سوره ذاریات در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

در آغاز این سوره [[خداوند]] به پنج پدیده و [[آفریده]] خود سوگند می‌خورد که [[وعده الهی]] راست و درست است و جزای [[اخروی]] [[قطعی]] و [[واقعی]] است. با توصیف [[نیکوکاران]]، شمه‌ای از علائم و نشانه‌های آنان ذکر می‌شود. به [[نشانه‌های توحید]] و گوشه‌ای از داستان [[انبیای الهی]] اشاره می‌کند. [[معاد]] و نقش [[تربیتی]] و سازنده آن در [[اعمال]] این [[دنیا]]، [[توحید]] و نشانه‌های [[خدا]] در [[نظام آفرینش]]، زوجیت عمومی در [[جهان]] [[خلقت]] و [[هدف آفرینش]] [[جن]] و انس که [[عبادت]] است {{متن قرآن|وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ}}<ref>«و پریان و آدمیان را نیافریدم جز برای آنکه مرا بپرستند» سوره ذاریات، آیه ۵۶.</ref>، هشدارهایی به [[ستمگران]] و [[کافران]]، [[نهضت]] [[انبیا]]، داستان فرشتگانی که میهمان ابراهیم {{ع}} شدند و [[مأمور]] [[درهم]] کوبیدن شهرهای قوم لوط بودند، داستان موسی {{ع}} و [[فرعون]]، قوم عاد، [[قوم ثمود]] و [[قوم نوح]]؛ [[مبارزه]] [[اقوام]] [[طغیان‌گر]] با نهضت [[پیامبران پیشین]]، [[دلداری]] [[پیامبر]] {{صل}} در برابر [[مخالفان]] سرسخت و [[دعوت]] به [[استقامت]]، ذکر، عبادت و روزی‌بخشی در انحصار خدا، همه اینها از دیگر مطالبی است که در این سوره آمده است.

== ساختار ==

# آیات: {{متن قرآن| وَالسَّمَاء ذَاتِ الْحُبُكِ إِنَّكُمْ لَفِي قَوْلٍ مُّخْتَلِفٍ يُؤْفَكُ عَنْهُ مَنْ أُفِكَ قُتِلَ الْخَرَّاصُونَ الَّذِينَ هُمْ فِي غَمْرَةٍ سَاهُونَ }}<ref>«سوگند به آسمان آراسته به راه‌های ستارگان. بی‌گمان شما در گفتاری گوناگونید. از آن (قرآن) باز می‌گردانند، آن کس را که (از حق) بازگردیده باشد. مرگ بر آنان که نادرست برآورد می‌کنند! آنان که در گردابی (از گمراهی) غافلند» سوره ذاریات، آیه ۷-۱۱.</ref> سوگند به [[آسمان]] دارای راه‌های گوناگون که [[منکران]] قیامت مشرکند و در رای‌شان فاقد دلیل‌اند.

# آیات: {{متن قرآن|يَسْأَلُونَ أَيَّانَ يَوْمُ الدِّينِ يَوْمَ هُمْ عَلَى النَّارِ يُفْتَنُونَ ذُوقُوا فِتْنَتَكُمْ هَذَا الَّذِي كُنتُم بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ آخِذِينَ مَا آتَاهُمْ رَبُّهُمْ إِنَّهُمْ كَانُوا قَبْلَ ذَلِكَ مُحْسِنِينَ كَانُوا قَلِيلا مِّنَ اللَّيْلِ مَا يَهْجَعُونَ وَبِالأَسْحَارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ وَفِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ }}<ref>«می‌پرسند: روز پاداش و کیفر چه هنگام است؟ روزی که آنان بر آتش (دوزخ) سوزانده شوند. عذاب خود را بچشید! این همان است که به شتاب می‌خواستید. پرهیزگاران در بوستان‌ها و (کنار) چشمه‌سارانند. آنچه را پروردگارشان به آنان داده است دریافت می‌دارند که آنان پیش از آن نیکوکار بودند. آنان اندکی از شب را می‌خفتند. و سحرگاهان آمرزش می‌خواستند. و در دارایی‌هایشان بخشی برای (مستمند) خواهنده و بی‌بهره بود» سوره ذاریات، آیه ۱۲-۱۹.</ref> توصیف جزای [[کافران]] و [[متقین]] و [[صفات متقین]].

# آیات: {{متن قرآن|وَفِي الأَرْضِ آيَاتٌ لِّلْمُوقِنِينَ وَفِي أَنفُسِكُمْ أَفَلا تُبْصِرُونَ وَفِي السَّمَاء رِزْقُكُمْ وَمَا تُوعَدُونَ فَوَرَبِّ السَّمَاء وَالأَرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ مِّثْلَ مَا أَنَّكُمْ تَنطِقُونَ }}<ref>«و در زمین برای اهل یقین نشانه‌هایی است. و (نیز) در خودتان، آیا نمی‌نگرید؟ و روزی شما و آنچه به شما نوید می‌دهند در آسمان است. پس، سوگند به پروردگار آسمان و زمین که این (سخن) به همان گونه که سخن می‌گویید راستین است» سوره ذاریات، آیه ۲۰-۲۳.</ref> نشانه‌های [[خدا]] در [[زمین]] و [[انفس]] برای موقنین. رزق‌رسانی خدا.

# به عنوان یک بلوک شش فصلی شامل: آیات:

## آیات: {{متن قرآن|هَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ ضَيْفِ إِبْرَاهِيمَ الْمُكْرَمِينَ إِذْ دَخَلُوا عَلَيْهِ فَقَالُوا سَلامًا قَالَ سَلامٌ قَوْمٌ مُّنكَرُونَ فَرَاغَ إِلَى أَهْلِهِ فَجَاءَ بِعِجْلٍ سَمِينٍ فَقَرَّبَهُ إِلَيْهِمْ قَالَ أَلا تَأْكُلُونَ فَأَوْجَسَ مِنْهُمْ خِيفَةً قَالُوا لا تَخَفْ وَبَشَّرُوهُ بِغُلامٍ عَلِيمٍ فَأَقْبَلَتِ امْرَأَتُهُ فِي صَرَّةٍ فَصَكَّتْ وَجْهَهَا وَقَالَتْ عَجُوزٌ عَقِيمٌ قَالُوا كَذَلِكَ قَالَ رَبُّكِ إِنَّهُ هُوَ الْحَكِيمُ الْعَلِيمُ }}<ref>«آیا داستان مهمانان گرامی ابراهیم به (گوش) تو رسیده است؟ هنگامی که بر او وارد شدند و درود گفتند، او نیز درود گفت (و پنداشت) گروهی ناشناسند. آنگاه (پنهان از مهمانان) نزد خانواده‌اش رفت و گوساله‌ای فربه (که بریان کرده بود) آورد. و آن را به آنان نزدیک کرد، گفت: چرا نمی‌خورید؟ آنگاه در دل از آنان ترسی یافت، گفتند: نترس و او را به پسری دانا مژده دادند. و همسرش فریادکنان پیش آمد و به چهره خود کوفت و گفت من پیرزنی سترونم! گفتند: پروردگارت چنین فرموده است، بی‌گمان اوست که فرزانه داناست» سوره ذاریات، آیه ۲۴-۳۰.</ref> تحقق [[وعده خدا]] به ابراهیم.

## آیات: {{متن قرآن|قَالَ فَمَا خَطْبُكُمْ أَيُّهَا الْمُرْسَلُونَ قَالُوا إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمٍ مُّجْرِمِينَ لِنُرْسِلَ عَلَيْهِمْ حِجَارَةً مِّن طِينٍ مُسَوَّمَةً عِندَ رَبِّكَ لِلْمُسْرِفِينَ فَأَخْرَجْنَا مَن كَانَ فِيهَا مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فَمَا وَجَدْنَا فِيهَا غَيْرَ بَيْتٍ مِّنَ الْمُسْلِمِينَ وَتَرَكْنَا فِيهَا آيَةً لِّلَّذِينَ يَخَافُونَ الْعَذَابَ الأَلِيمَ }}<ref>«ابراهیم گفت: ای فرستادگان به چه کار آمده‌اید؟ گفتند: ما برای گروهی گنهکار فرستاده شده‌ایم. تا بر آنان سنگ‌هایی از گل بباریم. که نزد پروردگارت برای گزافکاران نشانه‌دار شده است. آنگاه هر کس از مؤمنان را که در آن (شهر) بود بیرون بردیم. و در آن (شهر) جز یک خانواده از فرمانبرداران نیافتیم. و در آن نشانه‌ای برای آنان که از عذاب دردناک می‌هراسند وانهادیم» سوره ذاریات، آیه ۳۱-۳۷.</ref> [[عذاب]] [[قوم لوط]].

## آیات: {{متن قرآن|وَفِي مُوسَى إِذْ أَرْسَلْنَاهُ إِلَى فِرْعَوْنَ بِسُلْطَانٍ مُّبِينٍ فَتَوَلَّى بِرُكْنِهِ وَقَالَ سَاحِرٌ أَوْ مَجْنُونٌ فَأَخَذْنَاهُ وَجُنُودَهُ فَنَبَذْنَاهُمْ فِي الْيَمِّ وَهُوَ مُلِيمٌ }}<ref>«و در (کار) موسی هنگامی که او را با برهانی روشن به سوی فرعون فرستادیم (نیز نشانه‌ای نهادیم). آنگاه (فرعون) خود با سپاهش روی گرداند و گفت: او جادوگر یا دیوانه است. پس او و سپاهش را فرو گرفتیم، آن‌گاه او را که سزاوار سرزنش بود در دریا افکندیم» سوره ذاریات، آیه ۳۸-۴۰.</ref> هلاک [[لشکر]] [[فرعون]].

## آیات: {{متن قرآن|وَفِي عَادٍ إِذْ أَرْسَلْنَا عَلَيْهِمُ الرِّيحَ الْعَقِيمَ مَا تَذَرُ مِن شَيْءٍ أَتَتْ عَلَيْهِ إِلاَّ جَعَلَتْهُ كَالرَّمِيمِ}}<ref>«و در عاد، هنگامی که بر آنها (تند) بادی سترون فرستادیم. که بر هر چه می‌گذشت چیزی از آن بر جا نمی‌نهاد مگر آن را ریزه‌ریزه می‌کرد» سوره ذاریات، آیه ۴۱-۴۲.</ref> عذاب عاد.

## آیات: {{متن قرآن| وَفِي ثَمُودَ إِذْ قِيلَ لَهُمْ تَمَتَّعُوا حَتَّى حِينٍ فَعَتَوْا عَنْ أَمْرِ رَبِّهِمْ فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ وَهُمْ يَنظُرُونَ فَمَا اسْتَطَاعُوا مِن قِيَامٍ وَمَا كَانُوا مُنتَصِرِينَ }}<ref>«و در ثمود (نیز نشانه‌ای است) هنگامی که به آنان گفته شد تا زمانی (اندک از زندگی) برخوردار شوید. و از فرمان پروردگارشان سرپیچیدند، پس آذرخش (آسمانی) آنان را در حالی که خود می‌نگریستند فرو گرفت. و نه یارای ایستادن و نه توان دفاع داشتند» سوره ذاریات، آیه ۴۳-۴۵.</ref> عذاب [[ثمود]].

# آیات: {{متن قرآن|وَالسَّمَاء بَنَيْنَاهَا بِأَيْدٍ وَإِنَّا لَمُوسِعُونَ وَالأَرْضَ فَرَشْنَاهَا فَنِعْمَ الْمَاهِدُونَ وَمِن كُلِّ شَيْءٍ خَلَقْنَا زَوْجَيْنِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ }}<ref>«۴۷ و آسمان را با دست‌هایی (توانا) بنا نهادیم و بی‌گمان ما (آن را) گسترنده‌ایم. و زمین را گسترانیدیم که نیکو گستراننده‌ایم. و از هر چیز دو جفت آفریدیم باشد که پند گیرید» سوره ذاریات، آیه ۴۷-۴۹.</ref> نشانه‌های [[تدبیر الهی]] در جهان.

# آیات: {{متن قرآن|فَفِرُّوا إِلَى اللَّهِ إِنِّي لَكُم مِّنْهُ نَذِيرٌ مُّبِينٌ وَلا تَجْعَلُوا مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ إِنِّي لَكُم مِّنْهُ نَذِيرٌ مُّبِينٌ}}<ref>«پس، به سوی خداوند بگریزید که من از سوی او برای شما بیم‌دهنده‌ای آشکارم. و با خداوند، خدایی دیگر منهید که من از سوی او برای شما بیم‌دهنده‌ای آشکارم» سوره ذاریات، آیه ۵۰-۵۱.</ref> پس برای خدا شریکی قرار ندهید.

# آیات: {{متن قرآن| فَإِنَّ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا ذَنُوبًا مِّثْلَ ذَنُوبِ أَصْحَابِهِمْ فَلا يَسْتَعْجِلُونِ فَوَيْلٌ لِّلَّذِينَ كَفَرُوا مِن يَوْمِهِمُ الَّذِي يُوعَدُونَ }}<ref>«و به یقین کسانی را که ستم ورزیدند از عذاب بهره‌ای است همانند بهره یارانشان، از این روی (در آن) از من شتاب نخواهند» سوره ذاریات، آیه ۵۹-۶۰.</ref> هشدار عذاب [[ظالمین]] و کافرین.

# جمله {{متن قرآن|فَالْحَامِلَاتِ وِقْرًا}}<ref>«که (ابرهای) گرانبار را برمی‌دارند» سوره ذاریات، آیه ۲.</ref> با فایی که در آغازش دارد و تأخیر و ترتیب را می‌فهماند، جمله‌ای است که عطف بر جمله {{متن قرآن|الذَّارِيَاتِ}} شده و سوگندی است به ابرهای باردار و گرانبار از [[باران]].

# جمله {{متن قرآن|فَالْجَارِيَاتِ يُسْرًا}}<ref>«و سبک روانه می‌شوند» سوره ذاریات، آیه ۳.</ref> که باز عطف به جمله قبلی است، سوگندی است به کشتی‌هایی که به سهولت در دریا روانند.

# جمله {{متن قرآن|فَالْمُقَسِّمَاتِ أَمْرًا}}<ref>«و کار پخش (باران در سرزمین‌ها) را انجام می‌دهند» سوره ذاریات، آیه ۴.</ref> که عطف بر جمله قبلی است سوگندی است به ملائکه‌ای که کارشان این است که به [[امر پروردگار]] عمل می‌کنند و [[اوامر خدا]] را در بین خود به [[اختلاف]] مقام‌هایی که دارند تقسیم می‌کنند.

پس این آیات چهارگانه، به این معنا است که: [[سوگند]] می‌خورم به تمامی اسبابی که در تدبیر سراسر جهان مؤثرند که مطلب چنین و چنان است. در روایاتی از [[طرق شیعه]] و [[سنی]] از علی {{ع}} آیات مزبور به همان معنایی که گذشت [[تفسیر]] شده است. جمله {{متن قرآن|إِنَّمَا تُوعَدُونَ لَصَادِقٌ}}<ref>«که بی‌گمان آنچه به شما نوید می‌دهند، راستین است» سوره ذاریات، آیه ۵.</ref> جواب قسم است، یعنی همان مطلبی است که برای [[اثبات]] و تأکید ثبوت آن سوگندها خورد. و جمله {{متن قرآن|وَإِنَّ الدِّينَ لَوَاقِعٌ}}<ref>«و (روز) پاداش و کیفر، رخ‌دادنی است» سوره ذاریات، آیه ۶.</ref> عطف بر آن و به منزله [[تفسیر]] آن است. و معنای مجموع [[کلام]] این است که: به چه و چه [[سوگند]] می‌خورم که آنچه [[وعده]] داده شده‌اید (یعنی آن وعده‌هایی که در [[قرآن]] هست و یا [[رسول خدا]] {{صل}} به وسیله [[وحی]] به شما وعده می‌دهد که [[روز]] جزایی هست و به زودی در آن روز به [[پاداش]] و جزای اعمال‌تان می‌رسید) صادق است و روز [[جزاء]] آمدنی است <ref>تفسیر الجلالین، المیزان.</ref>.

== [[آیات نامدار]] ==