آفرینش در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

گرچه در برخی از [[آیات قرآن]] خلق به غیر [[خدا]] مانند [[حضرت عیسی]] {{ع}} اسناد داده شده است: {{متن قرآن|إِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ اذْكُرْ نِعْمَتِي عَلَيْكَ وَعَلَى وَالِدَتِكَ إِذْ أَيَّدتُّكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَكَهْلاً وَإِذْ عَلَّمْتُكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَالتَّوْرَاةَ وَالإِنجِيلَ وَإِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ بِإِذْنِي فَتَنفُخُ فِيهَا فَتَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِي وَتُبْرِئُ الأَكْمَهَ وَالأَبْرَصَ بِإِذْنِي وَإِذْ تُخْرِجُ الْمَوْتَى بِإِذْنِي وَإِذْ كَفَفْتُ بَنِي إِسْرَائِيلَ عَنكَ إِذْ جِئْتَهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ فَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُواْ مِنْهُمْ إِنْ هَذَا إِلاَّ سِحْرٌ مُّبِينٌ }}<ref> یاد کن که خداوند فرمود: ای عیسی پسر مریم! نعمت مرا بر خود و بر مادرت به یاد آور هنگامی که تو را با روح القدس پشتیبانی کردم که در گهواره و در میانسالی با مردم سخن می‌گفتی و هنگامی که به تو کتاب و حکمت و تورات و انجیل آموختم و هنگامی که با اذن من از گل، همگون پرنده می‌ساختی و در آن می‌دمیدی و به اذن من پرنده می‌شد و نابینای مادرزاد و پیس را با اذن من شفا می‌دادی و هنگامی که با اذن من مرده را (از گور) برمی‌خیزاندی و هنگامی که بنی اسرائیل را از (آزار) تو باز داشتم آنگاه که برای آنان برهان‌ها (ی روشن) آوردی و کافران از ایشان گفتند: این (کارها) جز جادویی آشکار نیست؛ سوره مائده، آیه: 110.</ref> یا از ظاهر برخی [[آیات]] به دست می‌آید که آفریننده‌های دیگری جز [[خدا]] باشد: {{متن قرآن| ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظَامًا فَكَسَوْنَا الْعِظَامَ لَحْمًا ثُمَّ أَنشَأْنَاهُ خَلْقًا آخَرَ فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ }}<ref> سپس نطفه را خونی بسته و آنگاه خون بسته را گوشتپاره‌ای و گوشتپاره را استخوان‌هایی آفریدیم پس از آن بر استخوان‌ها گوشت پوشاندیم سپس آن را آفرینشی دیگر دادیم؛ پس بزرگوار است خداوند که نیکوترین آفریدگاران است، سوره مؤمنون، آیه: 14.</ref>، در [[حقیقت]]، خالقیّت منحصر در خداست و جز او هرچه پدید آورند در طول [[خالقیت]] او و با [[اذن]] وی انجام می‌پذیرد. این انحصار از آیاتی نظیر {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّاسُ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ هَلْ مِنْ خَالِقٍ غَيْرُ اللَّهِ يَرْزُقُكُم مِّنَ السَّمَاء وَالأَرْضِ لا إِلَهَ إِلاَّ هُوَ فَأَنَّى تُؤْفَكُونَ}}<ref> ای مردم! نعمت خداوند را بر خویش به یاد آورید؛ آیا آفریننده‌ای جز خداوند هست که از آسمان و زمین به شما روزی دهد؟ هیچ خدایی جز او نیست پس چگونه (از حق) باز گردانده می‌شوید؟؛ سوره فاطر، آیه: 3.</ref>، {{متن قرآن|اللَّهُ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ وَكِيلٌ }}<ref> خداوند آفریننده همه چیز است و او بر هر چیزی نگاهبان است، سوره زمر، آیه: 62.</ref> و {{متن قرآن| وَاللَّهُ خَلَقَكُمْ وَمَا تَعْمَلُونَ }}<ref> در حالی که خداوند، شما و چیزهایی را که می‌سازید آفریده است، سوره صافات، آیه: 96.</ref> به دست می‌آید، بنابراین هر حادثی در [[جهان]]، فعل [[خدا]] و خلق و اختراع و صنع اوست نه دیگری. [[بندگان]]، [[رفتار]]<ref>[[مجمع البیان]]، ج ۶، ص ۴۳۸.</ref>، کار و پیشه و حرکات و سکنات آنها همه مخلوق و مصنوع خدایند<ref>[[کشف]] الاسرار، ج ۳، ص ۴۴۵.</ref>، زیرا آنچه [[انسان]] [[اراده]] می‌کند و سپس انجام می‌دهد، هرچند با [[اراده]] و [[اختیار]] خودش هست، این [[اراده]] به [[اراده]] [[خدای سبحان]] است و [[خدا]] می‌خواهد که [[انسان]] آن را بخواهد و با [[اختیار]] خود انجام دهد و این نوع از [[اراده]] خدای والا سبب نمی‌شود که [[اراده]] [[انسان]] [[باطل]] و بی‌اثر ماند و عمل او کاری جبری و بی‌اختیار شود<ref>[[المیزان]]، ج ۱۷، ص ۱۵۰.</ref>. به [[عقیده]] [[معتزله]]، [[اعمال]] [[بندگان]] مخلوق [[خدا]] نیستند و برای گفته خویش ادله‌ای برشمرده‌اند؛ از جمله با [[تمسک]] به [[آیه]] {{متن قرآن|قَدْ جَاءَكُم بَصَائِرُ مِن رَّبِّكُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ عَمِيَ فَعَلَيْهَا وَمَا أَنَاْ عَلَيْكُم بِحَفِيظٍ }}<ref> بی‌گمان بینش‌هایی از (سوی) پروردگارتان به شما رسیده است پس هر کس بینا شد به سود خود اوست و آنکه کور (دل) گشت به زیان وی است و من بر شما نگهبان نیستم؛ سوره انعام، آیه: 104.</ref> گفته‌اند [[بندگان]] درباره [[اعمال]] خود مستقل در ترک یا فعل آنها هستند و مانعی نیز در فعل و ترکشان نیست؛ اما اگر [[افعال]] [[بندگان]] مخلوق [[خدا]] بود، [[بنده]] مستقل در ترک و فعل نبود، زیرا در این صورت چنانچه [[خدا]] آن را ایجاد می‌کرد، منع آن برای [[بنده]] ممتنع و چنانچه ایجاد نمی‌کرد، تحصیل آن محال بود<ref>[[ابوالفضل یغمائی|یغمائی، ابوالفضل]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۲ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱۲، ص 200-201.</ref>.

در پاسخ آنها برخی گفته‌اند [[دلیل عقلی]] بر صحت ظاهر [[آیه]] {{متن قرآن|ذَلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ لا إِلَهَ إِلاَّ هُوَ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ فَاعْبُدُوهُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ وَكِيلٌ }}<ref> این است خداوند پروردگار شما، خدایی جز او نیست، آفریننده هر چیزی است پس او را بپرستید و او بر هر چیزی نگهبان است؛ سوره انعام، آیه: 102.</ref> هست؛ فعل به انگیزه وابسته است که [[خالق]] آن خداست و از آنجا که انگیزه و [[قدرت]] روی هم رفته فعل را هست می‌کنند، این امر اقتضا دارد که خدای والا [[خالق]] [[اعمال]] [[بندگان]] باشد<ref>التفسیر الکبیر، ج ۱۳، ص ۱۲۲ ـ ۱۲۳.</ref>. گفتنی است سرّ روایاتی از قبیل سخن [[امیرمؤمنان]] {{ع}}: {{متن حدیث| أَنَا خَالِقُ السَّمَوَاتِ وَ الْأَرْضِ }}<ref>جامع الاسرار، ص ۱۰ ـ ۱۱.</ref> آن است که اسمایی از قبیل [[خالقیت]] و رازقیت از اسماء فعلی هستند و از [[مقام]] فعل [[خدا]] و موطن امکان انتزاع می‌گردند. [[برتری]] و علوّی که [[نبی اکرم]] {{صل}} و [[اهل بیت]] {{عم}} در عالم امکان دارند، سبب احاطه و شمول ایشان نسبت به این اسماء می‌گردد و این احاطه و گستردگی به آنها [[شایستگی]] نامگذاری ایشان را به اسماء حسنا می‌دهد. [[حضرت علی]] {{ع}} که [[برترین]] آیت [[حق]] و مرآت [[خالقیت]] و رازقیت [[خدای سبحان]] است، جمله {{متن حدیث|" وَ اللَّهِ مَا لِلَّهِ‏ آيَةٌ أَكْبَرُ مِنِّي‏‏‏ ‏"}}<ref>[[بصائر الدرجات]]، ص ۹۷؛ [[مناقب]]، ج ۲، ص ۲۹۴؛ [[بحارالانوار]]، ج ۲۳، ص ۲۰۶.</ref> را در بیان [[حقیقت]] مرآتیه خود فرموده است<ref>تحریر تمهید القواعد، ص ۱۵۳.</ref><ref>[[ابوالفضل یغمائی|یغمائی، ابوالفضل]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۲ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱۲، ص 201.</ref>.