حاسب: تفاوت میان نسخه‌ها

[[آیات قرآن]] از سه گونه حسابرسی [[خدا]] در [[آخرت]] خبر می‌دهند: سوء‌الحساب، حساب شدید، حساب یسیر، بنابر آیه هجدهم رعد، [[حسابرسی]] آنان که [[دعوت]] خدا را پاسخ نداده‌اند، سوء الحساب است. آیه بیست و یکم رعد، یکی از ویژگی‌های [[خردمندان]] را چنین می‌شمارد که از سوء الحساب می‌ترسند. [[امام صادق]] {{ع}} در بیان معنای سوء الحساب هر گونه [[ستمگری]] را از خداوند [[نفی]] می‌کند و سوء الحساب را به معنای دقت و ریزبینی در حسابرسی می‌شمرد<ref>بحار الانوار، ج۷، ص۲۶۶.</ref>. [[ابوالحسن]] ماوردی، پنج وجه در معنای سوء الحساب بیان می‌کند: همه [[گناهان]] به شمار آید و هیچ یک بخشیده نشود. در حسابرسی مناقشه و دقت شود. ملامت و [[توبیخ]] شود. نیکی‌هایش پذیرفته و گناهانش آمرزیده نشود. وجه پنجم آن است که سوء صفت حساب نباشد، بلکه نتیجه حساب باشد و سوء الحساب به معنای آن حسابرسی باشد که نتیجه‌اش [[دوزخ]] و [[کیفر]] است<ref>النکت و العیون، ج۲، ص۳۰۹.</ref>.

[[آیات]] و [[روایات]] پُرشماری، [[حسابرسی]] آدمیان را به طور انحصاری به خداوند نسبت می‌دهند. مانند [[آیه]]: {{متن قرآن|فَإِنَّمَا عَلَيْكَ الْبَلَاغُ وَعَلَيْنَا الْحِسَابُ}}<ref>«بر تو تنها پیام‌رسانی و بر ما حسابرسی است» سوره رعد، آیه ۴۰.</ref>. [[پیامبر اکرم]] {{صل}} می‌فرماید: {{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ يُحَاسِبُ كُلَّ خَلْقٍ إِلَّا مَنْ أَشْرَكَ بِاللَّهِ فَإِنَّهُ لَا يُحَاسَبُ وَ يُؤْمَرُ بِهِ إِلَى النَّارِ}}، «همانا خداوند هر آفریده‌ای را حسابرسی می‌کند، مگر آن کس که [[شریک]] برای خداوند قرار دهد که وی را حسابرسی نکند و [[فرمان]] داده شود که وی را به [[آتش]] ([[دوزخ]]) ببرند»<ref>بحارالانوار، ج۷، ص۲۶۰.</ref>. از سوی دیگر، خداوند [[بندگان]] را به [[روز قیامت]] چنین خطاب می‌کند: {{متن قرآن|اقْرَأْ كِتَابَكَ كَفَى بِنَفْسِكَ الْيَوْمَ عَلَيْكَ حَسِيبًا}}<ref>«کارنامه‌ات را (خود) بخوان که امروز تو خود بر خویش حسابرسی را بسنده‌ای» سوره اسراء، آیه ۱۴.</ref>. این [[آیه]] با [[آیات]] و [[روایات]] [[حسابرسی]] [[خداوند]] منافات ندارد، آشکار است که حسابرسی [[آدمی]] با [[آفریدگار]] او است، نتیجه این حسابرسی به صورت پرونده‌ای در [[اختیار]] آدمی قرار می‌گیرد و آن گاه آدمی با توجه به پرونده‌اش به حساب خویش [[آگاه]] می‌گردد. روایاتی نیز بر این دلالت دارد که [[حسابرسی مردم]] در [[روز قیامت]] به [[پیامبر]] یا [[امامان]] واگذار می‌شود. بیشتر این روایات از نظر سندی [[ضعیف]] و از نظر مفاد مخالف [[قرآن]] است. حسابگر بودن خداوند در چهارچوب صفات فعلی و ثبوتی (جمالی) خداوند قرار می‌گیرد.