{متن قرآن|وَرَابِطُوا}} در آیه {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید» سوره آل عمران، آیه ۲۰۰.</ref> و عبارت {{متن قرآن|مِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ}} در آیه {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند د» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref>، [[مرابطه]] را همان مرزبانی دانسته و به مباحث گسترده‌ای از جمله اهمّیّت مرزبانی و [[فضیلت]] آن پرداخته‌اند.
از برجسته‌ترین نشانه‌های [[آمادگی نظامی]]، [[هوشیاری]] در حراست از مرزها است. بیش‌تر [[مفسّران]]، در [[تفسیر]] جمله {{متن قرآن|وَرَابِطُوا}} در آیه {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید» سوره آل عمران، آیه ۲۰۰.</ref> و عبارت {{متن قرآن|مِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ}} در آیه {{متن قرآن|وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ}}<ref>«و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده در برابر آنان فراهم سازید که بدان دشمن خداوند و دشمن خود را به هراس می‌افکنید؛ و نیز جز آنها کسانی دیگر را که شما نمی‌شناسید (اما) خداوند آنان را می‌شناسد؛ و آنچه در راه خداوند ببخشید، به شما تمام باز خواهند د» سوره انفال، آیه ۶۰.</ref>، [[مرابطه]] را همان مرزبانی دانسته و به مباحث گسترده‌ای از جمله اهمّیّت مرزبانی و [[فضیلت]] آن پرداخته‌اند.


به [[پایداری]] در [[راه خدا]] "رباط "، و به پاس‌ داران مرزهای [[اسلامی]]، از آن رو که همواره در مرزها برای [[حفاظت]] از [[سرزمین]] اسلامی آماده بودند، "مرابط" گفته می‌شود.<ref>المحرّر الوجیز، ج ۱، ص ۵۶۰.</ref> گروهی درباره جای‌گاه مرزبانی معتقدند که [[هدف]] نهایی از آمادگی نظامی، جز با "مرزبانی" کامل نخواهد شد<ref> مراغی، مج ۴، ج ۱۰، ص ۲۴ و ۲۵.</ref> و مرزبانی را از نشانه‌های [[تقوا]] شمرده‌اند.<ref>راهنما، ج ۳، ص ۲۶۸.</ref> [[روایات]] [[پیشوایان معصوم]]{{عم}} نیز بر این مسأله تأکید دارد؛ چنان‌که [[رسول‌خدا]] [[ثواب]] یک شبانه [[روز]] مرزبانی در راه خدا را از [[عبادت]] هزار سال افزون‌تر دانسته است.<ref>قرطبی، ج ۴، ص ۳۳۴.</ref> مرزبانی، از "[[باقیات الصالحات]]" شمرده شده که ثواب آن پس از [[مرگ]] نیز به مرزبان خواهد رسید.<ref>احکام القرآن، ج ۲، ص ۸۷۳.</ref> مفسّران، در توضیح این روایات گفته‌اند: اگر مرزهای سرزمین اسلامی حفاظت نشود، هیچ کار [[نیکی]] در [[جامعه]] صورت نمی‌پذیرد.<ref> قرطبی، ج ۴، ص ۳۳۴.</ref>
به [[پایداری]] در [[راه خدا]] "رباط "، و به پاس‌ داران مرزهای [[اسلامی]]، از آن رو که همواره در مرزها برای [[حفاظت]] از [[سرزمین]] اسلامی آماده بودند، "مرابط" گفته می‌شود.<ref>المحرّر الوجیز، ج ۱، ص ۵۶۰.</ref> گروهی درباره جای‌گاه مرزبانی معتقدند که [[هدف]] نهایی از آمادگی نظامی، جز با "مرزبانی" کامل نخواهد شد<ref> مراغی، مج ۴، ج ۱۰، ص ۲۴ و ۲۵.</ref> و مرزبانی را از نشانه‌های [[تقوا]] شمرده‌اند.<ref>راهنما، ج ۳، ص ۲۶۸.</ref> [[روایات]] [[پیشوایان معصوم]] {{عم}} نیز بر این مسأله تأکید دارد؛ چنان‌که [[رسول‌خدا]] [[ثواب]] یک شبانه [[روز]] مرزبانی در راه خدا را از [[عبادت]] هزار سال افزون‌تر دانسته است.<ref>قرطبی، ج ۴، ص ۳۳۴.</ref> مرزبانی، از "[[باقیات الصالحات]]" شمرده شده که ثواب آن پس از [[مرگ]] نیز به مرزبان خواهد رسید.<ref>احکام القرآن، ج ۲، ص ۸۷۳.</ref> مفسّران، در توضیح این روایات گفته‌اند: اگر مرزهای سرزمین اسلامی حفاظت نشود، هیچ کار [[نیکی]] در [[جامعه]] صورت نمی‌پذیرد.<ref> قرطبی، ج ۴، ص ۳۳۴.</ref>


مهم‌ترین فایده مرزبانی، رسیدن سریع [[اخبار]] و اطلاعات از تحرّکات [[دشمن]] به مرکز حکومت اسلامی است و عبارت {{متن قرآن|مِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ}} بیان‌گر نقش این حیوان در انتقال سریع اطلاعات است.<ref>مراغی، مج ۴، ج ۱۰، ص ۲۵.</ref><ref>[[تقی صادقی|صادقی]] و [[رضا خراسانی‌نژاد|خراسانی‌نژاد]]، [[آمادگی نظامی (مقاله)|مقاله «آمادگی نظامی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
مهم‌ترین فایده مرزبانی، رسیدن سریع [[اخبار]] و اطلاعات از تحرّکات [[دشمن]] به مرکز حکومت اسلامی است و عبارت {{متن قرآن|مِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ}} بیان‌گر نقش این حیوان در انتقال سریع اطلاعات است.<ref>مراغی، مج ۴، ج ۱۰، ص ۲۵.</ref><ref>[[تقی صادقی|صادقی]] و [[رضا خراسانی‌نژاد|خراسانی‌نژاد]]، [[آمادگی نظامی (مقاله)|مقاله «آمادگی نظامی»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref>
۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش