سوگنامه‌های حضرت فاطمه: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

۱. «[[ابن شهر آشوب]]» به سند خود از «عبدالرحمن همدانی» و «[[حمید طویل]]» روایت کرده است: علی {{ع}} بر سر [[قبر]] فاطمه {{س}}، چنین سرود:

از دست دادن فاطمه {{س}} بعد از محمد {{صل}}، نشانه آن است که هیچ [[دوستیابی]] [[پایدار]] نخواهد بود و پایانش جدایی است<ref>مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۳۶۴.</ref>.

۲. «[[ابن صباغ مالکی]]» گفته که روایت شده است: هنگامی که علی {{ع}} از [[کفن]] و دفن فاطمه {{س}} آسوده خاطر شد، به [[خانه]] بازگشت، از [[تنهایی]] به [[وحشت]] افتاد و ناله‌ای دردناک برآورد و در سوگ فاطمه {{س}} سه بیت از ابیات گذشته را سرود<ref>فصول المهمه، ص۱۴۰.</ref>.

۳. در [[دیوان منسوب به علی]] {{ع}} آمده است که آن [[حضرت]] در [[فراق]] فاطمه {{س}}، چنین سروده‌اند:

پس از [[فراق]] احمد {{صل}}، [[فاطمه]] {{س}} نیز از دست رفت و این، دلیل آن است که هیچ [[دوستی]]، پاینده نیست.

از دست رفتن [[مال]] و نابودی آن، چندان مهم نیست، از دست دادن دو بزرگوار ـ [[محمد]] {{صل}} و فاطمه {{س}} ـ بسیار بزرگ و با اهمیت است.

۴. «جوینی» به سند خود از [[موسی بن جعفر]] {{ع}} از پدرش [[روایت]] کرده است که فرمود: زمانی که علی {{ع}}، فاطمه‌{{س}} را به [[خاک]] سپرد، قبرش را هر [[روز]] [[زیارت]] می‌کرد و برای او می‌گریست. روزی به قبرش رو کرد و خود را و بر آن انداخت و چنین سرود:

۵. «خوارزمی» از «[[حاکم]]» نقل کرده است: زمانی که فاطمه {{س}} [[رحلت]] کرد علی {{ع}} این [[شعر]] را سرود:

۶. «[[اربلی]]» گفته است: برخی از [[اصحاب]] در سوگ فاطمه {{س}}، بلکه [[اهل بیت]] {{عم}} از قول [[قاضی]] «[[ابوبکر بن ابی قریعه]]» برایم چنین سرود:

همیشه شمشیرهای دشمنانش به قصد کشتن، بر ما فرود آمد، رازهایی درباره [[اهل بیت]] [[محمد]] {{صل}} که بسیار تازگی دارد فاش می‌کردم تا از آنچه، «مالک» و «[[ابوحنیفه]]» [[روایت]] کرده‌اند، شما را [[بی‌نیاز]] کند.

به شما گوشزد می‌کنم که [[حضرت حسین]] {{ع}} در [[روز سقیفه]] به این [[مصیبت]] گرفتار و [[شهید]] شد.

چرا [[فاطمه]] {{س}} بزرگوار شبانه [[دفن]] شد؟

[[آه]]! دختر محمد {{صل}} با [[غصه]] و [[اندوه]] از [[دنیا]] رفت<ref>کشف الغمه، ج۱، ص۵۰۵.</ref>.

۷. «[[علی بن یونس عاملی]]» گفته است: «[[حمیری]]» در سوگ فاطمه {{س}} چنین سرود:

آن دو، هیزم جلوی در [[خانه فاطمه]] {{س}} ریختند و [[آتش]] افروختند و به هر که در خانه بود، [[ناسزا]] می‌گفتند.

در خانه جز [[صدیقه]] [[طاهره]] از [[بانوان]] و علی {{ع}} و دو [[سبط]] [[رسول خدا]] {{صل}} کس دیگری نبود.

== غم‌نامه [[فراق]] از سوی علی {{ع}} ==

از [[ابن عباس]] نقل شده است که حسن و حسین {{عم}} در [[مسجد]]، خبر [[رحلت]] [[فاطمه]] {{س}} را به علی {{ع}} دادند. [[حضرت]] [[غش]] کرد و بی‌هوش شد. بر روی او آب پاشیدند؛ به هوش آمد؛ حسن و حسین {{عم}} را در بغل گرفت و به [[خانه]] آورد<ref>بحارالانوار، محمدباقر مجلسی، ج۴۳، ص۱۸۷.</ref>.

در روایتی آمده است که [[حسنین]] {{عم}} از خانه خارج شدند. وقتی نزدیک مسجد رسیدند، صدای خود را به [[گریه]] بلند کردند. همه [[اصحاب رسول خدا]] پرسیدند: [[خدا]] شما را نگریاند، چه چیزی شما را به گریه درآورده است؟ شاید به جایگاه پدرتان [[رسول خدا]] نگاه کرده و به گریه درآمده‌اید؟ آن دو فرمودند: خیر؛ مادرمان از [[دنیا]] رفته است. علی {{ع}} با شنیدن این سخن با رو به [[زمین]] افتاد و فرمود: ای دختر محمد من خود را به تو [[تسلی]] می‌دادم؛ پس از این خود را به چه کسی تسلی بخشم؟!<ref>کشف الغمة فی معرفة الأئمة، علی بن عیسی بن أبی الفتح الإربلی، ج۱ ص۵۰۵؛ بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۸۶.</ref> آنگاه که به بالین [[فاطمه زهرا]] {{س}} رسید فرمود: جدایی و فقدان تو بر من بسیار سخت و ناگوار است، ولی چه می‌شود کرد از [[مرگ]] چاره‌ای نیست. به خدا قسم، [[مصیبت]] [[رسول الله]] را بر من تازه کردی. [[وفات]] و از دست دادن تو بر من بزرگ است. {{متن قرآن|إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ}} از مصیبتی که چه دردناک، ناراحت کننده و مؤلم و محزون کننده است. به خدا قسم، این مصیبتی است که صبری در آن نیست و نظیر ندارد<ref>فرهنگ فاطمیه، محمد نیلی‌پور، ص۴۳۷؛ به نقل از: جلوه نور (پرتوی از فضائل معنوی فاطمه زهرا {{س}})، علی سعادت‌پرور، ص۲۵۳.</ref>.

[[امیرالمؤمنین]] او را پنهانی به [[خاک]] سپرد و علامتی برای مزارش نگذاشت. سپس برخاست و متوجه [[قبر]] رسول خدا شد و فرمود: [[سلام]] من بر تو ای رسول الله و سلام برتو از جانب دختر و زائرت و فرود آمده در بقعه تو و کسی که [[خداوند]] او را برگزید تا زود به تو ملحق شود. یا [[رسول الله]]، صبرم از [[فراق]] دختر [[برگزیده]] تو به سر آمده و توان و استقامتم از دوری [[سیده زنان]] عالم از بین رفت، ولی در [[تأسی]] به [[سنت]] فراق و دوری تو، جای [[صبر]] است. چنان که در [[مصیبت]] دوری تو که سنگین‌تر بود، صبر کردم، در این مصیبت نیز [[صابر]] خواهم بود؛ زیرا من خودم، تو را (یا رسول الله) در مزارت گذاشتم و [[جان]] [[مقدس]] تو در میان گلو و سینه‌ام خارج شد<ref>جلوه نور (پرتوی از فضائل معنوی فاطمه زهرا {{س}})، علی سعادت‌پرور، ص۲۶۳.</ref>.

[[ابن شهر آشوب]] [[روایت]] می‌کند: هنگامی که [[امیرالمؤمنین]] پیکر [[فاطمه]] {{س}} را به طرف [[قبر]] برد، دستی از قبر بیرون آمد و او را گرفت و بازگشت<ref>المناقب، موفق بن أحمد خوارزمی، ج۳، ص۶۵.</ref>.

هنگامی که [[امام علی]] {{ع}} [[اراده]] کرد فاطمه {{س}} را [[دفن]] کند، از سوی بقعه‌ای از [[قبرستان بقیع]] ندا آمد: {{متن حدیث|إِلَيَّ إِلَيَّ فَقَدْ رُفِعَ تُرْبَتُهَا}}؛ «به سوی من بیاور! به سوی من بیاور! همانا به [[تربت]] او [[رفعت]] و بلندی داده شده است». علی {{ع}} نگاه کرد: قبری آماده و کنده شده دید. [[تابوت]] را به طرف آن حمل کرد و فاطمه {{س}} را دفن نمود. هنگامی که حسن و حسین {{عم}} بازگشتند، علی {{ع}} نشست و فرمود: ای [[زمین]]! امانتم را به تو می‌سپارم. این [[دختر رسول خدا]] است. از سوی زمین ندا آمد: ای علی! من از تو به او مهربان‌ترم؛ باز گرد و [[غمگین]] مباش. علی {{ع}} روی قبر را پوشاند و زمین را [[مسطح]] و یک دست نمود (تا محل قبر شناخته نشود) و تا [[روز قیامت]] دانسته نشود که قبر فاطمه {{س}} کجاست<ref>مقتل الخوارزمی، أبوالمؤید الموفق بن أحمد المکی، ص۱۳۱ و ۱۳۲.</ref>.

در مصباح الانوار از [[امام صادق]] {{ع}} آمده است: هنگامی که امیرالمؤمنین فاطمه {{س}} دختر رسول خدا را در قبر قرار داد، گفت: تو را به کسی [[تسلیم]] کردم که او از من به تو سزاوارتر است و به آنچه [[خدای تعالی]] برای تو پسندید، [[راضی]] شدم. سپس [[حضرت]] این [[آیه]] را قرائت نمود: {{متن قرآن|مِنْهَا خَلَقْنَاكُمْ وَفِيهَا نُعِيدُكُمْ وَمِنْهَا نُخْرِجُكُمْ تَارَةً أُخْرَى}}<ref>«شما را از آن آفریدیم و در آن باز می‌گردانیم و بار دیگر از همان برمی‌آوریم» سوره طه، آیه ۵۵.</ref>.

آنگاه حضرت [[خاک]] روی [[قبر]] را صاف کرد و بر روی آن آب پاشید. سپس با حال [[گریه]] و [[اندوه]] در نزد قبر [[فاطمه زهرا]] {{س}} نشست. عباس (عموی آن حضرت) دست ایشان را گرفت و او را باز گرداند<ref>مستدرک الوسائل، میرزا حسین نوری طبرسی، ج۲، ص۳۲۳: بحارالانوار، محمدباقر مجلسی، ج۷۹، ص۲۷.</ref>  

همچنین در کتاب‌های دیگر آمده است هنگامی که [[فاطمه]] {{س}} از [[دنیا]] رفت، [[امیرالمؤمنین]] او را پنهانی [[دفن]] کرد و محل قبرش را پوشاند. وقتی که حضرت برخاست و دستش را از خاک قبر تکان داد، [[حزن]] و [[غم]] به او روی آورد و [[اشک]] بر گونه‌هایش جاری شد. روی خود را به طرف قبر [[رسول خدا]] برگرداند و گفت: {{متن حدیث|السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ عَنِّي‌؛ و السَّلَامُ عَلَيْكَ عَنِ ابْنَتِكَ}}، ای رسول خدا از من بر تو [[درود]] باد. [[سلام]] بر تو از جانب دخترت و [[زیارت]] کننده‌ات؛ کسی که در بقعه شما در خاک آرمیده و [[خدا]] زود [[ملحق شدن]] او را به شما، برایش [[برگزیده]] است. ای رسول خدا شکیبایی‌ام از [[فراق]] برگزیده‌ات کم شد و خویشتن‌داری‌ام در دوری [[سرور زنان عالم]] از بین رفت. آری در برابر [[کتاب خدا]] [[بهترین]] پذیرش را دارم که می‌فرماید: {{متن قرآن|إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ}}<ref>«ما از آن خداوندیم و به سوی او باز می‌گردیم» سوره بقره، آیه ۱۵۶.</ref> {{متن حدیث|قَدِ اسْتُرْجِعَتِ الْوَدِيعَةُ وَ أُخِذَتِ الرَّهِينَةُ وَ أُخْلِسَتِ الزَّهْرَاءُ}}؛ [[امانت]] پس گرفته شد و گرو نهاده شده دریافت شد و [[زهرا]] از دستم ربوده شد دیگر سرسبزی و تیرگی همه [[زشت]] جلوه می‌کند».

در روایتی که [[علی بن سیدی]] از [[موسی بن جعفر]] از [[امام صادق]] {{ع}} نقل می‌کند، آمده است: هنگامی که [[حضرت علی]] {{ع}} همسرشان [[فاطمه زهرا]] {{س}} را [[دفن]] نمود، هر [[روز]] برای [[زیارت]] [[قبر]] ایشان می‌آمد و در کنار [[مزار]] او می‌گریست؛ حتی گاهی خود را بر روی قبر او می‌انداخت و اشعار حزن‌آوری به زبان می‌آورد<ref>فرائد السمطین، ابراهیم بن محمد جوینی خراسانی، ج۲، ص۸۸.</ref>. از جمله می‌فرمود: جانم فدای جگرگوشه [[پیامبر]] که میراثش تباه شد. پس از [[رحلت پیامبر]] [[حرمت]] او را در هم شکستند. او به خواسته خود نائل آمد ولی نزار و خسته. فقدان [[پدر]] توانش را کاست و [[اشک]] از دیدگانش جاری ساخت. شبانه به [[خاک]] سپرده شد و هیچ کس او را ندید. ای کاش [[جان]] دردمندم همراه با نفس‌هایم از سینه بیرون می‌رفت. پس از تو چیزی برای این [[زندگی]] نیست. اگر از سر [[کویت]] برمی‌خیزم بدان خاطر نیست که از ماندن در کنارت خسته و ملول شده‌ام و اگر می‌مانم بدان خاطر نیست که به [[وعده خدا]] به [[صابران]] بدگمانم {{متن حدیث|فَإِنْ أَنْصَرِفْ فَلَا عَنْ مَلَالَةٍ وَ إِنْ أُقِمْ فَلَا عَنْ سُوءِ ظَنٍّ بِمَا وَعَدَ اللَّهُ الصَّابِرِينَ}}<ref>کشف الغمة فی معرفة الأئمة، علی بن عیسی بن أبی الفتح الإربلی، ص۱۲۷.</ref>.<ref>[[سید حسین اسحاقی|اسحاقی، سید حسین]]، [[فرهنگنامه فاطمی ج۵ (کتاب)|فرهنگنامه فاطمی ج۵]]، ص ۱۷۲۷.</ref>