آیه میثاق: تفاوت میان نسخه‌ها

'''دیدگاه دوم:''' منظور از این عالم و این [[پیمان]] همان عالم استعدادها و پیمان [[فطرت]] و [[تکوین]] و [[آفرینش]] است. به این ترتیب که به هنگام خروج فرزندان آدم به صورت نطفه از صلب پدران به رحم [[مادران]] که در آن هنگام ذراتی بیش نیستند [[خداوند]] [[استعداد]] و [[آمادگی]] برای [[حقیقت توحید]] به آنها داده است. به این معنا که هم در نهاد و فطرتشان این سرّ [[الهی]] به صورت یک [[حس]] درون ذاتی به [[ودیعه]] گذارده شده است و هم در [[عقل]] و خودشان به صورت یک [[حقیقت]] خودآگاه! بنابراین همه افراد [[بشر]] دارای [[روح]] توحیدند و سؤالی که [[خداوند]] از آنها کرده به زبان [[تکوین]] و [[آفرینش]] است و پاسخی که آنها داده‌اند نیز به همین زبان است. این‌گونه تعبیرها در گفتگوهای روزانه نیز کم نیست؛ مثلاً می‌گوییم: رنگ رخساره خبر می‌دهد از سرّ درون یا می‌گوییم: چشمان به هم ریخته او می‌گوید دیشب به [[خواب]] نرفته است. در [[قرآن مجید]] نیز تعبیر [[سخن گفتن]] در مورد زبان حال بیان شده است، مانند: {{متن قرآن|فَقَالَ لَهَا وَلِلْأَرْضِ ائْتِيَا طَوْعًا أَوْ كَرْهًا قَالَتَا أَتَيْنَا طَائِعِينَ}}<ref>«سپس به آسمان رو آورد که (چون) دودی بود و به آن و به زمین فرمود: خواه یا ناخواه بیایید! گفتند: فرمانبردارانه آمدیم» سوره فصلت، آیه ۱۱.</ref>. هیچ یک از ایرادهای دیدگاه اول بر این دیدگاه وارد نیست؛ زیرا [[پیمان]] مزبور یک پیمان [[فطری]] بوده که الان هم هر کسی در درون [[جان]] خود آثار آن را می‌یابد و حتی طبق تحقیقات روانشناسان اخیر، حس مذهبی یکی از [[احساسات]] اصیل روان ناخودآگاه [[انسانی]] است و همین حس است که بشر را در طول [[تاریخ]] به سوی [[خداشناسی]] رهنمون بوده و با وجود این [[فطرت]]، هیچ‌گاه نمی‌تواند به این عذر که [[پدران]] ما [[بت‌پرست]] بودند، [[توسل]] جوید {{متن قرآن|فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا}}<ref>«بر همان سرشتی که خداوند مردم را بر آن آفریده است» سوره روم، آیه ۳۰.</ref>. تنها اشکال مهمی که متوجه [[تفسیر]] دوم می‌شود این است که سؤال و جواب در آن جنبه کنایی به خود می‌گیرد، ولی با توجه به آنچه در بالا اشاره کردیم که این‌گونه تعبیرات در زبان [[عرب]] و همه زبان‌ها وجود دارد، این اشکال مهم نخواهد بود<ref>تفسیر نمونه، ج۷، ص۶؛ المیزان، ج۸، ص۳۰۷؛ الکشاف، ج۲، ص۱۷۶؛ رسائل الشریف المرتضی، ج۱، ص۱۱۴؛ المسائل السرویة، ص۴۷؛ الصافی، ج۲، ص۲۵۱.</ref>.

در [[تفسیر نمونه]] در مورد روایات چنین مینویسد: در [[تفسیر برهان]] ۳۷ روایت و در [[تفسیر نور الثقلین]] ۳۰ روایت در ذیل [[آیات]] فوق نقل شده که قسمتی از آن مشترک و قسمتی از آن متفاوت است و با توجه به تفاوت آنها شاید در مجموع از ۴۰ روایت نیز [[متجاوز]] باشند. به هرحال، اگر روایات را درست گروه‌بندی و تجزیه و تحلیل کنیم و اسناد و محتوای آنها را بررسی نماییم، خواهیم دید که نمی‌توان روی آنها به عنوان یک [[روایت]] معتبر تا چه رسد به عنوان یک [[روایت متواتر]] تکیه کرد. بسیاری از این [[روایات]] از [[زراره]] و تعدادی از [[صالح بن سهل]] و تعدادی از [[ابوبصیر]] و تعدادی از [[جابر]] و تعدادی از [[عبدالله سنان]] می‌باشد. روشن است که هر گاه شخص واحد روایات متعددی به یک مضمون نقل کند همه در [[حکم]] یک روایت محسوب می‌شود. با توجه به این موضوع تعداد روایات فوق از آن عدد کثیری که در ابتدا به نظر می‌رسد تنزل مینماید و از ۱۰ الی ۲۰ روایت [[تجاوز]] نمی‌کند. از نظر مضمون و دلالت نیز، مفاهیم آنها کاملاً با هم مختلف است. بعضی موافق [[تفسیر]] اول و برخی موافق تفسیر دوم است و تعدادی نیز، با هیچ کدام سازگار نیست، مثلاً روایاتی را که زراره نقل کرده است و ذیل شماره ۳ و ۴ و ۸ و ۱۱ و ۲۸ و ۲۹ در [[تفسیر برهان]] ذیل [[آیات]] مورد بحث نقل شده موافق تفسیر اول است و آنچه در روایات [[عبدالله بن سنان]] که ذیل شماره ۷ و ۱۲ در همان تفسیر برهان ذکر شده اشاره به تفسیر دوم می‌کند. برخی از این روایات مبهم و پاره‌ای از آنها تعبیراتی دارد که جز به صورت کنایه و به اصطلاح در شکل سمبلیک مفهوم نیست مانند روایت ۱۸ و ۲۳ که از [[ابوسعید خدری]] و [[عبدالله کلبی]] در همان تفسیر نقل شده است. در پاره‌ای از روایات مزبور تنها اشاره به [[ارواح]] [[بنی آدم]] شده (مانند روایت [[مفضل]] که تحت شماره ۲۰ ذکر شده است). به علاوه روایات فوق بعضی دارای [[سند]] معتبر و بعضی فاقد سند می‌باشند. بنابرین و با توجه به [[متعارض]] بودن روایات فوق نمی‌توانیم روی آنها به عنوان یک [[مدرک]] معتبر تکیه کنیم و یا لااقل همان‌گونه که بزرگان [[علماء]] در این قبیل موارد می‌گویند [[علم]] و [[فهم]] این روایات را باید به صاحبان آنها واگذاریم و از هر گونه [[قضاوت]] پیرامون آنها خودداری کنیم. در این صورت ما میمانیم و متن آیاتی که در [[قرآن]] آمده است و همان‌گونه که گفتیم [[تفسیر]] دوم با [[آیات]] سازگارتر است<ref>تفسیر نمونه، ج۷، ص۱۰.</ref>. با توجه به آنچه گذشت دیدگاه دوم با متن [[آیه]] سازگارتر و موافق با برخی از [[روایات]] است و بزرگان از [[مفسران]] با آن موافق هستند.<ref>[[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[آیه میثاق (مقاله)|مقاله «آیه میثاق»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]]</ref>