ضحاک بن مزاحم هلالی در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

[[شیخ طوسی]] او را در شمار [[اصحاب]] [[امام علی بن الحسین]] {{عم}} آورده و فرموده است:

«[[خراسانی]]، [[وطن]] اصلی‌اش [[کوفه]] و [[تابعی]] است»<ref>رجال الطوسی، ص۹۴ (اصحاب علی بن الحسین {{عم}}، باب الضاد، رقم ۱).</ref>.

[[ابن کثیر]] او را تابعیّ جلیل، روایت‌کننده از انس، [[ابن عمر]] و [[ابو هریره]] و [[امام]] در تفسیر معرفی کرده است<ref>ر. ک: ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج۵، جزء ۹، ص۲۳۱.</ref>.

[[ابوروق عطیة بن حارث همدانی]]، [[نهشل بن سعید]] و [[مقاتل بن حیان]] را در شمار روایت‌کنندگان از وی ذکر و [[گواهی]] بر [[ثقه]] بودن او را از [[احمد بن حنبل]]، ابن معین، [[ابو زرعه]]، [[ابن حبان]]، عجلی و [[دارقطنی]] و [[ضعیف]] بودن وی را از [[یحیی بن سعید]] و معروف بودنش به [[تفسیر]] را از [[ابن عدی]] نقل کرده است. در یک خبر از وی حکایت کرده که [[ابن عباس]] را ندیده، ولی [[سعید بن جبیر]] را در [[ری]] دیده و تفسیر را از او گرفته است و در خبر دیگر از وی نقل کرده که گفته است: «هفت سال با ابن عباس مجاورت داشته‌ام» در [[تاریخ]] وفاتش اقوال ۱۰۶، ۱۰۵ و ۱۰۲ را نقل کرده است<ref>ر. ک: ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۴، ص۳۹۷ و ۳۹۸، رقم ۷۹۴.</ref>.

بسیاری از [[کتاب‌های تفسیری]] [[شیعه]] و [[سنی]] (مانند [[جامع البیان]] [[طبری]]، [[الدر المنثور]] [[سیوطی]]، [[الجامع لاحکام القرآن]] [[قرطبی]]، [[فتح القدیر]] [[شوکانی]]، [[زاد المسیر]] [[ابن جوزی]]، [[تفسیر القرآن]] عبدالرزاق، [[مجمع البیان طبرسی]]، [[تفسیر القمی]]، [[تفسیر فرات الکوفی]] و...) از [[ضحاک]] [[روایت]] یا نکتۀ [[تفسیری]] نقل کرده‌اند که این نیز [[گواهی]] دیگر بر [[مفسر]] بودن او است<ref>براساس برنامه رایانه‌ای معجم فقهی، در تفاسیر شیعه و سنی ۱۸۳ مورد نام الضحاک بن مزاحم آمده است. برای دیدن نمونه‌ای از آن موارد ر. ک: تفسیر فرات الکوفی، ص۶۱۷، رقم ۷۷۳؛ تفسیر القمی، ج۲، ص۴۹۲ (تفسیر سوره ناس)، طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۳۷۰ و ۳۷۲؛ طبرسی، مجمع البیان، ج۳، جزء ۵، ص۲۸ (تفسیر آیه ۲۶ سوره توبه) و ج۴، جزء ۸، ص۵۶۸ (تفسیر آیه ۴۱ سوره احزاب) و ج۵، جزء ۱۰، ص۴۹۹ (تفسیر آیه۱ سوره قلم).</ref>.<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۱۷۰-۱۷۱.</ref>

== ضحاک بن مزاحم هلالی تفسیر و مفسران ==

او دارای دو [[تفسیر]] کبیر و صغیر است که هر دو، [[مرجع]] تفاسیری همچون [[طبری]] و [[طبرسی]] قرار گرفته است. ضحاک از [[اصحاب]] [[امام زین العابدین]] {{ع}} شمرده می‌شود.